Tầm nhìn tương lai của tỷ phú Elon Musk: Khi lao động chỉ là lựa chọn

Tỷ phú Mỹ Elon Musk. Ảnh: PAP/TTXVN

“Tôi dự đoán rằng công việc sẽ là tùy chọn. Nó sẽ giống như chơi thể thao, chơi trò chơi điện tử hay một hoạt động tương tự. Nếu bạn muốn làm việc, bạn sẽ có nhiều lựa chọn, cũng giống như việc bạn có thể ra cửa hàng mua rau hoặc tự trồng rau ở sân sau nhà mình”, tạp chí Fortune dẫn lời CEO hãng xe điện Tesla.

Theo vị tỷ phú này, viễn cảnh “công việc tùy chọn” sẽ là hệ quả của việc hàng triệu robot tham gia lực lượng lao động, mở ra một làn sóng năng suất mới. Ông trùm công nghệ, với khối tài sản khoảng 470 tỷ USD, gần đây đã có những bước đi nhằm mở rộng Tesla vượt ra ngoài lĩnh vực ô tô điện, hướng tới việc hợp nhất các lợi ích kinh doanh đa ngành của mình trong một tầm nhìn rộng hơn về tương lai vận hành bởi trí tuệ nhân tạo (AI) và robot.

Với nhiều người, viễn cảnh một tương lai tự động hóa không hẳn là tươi sáng, nhất là trong bối cảnh lo ngại AI đang thay thế các công việc giản đơn, làm trầm trọng thêm khó khăn trên thị trường lao động và kìm hãm tăng trưởng thu nhập.

Nhưng theo ông Musk, trong tương lai nơi tự động hóa trở nên phổ biến và lao động chỉ là lựa chọn, tiền bạc sẽ không còn là vấn đề trung tâm. Ông cho biết mình lấy cảm hứng từ loạt tiểu thuyết khoa học viễn tưởng “Culture” của Iain M. Banks, nơi tác giả hình dung một thế giới tràn ngập sinh vật AI siêu thông minh và không tồn tại khái niệm việc làm truyền thống.

“Trong những cuốn sách đó, tiền bạc không tồn tại. Điều đó khá thú vị. Và tôi cho rằng, nếu nhân loại tồn tại đủ lâu, giả sử AI và robot tiếp tục được cải thiện, điều này có vẻ khả thi, thì tiền bạc sẽ không còn quan trọng nữa”, ông Musk nói.

Tại sự kiện Viva Technology 2024, tỷ phú này từng cho rằng một dạng “thu nhập cao phổ cập” sẽ giúp duy trì một thế giới không cần lao động bắt buộc, dù ông không nêu chi tiết cơ chế vận hành của hệ thống. Quan điểm này phần nào tương đồng với lập luận của CEO OpenAI Sam Altman, người ủng hộ thu nhập cơ bản phổ cập - khoản tiền được chính phủ chi trả miễn phí cho mỗi cá nhân.

Vậy một thế giới nơi làm việc chỉ là sự lựa chọn có khả thi hay không?

Theo các nhà kinh tế, việc hiện thực hóa tầm nhìn mà Musk mô tả sẽ là một thách thức lớn. Trước hết là câu hỏi liệu công nghệ tự động hóa có trở nên đủ phổ biến và có giá thành phải chăng trong vài thập kỷ tới hay không. Theo Ioana Marinescu, nhà kinh tế học kiêm phó giáo sư chính sách công tại Đại học Pennsylvania, dù chi phí cho AI đang dần giảm xuống, robot vẫn rất đắt đỏ, khiến việc mở rộng quy mô gặp nhiều trở ngại.

Bà cho rằng AI đang phát triển với tốc độ nhanh. Các mô hình ngôn ngữ lớn có thể áp dụng cho vô số công việc văn phòng, trong khi các hệ thống máy móc vật lý - mà bà nhận định là cần thiết cho tự động hóa lao động chân tay - không chỉ tốn kém mà còn có tính chuyên môn hóa cao, làm chậm quá trình triển khai rộng rãi.

Bà Marinescu đồng tình với tầm nhìn dài hạn của ông Musk về tự động hóa toàn diện như tương lai của lao động, song tỏ ra hoài nghi về mốc thời gian mà ông đưa ra - không chỉ vì hạn chế của robot, mà còn vì tốc độ ứng dụng AI trong môi trường làm việc hiện tại vẫn chậm hơn kỳ vọng, bất chấp những đợt sa thải liên quan tới công nghệ trong thời gian gần đây.

Tiếp đến là câu hỏi những thay đổi sâu rộng trong cấu trúc lao động sẽ tác động thế nào tới hàng triệu, thậm chí hàng tỷ người không còn công việc.

“AI đã tạo ra rất nhiều của cải và sẽ tiếp tục làm điều đó. Nhưng câu hỏi quan trọng là: Liệu sự giàu có này có mang tính bao trùm không? Nó có tạo ra thịnh vượng bao trùm không? Nó có mang lại tăng trưởng bao trùm không? Và liệu mọi người có được hưởng lợi như nhau không?”, Samuel Solomon, phó giáo sư kinh tế lao động tại Đại học Temple, đặt vấn đề.

Các hệ thống hiện tại dường như đang nới rộng khoảng cách giàu - nghèo trong cuộc cách mạng công nghiệp AI, bắt đầu từ chính gói tài sản 1.000 tỷ USD mà Musk có thể sở hữu trong tương lai. “Bong bóng AI” ngày càng phình to cũng làm lộ rõ những đường ranh giai cấp trong xã hội.

Bảo Hà/Báo Tin tức và Dân tộc