Tận dụng Công ước Hà Nội: Cơ hội cho Việt Nam trong cuộc chiến chống tội phạm mạng

Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước Hà Nội diễn ra mới đây thu hút sự tham gia của đông đảo quốc gia trên thế giới.

Theo Bộ Công an, trong 8 tháng đầu năm 2025, cả nước ghi nhận hơn 1.500 vụ lừa đảo qua mạng, tăng 65% so với cùng kỳ năm 2024, gây thiệt hại hơn 1.660 tỷ đồng. Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) cũng phát hiện 4.532 tên miền độc hại – tăng gần 90%, phần lớn được dùng để thực hiện các thủ đoạn tinh vi như deepfake, lừa đảo tiền ảo, chiếm đoạt mã OTP, giả danh ngân hàng hoặc cơ quan công an.

Trong bối cảnh đó, việc Việt Nam ký kết và tham gia Công ước Hà Nội có ý nghĩa hết sức quan trọng, mở ra cơ hội hợp tác quốc tế sâu rộng và khung pháp lý toàn cầu nhằm tăng cường năng lực phòng, chống tội phạm mạng.

Lễ mở ký và Hội nghị Cấp cao Công ước Hà Nội đã diễn ra tốt đẹp cách đây ít ngày, với việc 72 quốc gia đã đặt bút ký Công ước, thể hiện phần nào thành công của Việt Nam với vai trò chủ nhà cũng như nước đi đầu trong tiến trình đàm phán và đi đến ký kết Công ước. Tuy vậy, theo các chuyên gia, đây mới chỉ là bước khởi đầu, điều quan trọng là phải đưa Công ước đi vào thực tiễn.

Tăng cường hợp tác và mạng lưới thực thi

Theo nhận định của các nhà ngoại giao và chuyên gia, bước đi đầu tiên đối với Việt Nam sau khi ký Công ước là xây dựng mạng lưới đối tác thực thi Công ước, bao gồm các quốc gia, tổ chức quốc tế và tập đoàn công nghệ lớn.

Đặc biệt, với hợp tác liên chính phủ giữa các quốc gia, cần có khuôn khổ hợp tác, thỏa thuận chia sẻ thông tin và cơ chế đối thoại, tham vấn định kỳ. Việc thiết lập cơ chế chia sẻ thông tin, đối thoại định kỳ và thỏa thuận hợp tác liên chính phủ sẽ giúp Việt Nam tiếp cận các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, nâng cao năng lực và chuyển giao công nghệ.

Những cơ chế này không chỉ giúp dự báo, phòng ngừa và xử lý tội phạm mạng hiệu quả hơn mà còn thắt chặt hợp tác song phương trong lĩnh vực an ninh số.

Hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế điều phối quốc gia

Việt Nam cần xây dựng khuôn khổ pháp lý trong nước phù hợp với các cam kết quốc tế của Công ước Hà Nội. Một trong những ưu tiên hàng đầu là thành lập đầu mối quốc gia hoạt động 24/7, có đủ thẩm quyền để phối hợp, trao đổi và xử lý thông tin với các nước.

Bên cạnh đó, việc ban hành quy định quản lý các hình thái công nghệ mới, như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn hay nền tảng xuyên biên giới, sẽ giúp Việt Nam đáp ứng yêu cầu của Công ước và bảo vệ chủ quyền mạng.

Các quy định về hợp tác giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp viễn thông và nhà cung cấp dịch vụ số cũng cần được hoàn thiện, bảo đảm cân bằng giữa quyền riêng tư người dùng và yêu cầu điều tra, thực thi pháp luật.

Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang ký Công ước Hà Nội.

Đầu tư hạ tầng công nghệ và nguồn nhân lực chuyên trách

Mấu chốt của việc thực hiện Công ước một cách thành công và hiệu quả là chuẩn bị hạ tầng kỹ thuật để triển khai. Trong đó, việc đầu tư cho công nghệ hiện đại là then chốt, bảo đảm năng lực điều tra, ngăn chặn hiệu quả của các lực lượng chuyên ngành trên không gian mạng. Các cơ quan chức năng của Việt Nam cần nhanh chóng nắm bắt và ứng dụng công nghệ tiên tiến nhằm theo kịp thủ đoạn, phương pháp tinh vi của loại tội phạm này.

Bên cạnh công nghệ, yếu tố con người cũng đóng vai trò quyết định trong việc thực thi Công ước. Phòng, chống tội phạm mạng đòi hỏi lực lượng đa dạng và chuyên trách. Lực lượng này không chỉ bao gồm các cơ quan nhà nước như cảnh sát công nghệ cao, trung tâm ứng cứu khẩn cấp (CERT), cơ quan tư pháp, thẩm phán, luật sư, chuyên gia pháp lý trong lĩnh vực tội phạm mạng mà còn mở rộng đến các tập đoàn công nghệ và toàn thể người sử dụng không gian mạng.

Đóng góp tích cực cho khuôn khổ pháp lý toàn cầu

Các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần tiếp tục tham gia chủ động vào tiến trình xây dựng luật quốc tế về không gian mạng trong khuôn khổ Liên Hợp Quốc.

Hiện nay, sự giao thoa giữa tội phạm mạng và an ninh mạng đang khiến công tác điều tra và phối hợp quốc tế gặp nhiều thách thức. Việc đề xuất và ủng hộ các cam kết ràng buộc pháp lý rõ ràng sẽ giúp Việt Nam bảo vệ lợi ích hợp pháp và nâng cao tiếng nói tại các diễn đàn toàn cầu.

Việc tham gia Công ước Hà Nội đánh dấu cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong bảo vệ an ninh mạng toàn cầu, đồng thời mở ra nhiều cơ hội hợp tác quốc tế, phát triển công nghệ và nâng cao năng lực quản trị số. Để tận dụng tối đa lợi ích từ Công ước, Việt Nam cần đẩy mạnh cải cách thể chế, đầu tư công nghệ và đào tạo nhân lực, hướng tới mục tiêu xây dựng không gian mạng an toàn, minh bạch và bền vững.

Tiến Minh