'Tầm nhìn 2030' của Ả Rập Xê-út: Thúc đẩy mạnh mẽ năng lượng tái tạo

(Ảnh minh họa)

Bên cạnh việc thúc đẩy các ngành đang tăng trưởng như xây dựng, công nghệ thông tin - truyền thông (ICT) và du lịch, chính phủ cũng khuyến khích đa dạng hóa năng lượng nhằm tăng cường an ninh năng lượng dài hạn của đất nước.

Ả Rập Xê-út đã xây dựng nên sự giàu có của mình dựa trên dầu mỏ, và hiện vẫn là quốc gia khai thác dầu lớn thứ hai thế giới, với sản lượng hơn 12 triệu thùng/ngày. Quốc gia Trung Đông này có trữ lượng dầu đã được chứng minh lên tới 266,5 tỷ thùng, cho thấy họ có thể tiếp tục khai thác nhiên liệu hóa thạch trong nhiều thập kỷ tới. Tuy nhiên, nhằm giảm sự phụ thuộc vào nguồn thu từ dầu mỏ, Ả Rập Xê-út đã đầu tư mạnh mẽ vào việc phát triển các ngành năng lượng khác trong những năm gần đây.

Chính phủ Ả Rập Xê-út đã hợp tác với Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) trong khoảng hai thập kỷ qua để xây dựng chiến lược năng lượng tái tạo bền vững và dài hạn. Quốc gia này đã phát triển Chương trình Hiệu quả Năng lượng Quốc gia trị giá 100 triệu USD và thành lập Trung tâm Hiệu quả Năng lượng Ả Rập Xê-út. Mục tiêu của Vương quốc là đạt 50% điện năng từ năng lượng tái tạo vào năm 2030 (tương đương 130 GW công suất) và đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2060.

Ngành năng lượng mặt trời của Ả Rập Xê-út đã mở rộng nhanh chóng trong những năm gần đây, sau khi ra mắt dự án năng lượng mặt trời quy mô lớn đầu tiên nối lưới - dự án Sakaka PV 300 MW - vào tháng 11/2019 do ACWA Power phát triển. Hiện nay, quốc gia này có 10,2 GW công suất năng lượng tái tạo đã hòa lưới, cùng hơn 33 GW đang trong các giai đoạn phát triển khác nhau. Chính phủ đặt mục tiêu đấu thầu thêm 20 GW năng lượng tái tạo mỗi năm cho đến năm 2030 để đạt được mục tiêu đa dạng hóa năng lượng.

Để hỗ trợ cho lĩnh vực năng lượng mặt trời, Ả Rập Xê-út đang đầu tư vào hệ thống lưu trữ năng lượng bằng pin quy mô lớn (BESS), với 8 GWh (2 GW) công suất đã được đưa vào vận hành. Thêm 22 GWh (5,5 GW) khác đang được phát triển, nhằm hỗ trợ đạt được mục tiêu quốc gia là 48 GWh công suất lưu trữ vào năm 2030. Ngoài ra, các lĩnh vực khác như năng lượng gió, địa nhiệt và hydro xanh cũng đang được thúc đẩy phát triển.

Siêu dự án tương lai của chính phủ - NEOM trị giá 9 nghìn tỷ USD - sẽ là động lực chính cho việc triển khai năng lượng xanh. Dự án hydro xanh NEOM được kỳ vọng sẽ trở thành cơ sở sản xuất hydro thương mại quy mô lớn nhất thế giới, vận hành hoàn toàn bằng năng lượng tái tạo. Dự án trị giá 8,4 tỷ USD này sẽ bao gồm 3,9 GW điện xanh từ năng lượng mặt trời, gió và BESS, với công suất sản xuất 600 tấn hydro sạch mỗi ngày khi đi vào hoạt động. Chính phủ đặt mục tiêu cung cấp toàn bộ năng lượng cho siêu dự án NEOM bằng các nguồn năng lượng tái tạo đa dạng.

Vào tháng 10 vừa qua, Công ty Mua sắm Điện lực Ả Rập Xê-út (SPPC) thông báo đã trao thầu năm dự án năng lượng tái tạo với tổng công suất 4,5 GW, trị giá hơn 2,4 tỷ USD. Các dự án được trao cho công ty năng lượng tái tạo Masdar (UAE) và các công ty Pháp như TotalEnergies và EDF, cùng một số đối tác khác.

Các dự án bao gồm: Dự án năng lượng mặt trời Najran 1,4 GW và nhà máy điện mặt trời Ad Darb 600 MW của Masdar; nhà máy điện mặt trời Samtah 600 MW của Công ty Điện lực Ả Rập Xê-út và EDF; nhà máy điện mặt trời Sufun 400 MW của Al Jomaih Energy & Water Company và TotalEnergies; cùng Dự án điện gió Dawadmi 1,5 GW tại tỉnh Riyadh do Korea Electric Power Corporation, Nesma Renewable Energy Company và Công ty Điện - Nước Ajman (Etihad Water and Electricity Company) hợp tác phát triển.

Sự phát triển nhanh chóng của ngành công nghệ thông tin (CNTT) cũng đã giúp Ả Rập Xê-út thúc đẩy các ngành phi dầu mỏ thông qua việc cởi mở hơn với các công nghệ đổi mới như trí tuệ nhân tạo (AI). "Tầm nhìn 2030" của Ả Rập Xê-út khuyến khích chiến lược số hóa trong mọi lĩnh vực, thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư toàn cầu. Theo Bộ trưởng Đầu tư Khalid Al Falih, Vương quốc này được kỳ vọng sẽ phát triển các trung tâm dữ liệu "với quy mô và chi phí cạnh tranh chưa từng thấy ở bất kỳ nơi nào khác". Ông nhấn mạnh: "AI đã nổi lên trong ba, bốn năm qua và chắc chắn sẽ định hình nền kinh tế tương lai của mọi quốc gia. Ai đầu tư trước sẽ dẫn đầu, ai chậm chân sẽ tụt lại phía sau".

Ả Rập Xê-út đã đạt được thành công chưa từng có với kế hoạch đa dạng hóa kinh tế trong thập kỷ qua. Khoảng 50,6% nền kinh tế của quốc gia hiện nay "hoàn toàn tách rời" khỏi dầu mỏ, theo lời Al Falih. Trong năm 2024, Vương quốc ghi nhận mức tăng trưởng GDP hàng năm 1,3%, được thúc đẩy bởi mức tăng 4,3% trong các lĩnh vực phi dầu mỏ.

Chiến lược đa dạng hóa kinh tế của Ả Rập Xê-út đã phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, khi chính phủ sử dụng quỹ đầu tư quốc gia - Quỹ Đầu tư Công (PIF) - để đầu tư vào nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm thu hút thêm vốn đầu tư tư nhân. Quốc gia này đang từng bước xây dựng ngành năng lượng tái tạo, với công suất năng lượng xanh dự kiến sẽ tăng tốc mạnh trong thập kỷ tới. Sự tăng trưởng này sẽ được hỗ trợ bởi quá trình số hóa sâu rộng và tinh thần cởi mở với các công nghệ đổi mới.

Bình An