Tại sao nhiều người chọn sai nghề ngay từ đầu?

Chọn nghề theo cảm tính

Thật ra, rất nhiều bạn trẻ chọn việc làm mà không thực sự hiểu nghề đó là gì. Có người thấy cái tên “ngầu” là đăng ký học, có người thấy người thân làm nghề đó ổn nên làm theo, cũng có người chỉ vì một bộ phim truyền cảm hứng mà chọn nghề không hề phù hợp với mình.

Nhưng cảm xúc nhất thời không phải là kim chỉ nam đáng tin cho một hành trình dài. Khi lựa chọn nghề nghiệp chỉ dựa vào cảm tính, bạn có thể rơi vào cảnh làm một công việc mà mình khôngthực sự yêu thích, không phát huy được thế mạnh và rồi dần dần mất đi động lực mỗi ngày.

Thiếu trải nghiệm thực tế

Khi còn là sinh viên, hầu hết chúng ta dành phần lớn thời gian trên giảng đường, ít có cơ hội tiếp xúc với môi trường làm việc thực tế. Những gì ta biết về nghề nghiệp thường chỉ đến từ lời kể của người khác, vài dòng thông tin trên mạng, hoặc đơn giản là những hình dung mơ hồ trong đầu. Vì vậy, việc chọn nghề đôi khi chẳng khác nào đặt cược vào một điều mình chưa từng trải qua.

Chỉ đến khi đi làm, va chạm với thực tế, ta mới nhận ra công việc không hề giống những gì mình tưởng tượng: có thể áp lực hơn, khô khan hơn, hoặc hoàn toàn không hợp với tính cách của mình. Nhưng lúc đó, tấm bằng đã cầm trên tay, vài năm thanh xuân đã đi qua – và nếu muốn rẽ hướng, ta phải bắt đầu lại gần như từ đầu.

Chọn nghề vì tiêu chuẩn xã hội

Không ít người chọn nghề không xuất phát từ mong muốn cá nhân mà từ kỳ vọng của người khác. Có thể đó là mong mỏi của cha mẹ, lời khuyên của họ hàng hoặc là truyền thống gia đình đã tồn tại qua nhiều thế hệ. Cũng có khi, lựa chọn ấy đơn giản chỉ vì nghe nghề đó “có tiếng”, lương cao hay đang là xu hướng của xã hội.

Thế nhưng, những gì được xã hội đánh giá cao chưa chắc đã là điều phù hợp với bạn. Một công việc có thể tuyệt vời với người này nhưng lại không mang lại cảm giác thoải mái hay động lực cho người khác. Nếu bạn không thực sự hứng thú, không có thế mạnh phù hợp hoặc mỗi ngày đi làm là một sự gượng ép thì dù nghề đó có “đắt giá” đến đâu cũng không phải là con đường dành cho bạn.

Không hiểu rõ bản thân

Đây có lẽ là nguyên nhân sâu xa nhất. Nhiều bạn trẻ bước vào ngưỡng cửa đại học mà vẫn chưa thật sự hiểu rõ bản thân mình thích gì, ghét gì, điểm mạnh ở đâu hay muốn sống một cuộc đời như thế nào.

Khi chưa hiểu mình thì việc chọn đúng nghề gần như là một trò may rủi. Người hướng nội lại chọn công việc phải giao tiếp liên tục, người yêu thích sáng tạo lại rẽ vào ngành đầy con số và quy trình, người tìm kiếm sự ổn định lại dấn thân vào môi trường biến động không ngừng. Những lựa chọn sai lệch ấy theo thời gian dễ dẫn đến cảm giác mệt mỏi, mất phương hướng và không ít người sớm rơi vào trạng thái chán nghề dù tuổi đời còn rất trẻ.

Vậy thì làm sao để đỡ “chọn sai”?

Không có một công thức hoàn hảo cho tất cả nhưng có những cách đơn giản mà hiệu quả giúp bạn tránh lặp lại những sai lầm quen thuộc:

Tìm hiểu thật kỹ trước khi quyết định: Đừng chọn nghề chỉ vì nghe hay hoặc người ta nói tốt. Hãy đọc nhiều hơn, hỏi người có kinh nghiệm, tham gia các buổi hướng nghiệp, thậm chí nếu có cơ hội, hãy đi thực tập hoặc làm thử một công việc nào đó liên quan, bạn sẽ nhìn thấy rất nhiều điều mà sách vở không dạy.

Lắng nghe chính mình: Hãy đặt câu hỏi cho bản thân: Mình thực sự thấy hứng thú với điều gì? Công việc nào khiến mình cảm thấy muốn làm tiếp, chứ không phải chỉ đang cố gắng chịu đựng để hoàn thành?

Chủ động trải nghiệm: Càng thử nhiều, càng dễ biết cái gì hợp, cái gì không. Những trải nghiệm nhỏ khi còn đi học như làm thêm, tham gia câu lạc bộ, dự án tình nguyện đôi khi lại là chìa khóa giúp bạn hiểu rõ bản thân hơn bất kỳ bài trắc nghiệm nào.

Còn nếu bạn nhận ra mình đã chọn sai? Không sao cả. Sai lầm là một phần tự nhiên của hành trình trưởng thành. Quan trọng là bạn đủ can đảm để nhìn lại, đủ linh hoạt để thay đổi và đủ dũng cảm để bắt đầu lại nếu cần. Bởi vì chọn sai nghề từ đầu không có nghĩa là cánh cửa đã khép lại. Đôi khi, chính những ngã rẽ tưởng chừng sai lầm lại đưa bạn đến gần hơn với con đường phù hợp nhất với mình – nơi bạn thật sự cảm thấy thuộc về.

KT