Tản mạn chuyện tình Thông tấn!

Đào tạo điện báo viên TTXGP phục vụ chiến trường. Ảnh: VNTTX

Ngày 15/9/1945 là ngày VNTTX chính thức phát đi bản Tuyên ngôn độc lập và danh sách thành viên Chính phủ Lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa bằng 3 thứ tiếng Việt, Anh và Pháp. Bản tin đầu tiên được phát từ Đài phát sóng vô tuyến Bạch Mai (Hà Nội) ra toàn quốc và toàn thế giới.

Sau 80 năm, các thế hệ Thông tấn vẫn không ngừng xây dựng, vun đắp, cống hiến và hy sinh cả xương máu trên các chặng đường đấu tranh bảo vệ và xây dựng đất nước Việt Nam hùng cường ngày hôm nay. Hơn 200 chiến sĩ nhà báo, điện báo viên, hậu cần của TTXVN đã hy sinh trên các mặt trận vì Dòng tin Thông tấn- dòng tin chủ lưu Quốc gia.

Trung tâm Thông tấn Quốc gia - TTXVN đã được tặng thưởng: Huân chương Sao Vàng, Huân chương Hồ Chí Minh (2 lần), Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến hạng Nhất, Huân chương Thành đồng Tổ quốc hạng Nhất, Huân chương Giải phóng hạng Nhất và nhiều huân, huy chương cao quý khác của Việt Nam và nước ngoài.

Đặc biệt, TTXVN là cơ quan báo chí duy nhất ở Việt Nam được phong tặng hai danh hiệu Anh hùng: Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới và Anh hùng Các lực lượng vũ trang nhân dân trong thời kỳ kháng chiến cứu quốc.

Nhân Kỷ niệm 80 năm Thông tấn đồng hành cũng đất nước (15/9/1945-15/9/2025) tiến vào Kỷ nguyên mới, xin chia sẻ cùng các bạn với một vài câu chuyện tình sâu lắng, cảm động nảy nở và đơm hoa kết trái vắt qua hai thế kỷ tại nơi đây.

Đó là những người bạn, đồng nghiệp thân yêu đã may mắn được cống hiến và sống trong ngôi nhà chung Thông tấn xuyên qua hai thế kỷ. Họ đến với nhau trong tình yêu lớn với Thông tấn và hình thành tình bạn, tình đồng nghiệp, tình đồng chí và tình tào khang, cùng cống hiến hết mình cho Dòng tin chủ lưu Thông tấn quốc gia từ chiến khu, “R”, đến rừng sâu cam go, chiến trường khu III, V, biên giới… khắp mọi miền Tổ quốc và 30 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới.

Xin mở đầu câu chuyện từ ATK Tân Trào: Chàng trí thức khôi ngô, tuần tú Lê Chân ở tuổi “tam thập nhi lập”, đến từ Phúc Yên, tên cúng cơm là Nguyễn Huy Điển; gặp và đem lòng yêu thương thiếu nữ ở làng Đông Ngạc, ngoại thành Hà Nội với các tên rất mộc mạc Phan Thị Tám. Họ nên duyên vợ chồng với lễ cưới đơn sơ, giản dị mà đầm ấm, tổ chức vào mùa Xuân năm 1952, tại ATK Tân Trào. Những người may mắn được tham dự đám cưới của cặp Lê Chân và Phan Thị Tám nhớ mãi trò “chọc quê” của anh chàng Bẩy Hổ - người sau này trở thành NSND của nền Điện ảnh Cách mạng Nguyễn Đăng Bẩy.

Ngày tiếp quản Thủ đô, bà Tám đang bận nuôi con nhỏ là bé Hòa, sau này là biên tập viên tin thế giới Nguyễn Thị Hòa của Báo Tuần Tin tức (TTXVN), ở lại ATK hai tháng sau mới về đến ngôi nhà số 5 Lý Thường Kiệt. Đầu năm 1955, ông Lê Chân trở thành Phó Tổng giám đốc cơ quan Việt Nam Thông tấn xã (VNTX), nay là TTXVN. Ông Lê Chân giữ chức Phó Tổng giám đốc TTXVN cho đến năm 1982 thì mất vì trọng bệnh. Ít năm sau, bà Phan Thị Tám cũng nghỉ hưu và cứ bình thản sống cùng con cháu và TTXVN đến nay đã tròn 80 năm. Hôm nay, ở tuổi 103, bà trở thành người Thông tấn xuyên thế kỷ, nhân chứng sống về tình yêu với Thông tấn và tình yêu lứa đôi bền vững, sắt son.

Từ mối lương duyên Thông tấn ở ATK còn có cặp đôi Nam bộ khá nổi tiếng là chị Huỳnh Thị Hường và anh Hứa Thành Công. Sau Đại thắng 1975, họ chuyển công tác nên tôi bị đứt đoạn thông tin …

Hơn 30 năm sau, tại R Tây Ninh, khu căn cứ của TTXGP, cũng có những chuyện tình Thông tấn khá hấp dẫn. Mở đầu là đám cưới của Biên tập viên Cao Văn Mỳ (quê Bến Tre) và chị Trần Thị Hoa (quê Mỹ Tho). Tiếp sau đó là cặp đôi Đặng Thanh Khiết – Trương Mỹ Phượng. Rồi cặp đôi của sinh viên Văn khoa khóa 7 Lê Đình Khuyến, vào chiến trường từ năm 1965, gặp và yêu chị Phạm Thị Loan; họ nên duyên vợ chồng năm 1972, giữa chảo lửa chiến tranh ác liệt. Tình yêu đã đơm hoa kết trái với hai bé trai lần lượt ra đời trước khi Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thằng năm 1975. Lê Đình Khuyến sau trở thành Trưởng phân xã TTXVN Thành phố mang tên Bác, Phó Tổng biên tập báo Tuần Tin tức. Giữa bao hoài bão và công việc dang dở, Lê Đình Khuyến đã mất trong một vụ tai nạn giao thông tại Hà Nội.

Còn nhớ năm 1972, cả một khóa phóng viên chiến trường GP10 được gửi chi viện vào miền Nam. Hầu hết anh chị em khóa phóng viên đặc biệt này là sinh viên vừa tốt nghiệp các Khoa của trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Họ có mặt ở hầu khắp các mặt trận. Sống, chiến đấu, làm tin, chụp ảnh, kỹ thuật viên ở khu 5, khu 6, Tây Nguyên, miền Đông, miền Tây Nam bộ và ở khu căn cứ R.

Vợ chồng nhà báo Vũ Long Sơn và Vương Nghĩa Đàn.

Tình yêu của Vũ Long Sơn và Vương Nghĩa Đàn đã kết trái với đám cưới và sinh con đầu lòng trong R. Cháu bé sinh ra từ R nay đã là Trưởng Ban tin Đối ngoại của TTXVN- Vũ Mai Linh Hương.

Tôi nhớ đến những cặp đôi GP10 như Hoàng Đức Quỳnh – Đinh Minh Huệ, Đỗ Hảo - Thân Thị Viết, Hoàng Khắc Điện - Hồ Bạch Yến, Vũ Tứ Hải - Hà Thị Thân, Triệu Thị Thùy - Hồ Khắc Huề, Cao Trọng Nghiệp - Lê Kim Thoa, Đặng Thanh Phàn - Nguyễn Thu Thuy, Phùng Quang Chính - Trần Bích San, Nguyễn Đình Na - Hoàng Thị Bích, Phạm Việt Long - Nguyễn Thị Kim Ngân ở khu 5.

Nguyễn Thế Nghiệp, từ Cánh đồng Chum (Lào) về được mai mối và nên duyên với Nguyễn Thị Dự... Cầm trên tay bức thư đầu tiên của người vợ hiền gửi tháng 2/1971, ông Nguyễn Thế Nghiệp không giấu nổi niềm hạnh phúc và xúc động. Trong thư, vợ ông viết: “Em đã có thai, thỏa lòng mong đợi của hai chúng ta. Mẹ lại mới về Chí Linh. Hàng ngày em vẫn đạp xe đi các xã ngoại thành làm tin. Tối về mệt, chẳng muốn ăn. Giá mà anh ở nhà, đỡ đần em nhiều việc thì vui quá. Nói vậy thôi. Anh cứ an tâm công tác giúp Lào. Mọi việc ở cơ quan, gia đình, em sẽ lo thay anh”.

Rồi chuyện cặp đôi Dương Đức Quảng - Cao Tân Hòa. Quảng là đồng môn với tôi ở Đại học Tổng hợp Hà Nội; còn Tân Hòa học lớp GP 10, tuy không cùng khóa vẫn sánh đôi trong lễ cưới ở Đà Nẵng sau ngày giải phóng và cậu con trai ra đời, được mang tên Dương Đức Đà Trang (Đà Nẵng - Nha Trang) đã trở thành nhà báo của Tuổi trẻ với bút danh Đà Trang.

Rồi chuyện tình nơi khu 6 của Nghiêm Sĩ Thái và Phạm Thị Lợi. Hay cặp Nguyễn Ngọc Dậu và Đoàn Thị Viền, nên duyên năm 1969. Kỹ thuật viên và điện báo viên đã đặt tên con gái đầu lòng Nguyễn Trà Vinh, kỷ niệm những ngày bà Viền kết nối thu phát tin hàng ngày... trong Đại thắng mùa Xuân năm 1975. Trà Vinh là cán bộ công đoàn ngành Thông tấn trong nhiều năm, mới nghỉ hưu sớm.

Ở tòa nhà số 5 Lý Thường Kiệt - Tổng xã của gần 100 cơ quan thường trú của TTXVN trong nước ngoài nước, cũng có nhiều cặp đôi đến với nhau nhờ tự tìm hiểu, mai mối do đích thân ông Đỗ Phượng, người sau này vào Trung ương làm Tổng Giám đốc tác thành. Đó là anh Hồ Tiến Nghị và chị Nguyễn Thị Đấn. Anh Hồ Tiến Nghị sau đó được bầu vào Trung ương Đảng, Tổng giám đốc TTXVN và rồi Trợ lý Tổng Bí thư BCHTW Đảng. Hay cặp đôi Hà Minh Huệ - Đặng Thị Hòa. Hòa là cô giáo và là con gái Trương ban Tổ chức cán bộ, nên Hà Minh Huệ được coi là “phò mã ngành”. Căp đôi Phạm Tiến Dũng - Phạm Thị Hương là hàng xóm của tôi ở làng Quất Tứ Liên, nay thuộc phương Hồng Hà thành phố Hà Nội. Tôi nhớ cặp Nguyễn Minh Đức - Trương Hội Hằng nổi tiếng đẹp đôi nhà báo Viêt Nam ở Petoria bên Nam Phi rợp trời hoa phượng tím. Tôi nhớ đến “Vua đặt title” Nguyễn Đức Giáp lúc sinh thời. Ông là sếp trực tiếp của tôi nhiêu năm liền. Vợ ông là Nguyễn Ngọc Bích, một cô giáo mới chuyển về TTX chưa lâu. Chị Ngọc Bích là con gái nhà giáo khả kính từng dạy tôi khi học cấp 3 Chu Văn An - Hà Nội. Tôi nhờ cô dâu Vũ Kim Hải, đồng môn Văn khoa Khóa 8, Đại học Tổng hợp Hà Nội, cùng về TTX một ngày cuối tháng 11 năm 1966, và chú rể Trần Quang Phong - từng là Giám đốc nhà in Thông tấn.

Tôi bỗng nhớ đến những cặp đôi TTX giờ đang sống trên miền mây trắng. Đó là anh chị Trần Hữu Năng - Phan Vân Ngà. Chị Ngà có nhiều năm tháng công tác cùng tôi ở Phân xã Hà Nội. Tôi nhớ anh chị Võ Thế Ái- Nghiêm Thị Tú, tôi được nhiều lần đến thăm khi họ cùng sống những ngày cuối đời ở Trung tâm bảo trợ xã hội số 3 Hà Nội. Chị Tú mất trước, anh thì vừa về cõi xum họp với chị Tú và cháu Huy ở miền mây trắng… Rồi nhiếp ảnh gia Nguyễn Chính, phố Hàng Ngang và bà xã Nguyễn Thị Nhật, người từng lọt vào nhóm “Tứ đại mỹ nhân” của TTXVN. Tôi quen anh Nguyễn Chính trong chuyến công tác về viết về trường Tiểu học Bắc Lý anh hùng.

Vợ chồng phóng viên ảnh Hoàng Ngọc Quán- Nguyễn Thu Hương.

Tôi nhớ đến phóng viên ảnh Hoàng Ngọc Quán ở cùng tôi tại Phân xã Nam Hà, rồi Phân xã Hà Nội. Vợ anh là Nguyễn Thu Hương, phóng viên lớp GP 10, từng bị thương trên đường vào chiến trường… Cặp đôi Nguyễn Nam Minh - Nguyễn Xuân Sinh, Khuất Thế Dũng – Nguyễn Thị Thanh, Hoàng Khắc Điện – Hồ Bạch Yến … Lại nhớ những người Thông tấn lẻ bóng vì người thương đã không còn: Tiền bối Phan Thị Tám, anh Hồ Tiến Nghị, các bạn Phan Kiều Liên, Nguyễn Thị Thái Thanh, Cao Tân Hòa, Đinh Minh Huệ, Nguyễn Ngọc Bích, Phạm Thị Loan…

Trần Đình Thảo