Tận dụng cơ hội từ thuế tối thiểu toàn cầu

Sân chơi công bằng cho các doanh nghiệp

Với mức thuế tối thiểu 15% áp dụng cho DN có doanh thu hợp nhất từ 750 triệu EUR trở lên, trong hai năm của 4 năm liền kề nhất, theo rà soát của cơ quan thuế, có khoảng 122 tập đoàn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam phải chịu thuế TTTC.

Để đối phó với thách thức này và duy trì khả năng cạnh tranh, Chính phủ đã có những chính sách phản ứng kịp thời và sáng tạo.

Chính phủ ban hành Nghị định số 236/2025/NĐ-CP ngày 29/8/2025 quy định chi tiết một số điều của Nghị quyết số 107/2023/QH15 ngày 29/11/2023 của Quốc hội về việc áp dụng thuế thu nhập DN bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu (thuế TTTC).

Nghị định 236 cho thấy sự chủ động của Việt Nam trong việc thực thi các cam kết quốc tế và hội nhập vào hệ thống thuế toàn cầu.

Đơn cử như các quy định chuyển tiếp và giảm trừ trách nhiệm như quy định về giảm trừ trách nhiệm trong thời gian chuyển tiếp cho các năm tài chính từ 2024 đến 2026 tại Điều 11 của Nghị định giúp DN có thời gian chuẩn bị và điều chỉnh, tránh bị xử phạt do chưa kịp thích ứng.

Các quy định này giúp DN có thể tính toán trước được nghĩa vụ thuế của mình một cách rõ ràng hơn, từ đó xây dựng kế hoạch kinh doanh và đầu tư hiệu quả.

Hoạt động sản xuất tại Khu công nghiệp Quang Minh, Hà Nội. Ảnh: Phạm Hùng

Ngoài ra, một điểm đáng chú ý trong quy định về thuế TTTC là cơ chế giảm trừ giá trị tài sản hữu hình và tiền lương. Nhờ quy định này, phần lợi nhuận tính thuế bổ sung được giảm bớt, từ đó hạ số thuế phải nộp, đặc biệt đối với các DN có hoạt động sản xuất, kinh doanh thực chất và tạo ra nhiều việc làm tại Việt Nam.

Điều đó cũng khuyến khích các tập đoàn đa quốc gia đầu tư vào các hoạt động sản xuất, kinh doanh có giá trị thực, thay vì chỉ là các hình thức đầu tư ảo nhằm né thuế.

Theo ông Đặng Ngọc Minh, Phó Cục trưởng Cục Thuế, Nghị định 236 có tác động lâu dài và sâu rộng đến Việt Nam trên 3 khía cạnh chính: thu ngân sách, môi trường đầu tư và công bằng cạnh tranh.

Thứ nhất, Nghị định này giúp Việt Nam gia tăng nguồn thu ngân sách từ các tập đoàn đa quốc gia. Thay vì để các khoản thuế bổ sung chảy về quốc gia mẹ, việc áp dụng bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT) cho phép Việt Nam giữ lại nguồn thu này, giúp ngân sách Nhà nước có thêm nguồn lực để chi tiêu cho các dự án phát triển cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế, và an sinh xã hội.

Thứ hai, về môi trường đầu tư, Nghị định 236 không làm giảm tính hấp dẫn của môi trường đầu tư Việt Nam, mà ngược lại, định hình lại cách Việt Nam thu hút FDI.

Thứ ba, về công bằng cạnh tranh, Nghị định này sẽ tạo ra một sân chơi công bằng hơn cho các DN, cả trong và ngoài nước. Quy định này cũng ngăn chặn tình trạng các tập đoàn chuyển lợi nhuận đến các quốc gia có thuế suất thấp để tránh né nghĩa vụ thuế, qua đó bảo đảm tính công bằng và hiệu quả của hệ thống thuế.

Ưu đãi đi kèm khi áp thuế tối thiểu toàn cầu

Bước vào giai đoạn 2025 - 2026, Việt Nam đang tiến hành một cuộc cải cách quy định sâu rộng, đặc biệt trong lĩnh vực thuế, nhằm thích ứng với các chuẩn mực quốc tế và duy trì sức hấp dẫn đầu tư trong bối cảnh mới.

Thay vì dựa vào ưu đãi thuế, Việt Nam chuyển sang các chính sách hỗ trợ đầu tư phi thuế, như cải thiện cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đơn giản hóa thủ tục hành chính, và tạo ra một hệ sinh thái đầu tư bền vững hơn.

Theo các chuyên gia, ưu đãi thuế không phải là động lực chính để các công ty đa quốc gia quyết định đầu tư vào một quốc gia đang phát triển. Nghiên cứu của World Bank và các đơn vị khác chỉ ra rằng, các công ty đa quốc gia cân nhắc nhiều yếu tố như chi phí, chất lượng nhân công, chất lượng hạ tầng, độ mở của môi trường kinh doanh khi quyết định đầu tư.

Ông Hoàng Thùy Dương - Phó Tổng Giám đốc KPMG Việt Nam, cho biết, nhiều nhóm DN, đặc biệt là lĩnh vực công nghệ cao hoặc xe điện, năng lượng xanh đang rất quan tâm tới hỗ trợ khác của Chính phủ để khuyến khích đầu tư. Kể cả những DN đang có kế hoạch mở rộng đầu tư, họ cũng đang trông đợi những chính sách ưu đãi mới.

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Trí Hiếu bình luận, các nhà đầu tư chiến lược có tầm nhìn dài hạn thường đề cao sự ổn định chính sách và tiềm năng thị trường. Nếu Việt Nam cam kết được các yếu tố này, cùng với việc thiết kế gói ưu đãi thay thế hợp lý, thì những ngành chiến lược vẫn sẽ thu hút được dòng vốn chất lượng cao. Chẳng hạn, thuế TTTC không ảnh hưởng đến quyết định của nhiều tập đoàn năng lượng tái tạo châu Âu vốn quan tâm hơn đến cam kết phát triển bền vững và nhu cầu thị trường điện của Việt Nam. Tương tự, các dự án hạ tầng giao thông lớn theo hình thức đối tác công tư (PPP) sẽ dựa trên khung pháp lý ổn định và bảo đảm lợi nhuận do Chính phủ cam kết...

Mới đây, Việt Nam thành lập Quỹ Hỗ trợ Đầu tư thông qua Nghị định số 182/2024/ND-CP. Quỹ này là một sáng kiến đột phá, được thiết kế để thu hút các DN công nghệ cao đẳng cấp thế giới thông qua các biện pháp hỗ trợ trực tiếp. Thay vì ưu đãi thuế, quỹ sẽ cung cấp các khoản trợ cấp cho hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D), phát triển nguồn nhân lực trong các lĩnh vực tiên tiến như bán dẫn và trí tuệ nhân tạo (AI), qua đó tạo ra một hình thức ưu đãi mới, phù hợp với tiêu chuẩn toàn cầu.

Bên cạnh đó là cải cách là Luật Thuế TNDN mới (số 67/2025/QH15), sẽ có hiệu lực từ ngày 1/10/2025. Luật này mang đến nhiều thay đổi quan trọng về thuế suất ưu đãi, danh mục ưu đãi, chi phí được khấu trừ và không khấu trừ…

Luật mới cũng mở rộng danh mục các lĩnh vực được hưởng ưu đãi, tập trung mạnh vào công nghệ cao như sản xuất sản phẩm an ninh mạng, sản phẩm công nghệ số trọng điểm, R&D và sản xuất chip bán dẫn, và phát triển trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo. Những lĩnh vực này sẽ được hưởng mức ưu đãi cao nhất, bao gồm miễn thuế 4 năm và giảm 50% trong 9 năm tiếp theo, cùng với thuế suất ưu đãi 10% trong 15 năm…

“Đây là động thái cho nhà đầu tư biết rằng họ sẽ được hưởng thêm các chính sách khác khi áp thuế TTTC"- ông Hoàng Văn Cường - Ủy viên Ủy ban kinh tế - tài chính của Quốc hội nhận định.

8 tháng năm 2025, tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đăng ký vào Việt Nam đạt 26,14 tỷ USD, tăng 27,3% so với cùng kỳ năm trước. Không những tổng số vốn FDI đăng ký vào Việt Nam giữ vững đà tăng trưởng mạnh mẽ mà số vốn FDI thực hiện cũng đạt mức cao nhất trong vòng 5 năm qua. Kết quả này tiếp tục phản ánh rõ niềm tin của các DN nước ngoài vào môi trường đầu tư tại Việt Nam.

Đánh giá của Viện Tài chính Quốc tế (IIF), việc áp dụng thuế TTTC dù có những tác động ngắn hạn, song thuế TTTC sẽ thúc đẩy Việt Nam tái cấu trúc chính sách thu hút đầu tư theo hướng bền vững hơn, chuyển trọng tâm từ ưu đãi thuế sang các yếu tố phi thuế như chất lượng hạ tầng, nguồn nhân lực, công nghệ và môi trường kinh doanh. Nếu có chiến lược phù hợp, Việt Nam có thể biến thách thức này thành cơ hội để nâng cao chất lượng dòng vốn FDI, cải thiện môi trường đầu tư và tăng cường tính minh bạch.

Thảo Nguyên