Tâm thế mới, chuyển động mới

Đây không chỉ là sự thay đổi mang tính cơ học về tổ chức, mà còn mở ra một chương mới cho đội ngũ cán bộ cấp xã trên cả nước: Gần dân hơn, trực tiếp phục vụ dân nhiều hơn, và gánh vác những trọng trách hành chính - pháp lý lớn hơn bao giờ hết. Nhưng kèm theo đó là những vấn đề đặt ra, đòi hỏi phải có giải pháp căn cơ, kịp thời để chương mới này thực sự mang đến chuyển động mới mà hơn ai hết, người dân có thể cảm nhận và thụ hưởng.

1. Việc phân cấp mạnh mẽ cho cấp xã đặt cán bộ xã, phường vào tâm điểm của guồng máy hành chính hiện đại. Riêng tại Hà Nội, UBND thành phố đã phân cấp cho cấp xã giải quyết tới 418 thủ tục hành chính, tăng thêm 306 thủ tục so với trước đây, gấp gần 4 lần so với mô hình cũ.

Không chỉ vậy, cấp xã còn được trao quyền nhiều hơn trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt ở các lĩnh vực “nóng” như quản lý đất đai, trật tự xây dựng, quản lý đô thị, đầu tư xây dựng cơ bản. Ví dụ, ngày 8-7-2025, UBND thành phố Hà Nội ban hành Văn bản số 3966/UBND-ĐT giao nhiệm vụ quản lý trật tự xây dựng cho các xã, phường; chỉ đạo các xã, phường liên quan cập nhật số liệu và tiếp nhận nhiệm vụ cải tạo chung cư cũ khi vận hành mô hình mới. Cấp xã giờ đây không còn là “trạm trung chuyển” hồ sơ, mà thực sự giữ vai trò “trạm đầu não” xử lý hành chính tại cơ sở.

Những công việc trước kia chủ yếu do quận, huyện đảm nhiệm, như xác nhận hồ sơ cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, cấp phép xây dựng nhà ở riêng lẻ… nay đã được đưa xuống cấp xã. Điều đó khiến nhịp làm việc thay đổi hẳn: 7h sáng, cán bộ đã có mặt tại điểm phục vụ hành chính công, chuẩn bị chỗ ngồi, kiểm tra giấy tờ, sẵn sàng đón tiếp người dân. Mỗi ngày, hàng chục bộ hồ sơ được tiếp nhận, thẩm định, số hóa và xử lý, đòi hỏi sự tỉ mỉ, chính xác và thái độ tận tụy. Cán bộ vừa phục vụ trực tiếp, vừa hỗ trợ qua kênh trực tuyến, hướng dẫn từng thao tác nhỏ để người dân tiếp cận dịch vụ công. Nhiều người làm thêm ngoài giờ để kịp tiến độ.

Theo thống kê, số lượng hồ sơ tiếp nhận tại cấp xã của Hà Nội trong tháng đầu tiên đã lên đến 158.742 hồ sơ, đứng thứ hai toàn quốc, minh chứng cho sự gia tăng đột biến về khối lượng công việc. Cán bộ cấp xã trong mô hình mới thực sự trở thành trung tâm giải quyết công việc ngay tại địa bàn, đúng tinh thần “việc của dân, do xã giải quyết, ngay tại xã”.

2. Tuy nhiên, khi khối lượng và phạm vi công việc tăng mạnh, những hạn chế nội tại cũng bộc lộ. Mô hình mới đặt mục tiêu tinh gọn bộ máy và tăng thẩm quyền, trách nhiệm cho cấp xã, song đã phát sinh bất cập cần khẩn trương giải quyết. Thống kê bước đầu cho thấy, một số cán bộ được chỉ định chức danh lãnh đạo chuyên trách HĐND xã, phường tại Hà Nội chưa có kinh nghiệm. Chưa kể, có nơi một cán bộ phải kiêm nhiệm nhiều mảng công việc, nhất là các vị trí then chốt như địa chính hay văn phòng - thống kê. Một số địa phương còn phải sử dụng cán bộ chưa đủ tiêu chuẩn, điều kiện vị trí việc làm và cán bộ không chuyên trách ở xã trước đây để hỗ trợ các phòng, ban chuyên môn. Không ít cán bộ bộ phận “một cửa” của một số điểm phục vụ hành chính công cấp xã vẫn lúng túng trong quy trình xử lý hồ sơ dịch vụ công trực tuyến - yếu tố cốt lõi của chuyển đổi số...

Rõ ràng, khoảng trống về năng lực và nhân sự là thách thức lớn, nếu không được nâng cao chất lượng bằng đào tạo, bồi dưỡng và sắp xếp hợp lý, sẽ gia tăng áp lực cho đội ngũ cán bộ, công chức.

Trước thực tế này, Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương đã khẩn trương “tiếp sức” cho cấp xã. Bộ Nội vụ đi đầu với chủ trương biệt phái cán bộ về cơ sở để hỗ trợ triển khai nhiệm vụ mới. Tại Hà Nội, 11 tổ công tác đặc biệt được thành lập để tháo gỡ khó khăn cho cấp xã. Thành phố cũng phát động Chiến dịch “45 ngày đêm ra quân hỗ trợ hoạt động chuyển đổi số tại các xã, phường trong giai đoạn đầu vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp”, thể hiện quyết tâm xây dựng nền hành chính số hóa toàn diện.

Để chính quyền 2 cấp thực sự vận hành hiệu quả, phải coi xây dựng đội ngũ cán bộ xã vững mạnh là nhiệm vụ then chốt. Cần các chính sách đồng bộ: Nâng chế độ đãi ngộ gắn với năng lực, trách nhiệm và hiệu quả công việc; đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu cho cán bộ mới nhận nhiệm vụ; chuẩn hóa đội ngũ; xây dựng môi trường làm việc hiện đại, chuyên nghiệp, ưu tiên chuyển đổi số để giảm tải thủ công...

Tại Kết luận số 183-KL/TƯ ngày 1-8-2025 về “Tích cực triển khai vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, chuyển mạnh cấp cơ sở sang chủ động nắm, điều hành kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh”, Bộ Chính trị, Ban Bí thư giao Đảng ủy Chính phủ lãnh đạo, chỉ đạo Bộ Nội vụ phối hợp với các bộ, ngành liên quan khẩn trương tiếp tục triển khai tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ công chức, viên chức cấp xã; xây dựng bộ công cụ đánh giá hiệu quả công việc, làm thước đo chất lượng công chức, viên chức.

Ngày 9-8, Bộ Nội vụ đã tổ chức hội nghị trực tuyến toàn quốc tập huấn đối với xã, phường, đặc khu liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của ngành Nội vụ; đồng thời tiếp nhận và trả lời các phản ánh, kiến nghị, đề xuất nhằm giải quyết khó khăn. Việc tập huấn đồng bộ, thống nhất trên quy mô toàn quốc là bước chuẩn bị cần thiết giúp cấp xã nâng cao năng lực quản trị, điều hành.

Những thay đổi trong hơn một tháng qua khi vận hành mô hình chính quyền địa phương ở cấp xã chỉ là bước khởi đầu. Như Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh tại hội nghị đánh giá tình hình thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy, đơn vị hành chính và sơ kết một tháng vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp: “Bộ máy mới đòi hỏi cách ứng xử mới, tư duy phải đổi mới, hành động phải quyết liệt”…

Không thể để chương mới của cán bộ xã chỉ dừng ở việc tăng nhiệm vụ, mà phải tăng năng lực, tăng điều kiện và tăng niềm tin. Bài toán về con người, tổ chức, công nghệ tại cấp xã cần được giải đồng bộ. Chỉ khi đó, chương mới của cán bộ cấp xã trong chính quyền địa phương 2 cấp mới thực sự là “một trang viết đẹp” trong hành trình cải cách nền hành chính phục vụ nhân dân.

Bình Yên