Tài sản bị trưng dụng, mất hoặc hỏng phải được bố trí kinh phí để mua mới hoặc sửa chữa

Báo cáo vừa được Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng gửi tới Thủ tướng Chính phủ và Bộ Tư pháp cho thấy, Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản được Quốc hội thông qua vào ngày 3/6/2008 đến nay đã có nhiều sự thay đổi, nhất là trong bối cảnh phân cấp, phân quyền của chính quyền địa phương 2 cấp. Theo quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025: “Chậm nhất, ngày 1/3/2027, các văn bản quy phạm pháp luật có nội dung quy định về tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn và quy định khác có liên quan của chính quyền địa phương các cấp phải được sửa đổi, bổ sung để bảo đảm phù hợp với tổ chức đơn vị hành chính, các nguyên tắc và các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp quy định tại Luật này”. Đây cũng là lý do để Bộ Tài chính hoàn thiện Tờ trình Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản.

Tại Tờ trình này, Bộ Tài chính đề xuất, sửa đổi, thay thế cụm từ “vì lý do quốc phòng, an ninh và vì lợi ích quốc gia” thành “vì lý do quốc phòng, an ninh hoặc vì lợi ích quốc gia, tình trạng khẩn cấp, phòng, chống thiên tai” tại khoản 1, khoản 2 Điều 2, khoản 1 Điều 4; thay thế cụm từ “tài sản nhà nước” thành “tài sản cộng” tại Điều 21; thay thế cụm từ “xác lập sở hữu Nhà nước” thành “xác lập quyền sở hữu toàn dân” tại khoản 5 Điều 33. Lý do, Hiến pháp năm 2013 quy định: Trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh hoặc vì lợi ích quốc gia, tình trạng khẩn cấp, phòng, chống thiên tai, Nhà nước trưng mua hoặc trưng dụng có bồi thường tài sản của cá nhân hoặc tổ chức theo thời giá thị trường. Hiến pháp năm 2013 không còn quy định về hình thức sở hữu của Nhà nước mà thay vào đó là hình thức sở hữu toàn dân; đồng thời bổ sung định nghĩa về “tài sản công” để phù hợp với hình thức sở hữu toàn dân.

Tờ trình đề cập tới việc bổ sung cụm từ “đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân, cơ quan Đảng Cộng sản Việt Nam, MTTQ Việt Nam và tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc MTTQ Việt Nam” sau cụm từ “đơn vị sự nghiệp công lập” tại khoản 4 Điều 34. Bộ Tài chính giải thích: “Theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước thì ngoài cơ quan nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập thì các đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân, cơ quan Đảng Cộng sản Việt Nam, MTTQ Việt Nam và tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc MTTQ Việt Nam cũng là các cơ quan, tổ chức, đơn vị được Nhà nước bảo đảm kinh phí hoạt động. Vì vậy, trong trường hợp các cơ quan, tổ chức, đơn vị này bị trưng dụng tài sản được Nhà nước giao và bị mất hoặc bị hư hỏng thì cũng cần phải được bố trí kinh phí để mua mới hoặc sửa chữa để bảo đảm tài sản cho các cơ quan, tổ chức, đơn vị này”.

Trong Tờ trình gửi tới Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh tới việc cần thiết bổ sung cơ chế kiểm soát để tránh lạm quyền trong trưng mua, trưng dụng tài sản thông qua: Xử lý vi phạm và giải quyết khiếu nại trong trưng mua, trưng dụng tài sản (sửa đổi, bổ sung Điều 4); Bổ sung quy định cấm đối với hành vi không thực hiện hủy bỏ quyết định trưng mua, trưng dụng khi xảy ra một trong những trường hợp phải hủy bỏ quyết định trưng mua, trưng dụng tài sản (sửa đổi, bổ sung Điều 12). Cùng với đó là việc bỏ quy định về việc trưng dụng tài sản là đất và bồi thường khi trưng dụng tài sản là đất vì việc trưng dụng đất đã được quy định cụ thể tại Luật Đất đai năm 2024. Cần thiết sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 7. Nếu như trước đây Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh ra quyết định trưng mua, trưng dụng tài sản nhưng không thể ban hành quyết định thu hồi lại các quyết định trưng mua, trưng dụng tài sản do chính mình ban hành. Việc thu hồi các quyết định này thường thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ. Bộ Tài chính đề xuất, Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh có thẩm quyền thu hồi các quyết định trưng mua, trưng dụng tài sản do mình ban hành. Việc phân quyền này một mặt tăng trách nhiệm của Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh, đồng thời giúp giảm thủ tục hành chính, từ đó có thể kịp thời huy động tài sản khi đất nước trong tình trạng chiến tranh hoặc trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng.

Bộ Tài chính cũng đề xuất thay thế cụm từ “Chủ tịch UBND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh” thành “Chủ tịch UBND cấp xã” tại Điều 17; thay thế cụm từ “Chủ tịch UBND cấp huyện” thành “Chủ tịch UBND cấp xã” cho phù hợp với việc thực hiện sắp xếp chính quyền địa phương 2 cấp.

Khắc Hạnh