Tầm nhìn chính quyền hai cấp và khởi tạo hành trình phát triển bứt phá

Phó Thủ tướng Nguyễn Hòa Bình

Thưa Phó Thủ tướng, việc chuyển đổi sang mô hình chính quyền hai cấp là một cải cách mang tính bước ngoặt. Ông có thể giải thích lý do chúng ta quyết định theo đuổi mô hình này?

Phó Thủ tướng Nguyễn Hòa Bình: Đây là chủ trương lớn của Đảng, được Chính phủ tổ chức thực hiện và Quốc hội thông qua sau quá trình cân nhắc kỹ lưỡng. Trong nhiều thập kỷ, bộ máy chính quyền của chúng ta đã hoạt động hiệu quả, đóng góp to lớn vào sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, mô hình cũ đã bộc lộ một số bất cập.

Trước hết, tổ chức bộ máy chưa thực sự khoa học, còn cồng kềnh. Thứ hai, có quá nhiều tầng lớp trung gian, làm chậm quá trình ra quyết định. Thứ ba, biên chế đông gây áp lực lớn lên ngân sách, đồng thời cản trở cải cách chế độ tiền lương và quản lý hiệu quả.

Vì vậy, Trung ương và Bộ Chính trị đã quyết định thực hiện một cuộc cải cách tổ chức mang tính cách mạng, chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp: cấp tỉnh và cấp xã, với quy mô phù hợp hơn. Kết quả là số tỉnh đã giảm từ 63 xuống còn 34, và số xã từ hơn 10.300 xuống còn 3.321.

Để thực hiện, chúng ta đã sửa đổi Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Tổ chức Chính phủ, đồng thời ban hành hàng loạt nghị định, bao gồm 28 nghị định về phân cấp, phân quyền và gần 40 văn bản quy định khác, tạo khung pháp lý vững chắc cho cải cách.

Với quy mô cải cách lớn như vậy, đâu là những mục tiêu cụ thể mà mô hình chính quyền hai cấp hướng tới, và làm thế nào để chúng hỗ trợ chiến lược phát triển dài hạn của Việt Nam?

Phó Thủ tướng Nguyễn Hòa Bình: Mô hình chính quyền hai cấp được thiết kế với bốn mục tiêu cốt lõi. Thứ nhất, xây dựng một bộ máy chính quyền địa phương khoa học, gọn nhẹ, loại bỏ các tầng trung gian để chính quyền gần dân hơn, đáp ứng nhanh chóng nhu cầu của người dân.

Thứ hai, tăng cường khả năng kiểm soát và quản lý tình hình địa bàn một cách hiệu quả, đảm bảo sự ổn định và phát triển đồng bộ.

Thứ ba, cải cách này là cơ hội để sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, tinh gọn bộ máy, tạo điều kiện cho những người có năng lực thấp, lớn tuổi, sức khỏe yếu hoặc có nguyện vọng nghỉ được rút lui, đồng thời thu hút nhân tài trẻ, được đào tạo bài bản, có trình độ cao để phục vụ đất nước.

Thứ tư, tạo ra không gian kinh tế rộng lớn, kết nối các vùng kinh tế, phát huy thế mạnh từng khu vực, chuẩn bị cho kỷ nguyên phát triển mạnh mẽ của Việt Nam.

Hiện nay, các tỉnh sau sáp nhập có quy mô dân số từ 2 đến 3 triệu người, với nền kinh tế đa dạng, kết hợp miền núi, đồng bằng và ven biển.

Ví dụ, sự sáp nhập TP. Hồ Chí Minh với Bình Dương và Vũng Tàu đã tạo ra một trung tâm kinh tế, công nghiệp, nông nghiệp và du lịch vượt trội, có tiềm năng so sánh với các khu vực phát triển hàng đầu trong khu vực.

Trong tương lai, khu vực này sẽ trở thành khu kinh tế tự do, tương tự mô hình Dubai, tạo động lực tăng trưởng mạnh mẽ. Cải cách này nằm trong chiến lược tổng thể, đồng hành cùng các chủ trương lớn như phát triển hạ tầng kinh tế, khoa học công nghệ, chuyển đổi số, đường sắt tốc độ cao, năng lượng tái tạo và trung tâm tài chính, đặt nền tảng cho sự vươn mình của Việt Nam trong giai đoạn mới.

Công tác chuẩn bị cho một cải cách quy mô lớn như vậy chắc chắn đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ. Ông có thể chia sẻ chi tiết hơn về quá trình này và mức độ đồng thuận từ người dân và xã hội?

Phó Thủ tướng Nguyễn Hòa Bình: Quá trình chuẩn bị được thực hiện rất bài bản và đồng bộ. Bộ Chính trị đã cử 19 đoàn công tác, do các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị và Ban Bí thư dẫn đầu, xuống các địa phương để chỉ đạo trực tiếp. Nội dung chỉ đạo bao gồm sáp nhập trung tâm hành chính tỉnh và xã, sắp xếp nhân sự, và chuẩn bị văn kiện cho Đại hội Đảng các cấp. Bộ Chính trị họp hàng tuần để nghe báo cáo và đảm bảo tiến độ.

Dự kiến, ngày 30/6, cả nước sẽ đồng loạt công bố các quyết định được Quốc hội thông qua tại kỳ họp này, bao gồm danh sách các tỉnh, xã mới và nhân sự chủ chốt. Các lãnh đạo Đảng, Nhà nước sẽ tham dự các sự kiện mang tính quốc gia này tại các địa phương, đánh dấu một cột mốc lịch sử. Ở cấp địa phương, các cấp ủy và chính quyền đã chủ động lấy ý kiến người dân, đạt được sự đồng thuận rất cao, với tỷ lệ ủng hộ đạt 98-99% ở hầu hết các khu vực, chỉ có hai địa phương ghi nhận tỷ lệ thấp hơn. Sự ủng hộ này đã tạo nên một không khí phấn khởi, hoan hỉ trên cả nước.

Nhiều địa phương cho biết, các doanh nghiệp đề xuất tổ chức bắn pháo hoa để chào mừng ngày ra mắt chính quyền mới, xem đây là sự kiện lịch sử mở đầu cho một giai đoạn phát triển mới. Giáo hội Phật giáo Việt Nam cũng dự kiến tổ chức đánh chuông tại các chùa vào ngày 1/7, ngày đầu tiên của chính quyền mới, thể hiện sự đồng hành của cộng đồng tôn giáo. Không khí cả nước hiện nay rất tích cực, với sự kỳ vọng lớn từ người dân và doanh nghiệp.

Trên trường quốc tế, chúng tôi cũng đã tiếp xúc với nhiều lãnh đạo các quốc gia, và họ đánh giá rất cao bước đi táo bạo, sáng suốt này. Một số đồng chí còn nhận định đây là quyết định mang tính “khí phách”, được thế giới ghi nhận như một dấu ấn của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong việc đổi mới quản trị và phát triển kinh tế.

Để đảm bảo cải cách mang lại hiệu quả thực chất, Chính phủ đã triển khai những giải pháp cụ thể nào, đặc biệt trong việc tinh gọn quản trị và thúc đẩy phát triển?

Phó Thủ tướng Nguyễn Hòa Bình: Chính phủ đã tiến hành rà soát toàn bộ hệ thống pháp luật để đảm bảo khung pháp lý phù hợp. Đến nay, chúng tôi đã ban hành 28 nghị định về phân cấp, phân quyền, với hơn 1.000 nội dung được phân cấp. Trong đó, hơn 600 nhiệm vụ trước đây do cấp huyện đảm nhận đã được chuyển về cấp tỉnh (khoảng hơn 90 nhiệm vụ) và cấp xã (hơn 500 nhiệm vụ), giúp tăng cường hiệu quả quản lý ở cả hai cấp.

Về hạ tầng, Chính phủ chỉ đạo các địa phương rà soát các công trình trọng điểm, đặc biệt là các dự án kết nối vùng. Ví dụ, tuyến cao tốc Pleiku–Quy Nhơn nối Bình Định và Gia Lai sẽ rút ngắn khoảng cách, hỗ trợ phát triển kinh tế Tây Nguyên. Dự kiến, ngày 19/8, khoảng 80 công trình trọng điểm sẽ được khởi công đồng loạt trên cả nước, bao gồm các tuyến cao tốc, đường sắt tốc độ cao, đường ven biển và các dự án kết nối nội tỉnh. Kết nối hạ tầng là yếu tố then chốt để hiện thực hóa không gian kinh tế mới, đảm bảo hiệu quả của việc sáp nhập tỉnh.

Chuyển đổi số cũng là một trụ cột quan trọng. Trong mô hình chính quyền hai cấp, mỗi xã sẽ có trung tâm hành chính công để giải quyết mọi nhu cầu của người dân, với hầu hết các dịch vụ công được số hóa.

Chính phủ đã giao VNPT và Viettel xây dựng nền tảng số cung cấp dịch vụ công trực tuyến. Thử nghiệm tại TP. Hồ Chí Minh trong ba tháng qua cho kết quả tích cực, dù lượng truy cập ban đầu còn khiêm tốn, khoảng hơn 10.000 lượt mỗi ngày. Hệ thống hiện có thể trả lời và hướng dẫn 1.800 dịch vụ công, bao gồm đăng ký kết hôn, khai sinh, khai tử, đăng ký xe, làm hộ chiếu và cấp giấy phép xây dựng.

Trong tương lai, con số này sẽ tăng mạnh, giúp người dân giải quyết thủ tục tại nhà, đồng thời đảm bảo hoạt động của chính quyền minh bạch, công khai, giảm nhũng nhiễu và hạn chế tình trạng trì hoãn.

Ông có đề cập đến đường sắt tốc độ cao như một phần của chiến lược phát triển. Dự án này có ý nghĩa như thế nào, và Chính phủ đang triển khai ra sao để đảm bảo thành công?

Phó Thủ tướng Nguyễn Hòa Bình: Dự án đường sắt tốc độ cao, được Trung ương, Bộ Chính trị và Quốc hội phê duyệt, là một bước ngoặt chiến lược, tạo sự phấn khởi lớn trong nhân dân. Hệ thống đường sắt hiện nay, với hơn 100 năm tuổi, chỉ phù hợp cho trải nghiệm hoài cổ, không đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế hiện đại. Sau Nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, khu vực tư nhân đã thể hiện vai trò tiên phong trong đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ, với nhiều doanh nghiệp gửi thư đề nghị tham gia đầu tư. Chính phủ hoan nghênh và khuyến khích thêm nhiều doanh nghiệp nộp hồ sơ, với số lượng hồ sơ hiện nay khá lớn và vẫn đang được tiếp nhận.

Từ kinh nghiệm của các dự án như Cát Linh - Hà Đông và metro TP. Hồ Chí Minh, chúng tôi rút ra nhiều bài học, cả thành công và hạn chế. Đầu tư hơn 60-70 tỷ USD chỉ để có một tuyến đường sắt tương tự như trước đây, mà nhà thầu rút đi để lại công trình, thì dù người dân có phấn khởi, đó chưa phải là thành công trọn vẹn. Chúng ta cần hướng đến: một tuyến đường sắt tốc độ cao phục vụ dân sinh và kinh tế; một nền công nghiệp đường sắt làm chủ công nghệ; một đội ngũ kỹ sư, công nhân lành nghề để phát triển và bảo trì; và một chuỗi đô thị từ Bắc vào Nam, gắn với các khu công nghiệp, du lịch, dịch vụ, hình thành hệ sinh thái kinh tế toàn diện. Chỉ khi đạt được những mục tiêu này, khoản đầu tư mới thực sự đáp ứng kỳ vọng của nhân dân.

Để thực hiện, Chính phủ đã đề xuất và được Quốc hội thông qua mô hình đầu tư kết hợp công-tư, bên cạnh đầu tư công, tạo hành lang pháp lý để lựa chọn phương án tối ưu. Dự án sẽ được thiết kế, giám sát và đánh giá theo tiêu chuẩn quốc tế, với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu từ các quốc gia tiên tiến. Các doanh nghiệp tham gia phải chứng minh năng lực tài chính, thi công, công nghệ, khả năng huy động vốn và cam kết tiến độ. Quy trình lựa chọn sẽ công khai, minh bạch, để toàn dân giám sát, tránh tình trạng lợi ích nhóm hay thiếu minh bạch.

Mục tiêu không chỉ là xây dựng đường sắt cho Việt Nam, mà còn phát triển một ngành công nghiệp đường sắt đủ sức vươn ra khu vực, đảm bảo khả năng tự chủ công nghệ trong bảo trì và mở rộng hệ thống.

Ngoài chính quyền hai cấp và đường sắt tốc độ cao, còn những lĩnh vực nào khác trong chiến lược phát triển mà ông muốn nhấn mạnh, chẳng hạn như trung tâm tài chính hay năng lượng tái tạo?

Phó Thủ tướng Nguyễn Hòa Bình: Do thời gian hạn chế, tôi chỉ đề cập ngắn gọn về các lĩnh vực này. Trung tâm tài chính, năng lượng tái tạo và các dự án chiến lược khác đều là một phần của chiến lược tổng thể, cùng với chính quyền hai cấp và đường sắt tốc độ cao, để tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững.

Riêng về trung tâm tài chính, chúng ta đang hướng tới xây dựng các khu vực như TP. Hồ Chí Minh sau sáp nhập trở thành trung tâm tài chính khu vực, thu hút đầu tư và thúc đẩy giao thương quốc tế.

Về năng lượng tái tạo, đây là ưu tiên để đảm bảo phát triển xanh, đáp ứng cam kết quốc tế về giảm phát thải. Tuy nhiên, các chi tiết cụ thể sẽ được thảo luận kỹ hơn trong các dịp khác, khi chúng tôi có thêm thời gian.

Với quy mô và độ phức tạp của các cải cách này, Chính phủ đánh giá thế nào về khả năng thành công, và điều gì mang lại sự tự tin?

Phó Thủ tướng Nguyễn Hòa Bình: Chính phủ đang chịu áp lực rất lớn, nhưng chúng tôi rất tự tin nhờ sự đồng thuận mạnh mẽ của nhân dân, sự ủng hộ quyết liệt của Quốc hội và nỗ lực không ngừng của các địa phương.

Mô hình chính quyền hai cấp, kết hợp với các dự án chiến lược như đường sắt tốc độ cao, chuyển đổi số, hạ tầng kết nối và các chính sách phát triển kinh tế, tạo thành một hệ thống đồng bộ, hướng tới mục tiêu phục vụ người dân tốt hơn và đưa Việt Nam vươn lên mạnh mẽ. Sự phấn khởi của người dân, kỳ vọng của doanh nghiệp và đánh giá tích cực từ cộng đồng quốc tế là nguồn động lực to lớn để chúng tôi biến tầm nhìn này thành hiện thực.

Trân trọng cảm ơn Phó Thủ tướng!

Trần Hương (thực hiện)