Tăng cường quản lý giá vật liệu xây dựng, bảo đảm tiến độ các dự án trọng điểm

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ban hành Công điện số 85/CĐ-TTg ngày 10/6/2025, gửi Bộ trưởng các Bộ: Công an, Xây dựng, Nông nghiệp và Môi trường, Công Thương; chủ tịch ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, về việc tăng cường các giải pháp quản lý, bình ổn giá vật liệu xây dựng.

Theo công điện, hiện nay, các dự án hạ tầng giao thông trọng điểm đang được đồng loạt triển khai và đẩy nhanh tiến độ. Cùng với đó, nhiều công trình dân sinh, nhà ở cho người dân và các dự án bất động sản tại nhiều địa phương cũng đang được khởi động, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Mục tiêu tăng trưởng 8% trong năm 2025 đang được Chính phủ quyết tâm thực hiện, qua đó tạo nền tảng vững chắc để nền kinh tế bứt phá, đạt mức tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026 – 2030.

Trước yêu cầu đó, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã liên tục chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tập trung đảm bảo nguồn cung vật liệu xây dựng. Đặc biệt cho các công trình hạ tầng trọng điểm quốc gia.

Tuy nhiên, thời gian gần đây, giá nhiều loại vật liệu xây dựng như cát, sỏi, đá, gạch, vật liệu san lấp… lại tăng vọt một cách bất thường, làm đội chi phí đầu tư và ảnh hưởng đến tiến độ thi công. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ mất cân đối cung – cầu, ách tắc trong cấp phép khai thác khoáng sản, cũng như tình trạng đầu cơ, găm hàng, đẩy giá và dấu hiệu thao túng, lũng đoạn thị trường.

Thủ tướng chỉ đạo tăng cường các giải pháp quản lý, bình ổn giá vật liệu xây dựng.

Theo sát diễn biến thị trường, chủ động kiểm soát và giảm giá vật liệu xây dựng

Nhằm kịp thời khắc phục những bất cập, chấn chỉnh tình trạng tăng giá vật liệu xây dựng và bảo đảm tiến độ các công trình trọng điểm, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ trưởng Bộ Xây dựng phối hợp chặt chẽ với các địa phương theo dõi sát sao diễn biến thị trường, nhất là những biến động giá đối với các loại vật liệu như cát, đá, sỏi, gạch, vật liệu san lấp và đắp nền đường... Trên cơ sở đó, các đơn vị cần chủ động đề xuất và triển khai các giải pháp hạ giá phù hợp, hiệu quả. Trường hợp vượt thẩm quyền, phải kịp thời báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, xử lý.

Bộ trưởng Xây dựng khẩn trương cho rà soát, chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương đánh giá, tổng hợp nhu cầu sử dụng vật liệu xây dựng; đồng thời phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong công tác quy hoạch, xác định các mỏ khai thác, nguồn cung, công suất và khả năng đáp ứng thực tế. Mục tiêu là cân đối cung – cầu trên cả nước và xử lý kịp thời tình trạng thiếu hụt cục bộ ở từng địa bàn, hoàn thành trước ngày 20/6/2025.

Cùng với đó, các địa phương cần được tăng cường hướng dẫn để cập nhật và công bố kịp thời giá vật liệu xây dựng, chỉ số giá xây dựng theo địa bàn, bảo đảm phản ánh đúng chi phí cấu thành và sát với mặt bằng giá thị trường.

Đẩy mạnh kiểm tra, chỉ đạo các doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng tiết giảm chi phí, tiết kiệm năng lượng, đầu tư công nghệ hiện đại, sử dụng nguyên liệu thay thế, phát triển các loại vật liệu cải tiến nhằm giảm giá thành, nâng cao hiệu quả sản xuất.

Bên cạnh đó, việc thúc đẩy sản xuất và sử dụng vật liệu xây không nung thay thế gạch đất sét nung cũng được nhấn mạnh. Đây là giải pháp sử dụng hiệu quả tài nguyên đất, giảm phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính và hạn chế ô nhiễm môi trường. Theo Chương trình phát triển vật liệu xây không nung đến năm 2030 được phê duyệt tại Quyết định số 2171/QĐ-TTg ngày 23/12/2021, mục tiêu đến hết năm 2025 là nâng tỷ lệ sử dụng vật liệu thay thế lên 35–40%, góp phần cắt giảm trên 2,5 triệu tấn khí CO₂ mỗi năm.

Đẩy mạnh cải cách thủ tục và hoàn thiện khung pháp lý về khai thác khoáng sản

Thủ tướng yêu cầu Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương hoàn thiện, trình ban hành theo trình tự rút gọn Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Địa chất và Khoáng sản trước ngày 1/7/2025. Trong đó, cần tập trung mạnh vào việc phân cấp, phân quyền triệt để theo Kết luận số 115-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư; đồng thời cắt giảm tối đa các thủ tục hành chính và điều kiện kinh doanh liên quan đến cấp phép khai thác khoáng sản, đặc biệt là các loại khoáng sản thông thường phục vụ làm vật liệu xây dựng nhằm kịp thời tháo gỡ tình trạng thiếu hụt cát, sỏi, đá, vật liệu san lấp, đắp nền đường…

Rà soát, đơn giản hóa ngay các thủ tục hành chính liên quan đến đất đai, đánh giá tác động môi trường trong lĩnh vực khai thác khoáng sản. Mục tiêu là cắt giảm ít nhất 30% thời gian và chi phí thực hiện đối với 515 thủ tục hành chính và 859 điều kiện kinh doanh thuộc phạm vi quản lý của Bộ, hoàn thành trước ngày 15/6/2025. Các cơ quan chức năng cũng cần đẩy nhanh tiến độ giải quyết hồ sơ cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản, đảm bảo nguồn cung nguyên liệu ổn định, thông suốt, không bị gián đoạn bởi các rào cản thủ tục hành chính rườm rà, chồng chéo.

Khẩn trương sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật theo hướng mở rộng phạm vi và đối tượng được cấp phép khai thác khoáng sản nhóm IV, cho phép cấp phép trực tiếp cho các nhà thầu, đồng thời loại bỏ các khâu trung gian dễ phát sinh tiêu cực, tham nhũng. Riêng đối với vùng Đồng bằng sông Cửu Long, việc khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng và san lấp cần được áp dụng cơ chế tương tự như đối với nhóm IV. Thời hạn hoàn thành là trước ngày 20/6/2025.

Chính phủ cũng giao nhiệm vụ cho Bộ chỉ đạo các địa phương thực hiện quy hoạch, khảo sát, đánh giá trữ lượng và chất lượng các mỏ khoáng sản, thu hồi đất để cấp phép bổ sung hoặc điều chỉnh công suất khai thác, bảo đảm cân đối cung – cầu vật liệu xây dựng trên địa bàn. Việc này cũng cần được hoàn tất trước ngày 20/6/2025.

Bên cạnh công tác cải cách, các hoạt động khai thác cũng cần được tăng cường kiểm tra, giám sát để đảm bảo tính minh bạch trong đấu giá quyền khai thác, tạo điều kiện tiếp cận công bằng cho mọi doanh nghiệp, loại bỏ lợi ích nhóm và tình trạng thao túng thị trường.

Đẩy mạnh điều tra, đánh giá toàn diện và dứt điểm tài nguyên tại các mỏ vật liệu xây dựng và nguồn cát biển.

Xử lý nghiêm hành vi trục lợi, thao túng thị trường vật liệu xây dựng

Bộ trưởng Bộ Công Thương chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường công tác kiểm tra, giám sát thị trường vật liệu xây dựng. Trong đó, cần kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi đầu cơ, găm hàng, tăng giá bất hợp lý, đồng thời triệt để loại bỏ các loại hàng hóa không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng nhái, kém chất lượng.

Bộ Công an chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức điều tra và xử lý dứt điểm các tổ chức, cá nhân có hành vi thao túng giá cả, đầu cơ trục lợi trong sản xuất, kinh doanh vật liệu xây dựng. Đồng thời, xử lý nghiêm các hành vi bao che, bảo kê, tiếp tay cho vi phạm hoặc thiếu trách nhiệm trong giám sát, kiểm tra, khiến vi phạm tái diễn mà không bị xử lý kịp thời.

Thanh tra Chính phủ khẩn trương xác định các địa bàn trọng điểm và tiến hành thanh tra đối với nguồn cung vật liệu xây dựng thông thường, đảm bảo phát hiện và xử lý nghiêm minh các vi phạm theo quy định pháp luật.

Ưu tiên nguồn cung vật liệu cho công trình trọng điểm, dân sinh cấp bách

Thủ tướng Chính phủ yêu cầu chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương khẩn trương rà soát, đánh giá và tổng hợp nhu cầu vật liệu xây dựng tại địa phương. Trên cơ sở đó, cần quy hoạch, xác định các mỏ, nguồn cung, công suất và khả năng cung ứng; đồng thời đẩy nhanh tiến độ cấp phép, gia hạn, điều chỉnh công suất khai thác hoặc giao mỏ trực tiếp cho các nhà thầu thuộc các dự án thiếu nguồn vật liệu, đặc biệt là các công trình trọng điểm quốc gia. Mục tiêu là bảo đảm cân đối cung – cầu và xử lý kịp thời các điểm nghẽn cục bộ về nguồn cung, hoàn thành trước ngày 20/6/2025.

Các địa phương tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, đôn đốc, theo dõi sát diễn biến thị trường vật liệu xây dựng. Chủ động đưa ra các giải pháp trong thẩm quyền và kịp thời báo cáo cấp trên đối với các vấn đề vượt thẩm quyền. Đặc biệt, cần kiểm soát chặt chẽ việc kê khai, niêm yết giá, bảo đảm tính minh bạch, công khai và ngăn chặn tình trạng đầu cơ, thổi giá.

Việc cập nhật, công bố giá vật liệu xây dựng và chỉ số giá xây dựng cần được thực hiện kịp thời, phản ánh đúng chi phí cấu thành giá và phù hợp với diễn biến thị trường. Với những loại vật liệu có biến động giá bất thường, phải công bố giá định kỳ hằng tháng hoặc sớm hơn khi cần thiết, đảm bảo xử lý các tình huống cấp bách kịp thời.

Nguồn cung vật liệu cần được ưu tiên cho các công trình trọng điểm quốc gia, các dự án có thời hạn hoàn thành sớm và những công trình dân sinh cấp thiết.

Ngoài ra, các địa phương cũng chủ động kiểm tra thực địa, xử lý nghiêm các vi phạm trong hoạt động khai thác, vận chuyển và kinh doanh vật liệu xây dựng. Đồng thời, xử lý triệt để các điểm tập kết, kinh doanh trái phép. Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố chịu trách nhiệm nếu để xảy ra tình trạng vi phạm tái diễn, thiếu kiên quyết trong chỉ đạo, điều hành hoặc xử lý không dứt điểm.

Chính phủ khuyến khích mạnh mẽ việc sản xuất và sử dụng cát nhân tạo, cát biển đã qua xử lý, tái chế chất thải thành vật liệu xây dựng và phát triển vật liệu mới nhằm mở rộng nguồn cung, góp phần bình ổn giá cả và đảm bảo ổn định thị trường vật liệu xây dựng trong nước. Những mô hình sản xuất – kinh doanh hiệu quả, đổi mới sáng tạo cần được nhân rộng và quản lý hiệu quả.

Thủ tướng giao Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà trực tiếp chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc và xử lý các vấn đề phát sinh liên quan. Trường hợp vượt quá thẩm quyền, phải báo cáo Thủ tướng để xem xét, quyết định.

Văn phòng Chính phủ có trách nhiệm theo dõi, thúc đẩy và đôn đốc thường xuyên việc thực hiện các nhiệm vụ nêu tại Công điện này.

Duy Khánh