Tài chính xanh cho mục tiêu Net Zero - Bài cuối: Hoàn thiện thể chế toàn diện

Việt Nam cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Ảnh: TTXVN

Ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu cho biết, nhằm tạo điện thuận lợi và hỗ trợ cho doanh nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình Chính phủ xem xét, ban hành danh mục phân loại xanh bao gồm tiêu chí môi trường và việc xác nhận đối với dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh. Trong đó, Bộ đã đề cập đến 45 loại hình dự án đầu tư thuộc 7 lĩnh vực được xác nhận đáp ứng tiêu chí môi trường để cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh. Theo ông Quang, đây là vấn đề rất quan trọng, vì có tiêu chí và đáp ứng được tiêu chí, doanh nghiệp mới có cơ sở để phát hành sản phẩm tài chính xanh hoặc được vay tín dụng xanh.

Chia sẻ từ phía Bộ Tài chính, ông Tô Trần Hòa, Phó Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, sau khi phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 08/2022/NĐ-CP vào tháng 1/2022, Quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường, trong đó quy định danh mục các dự án được cấp tín dụng xanh và phát hành trái phiếu xanh. Tiếp đó, tháng 12/2023, Chính phủ ban hành Quyết định số 1726/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030, trong đó đặt mục tiêu phát triển các công cụ tài chính xanh, tài chính bền vững.

Mới đây nhất, ngày 04/5/2025, Bộ Chính trị đã ra Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân cũng đề cập đến việc đẩy mạnh phát triển tín dụng xanh. Theo đó, Nhà nước có cơ chế hỗ trợ lãi suất và khuyến khích các tổ chức tín dụng giảm lãi suất cho doanh nghiệp tư nhân vay để triển khai các dự án xanh, tuần hoàn, áp dụng khung tiêu chuẩn môi trường - xã hội - quản trị (ESG). Theo ông Hòa, hiện Bộ Tài chính đang phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các bộ ngành liên quan triển khai các quyết định trên, sớm xây dựng thông tư, cơ chế, giải pháp mới để khuyến khích thị trường tài chính xanh phát triển.

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng sẽ sớm trình Bộ Tài chính ban hành Kế hoạch hành động tăng trưởng xanh dành riêng cho thị trường chứng khoán đến năm 2030; hoàn thiện Chỉ số phát triển bền vững (VNSI) được ban hành từ năm 2017 trở thành một kênh đầu tư hấp dẫn cho các quỹ đầu tư; đồng thời phối hợp với các bên liên quan để đưa ra các đánh giá một cách rõ ràng về tiềm năng, hiệu quả của việc đầu tư phát triển trong thị trường xanh và các sản phẩm tài chính xanh, thúc đẩy các doanh nghiệp tự tin tham gia thị trường.

Ông Nguyễn Thăng Long, chuyên gia về trái phiếu xanh của Vụ Các định chế tài chính cho biết, Bộ Tài chính sẽ đề xuất sửa đổi luật thuế thu nhập cá nhân và luật thuế thu nhập doanh nghiệp theo hướng ưu đãi đối với các nguồn thu từ trái phiếu xanh. Ngoài ra, để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các chủ thể phát hành và nhà đầu tư tham gia trái phiếu xanh, Bộ Tài chính sẽ có các giải pháp đồng hành như:

Đối với trái phiếu chính phủ xanh, sau khi Bộ Nông nghiệp và Môi trường trình Chính phủ ban hành quyết định về danh mục phân loại xanh, Bộ Tài chính sẽ trình Thủ tướng đề án phát hành thí điểm trái phiếu chính phủ xanh. Đối với trái phiếu chính quyền địa phương xanh, Bộ Tài chính sẽ phối hợp với các bộ ngành và địa phương để tìm hiểu nhu cầu và khả năng phát hành trái phiếu. Đối với trái phiếu doanh nghiệp xanh, Bộ Tài chính sẽ làm việc với các tổ chức như VCCI, GIZ, Kobayashi,... để hỗ trợ doanh nghiệp về mặt kỹ thuật hoặc các chi phí liên quan đến việc xác nhận xanh.

Về giải pháp phát triển thị trường carbon, ông Phạm Nam Hưng, đại diện Phòng Thị trường carbon, Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, đây là thị trường có hàng hóa rất đặc thù. Hàng hóa được giao dịch là hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon, là hàng hóa không nhìn thấy được và chỉ có thời hạn 5 - 10 năm. Do vậy, phải tạo ra cơ chế đảm bảo tính minh bạch cũng như nhu cầu đối với hàng hóa đó để nó lưu thông sẽ tạo ra sức bật cho thị trường, chuyển được nguồn tài chính từ xã hội vào hoạt động giảm phát thải khí nhà kính.

Ông Hưng và ông Hòa đều cho biết, theo Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 07/01/2022 của Chính phủ về Quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozon, đến năm 2028 sàn giao dịch carbon trong nước mới vận hành chính thức. Tuy nhiên, theo chỉ đạo mới nhất của Chính phủ, các cơ quan chuyên trách phải cố gắng đưa sàn giao dịch carbon vận hành chính thức trong năm nay.

Đây là công việc rất nặng nề, đòi hỏi sự ủng hộ và tham gia tích cực của các bên có liên quan để có một khuôn khổ pháp lý hoàn thiện cho thị trường carbon vận hành thông suốt. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã hoàn thiện Dự thảo sửa đổi bổ sung Nghị định 06/2022/NĐ-CP và Bộ Tài chính đang xây dựng Nghị định quy định về giao dịch trên sàn giao dịch carbon, nhằm tạo khung pháp lý mạnh mẽ hơn để Việt Nam có thể sớm triển khai vận hành sàn giao dịch này.

Theo dự thảo, thời gian đầu, để thị trường carbon vận hành hiệu quả, Việt Nam sẽ áp dụng các tiêu chuẩn theo thông lệ quốc tế. Thị trường hạn ngạch sẽ tập trung vào 3 lĩnh vực chính là nhiệt điện, sắt thép và xi măng, chiếm khoảng 40% tổng lượng phát thải ở Việt Nam.

Liên quan đến việc tiếp cận nguồn tài chính xanh, có một thực tế được các chuyên gia chia sẻ là, các doanh nghiệp Việt Nam còn thiếu tự tin và kỹ năng để tìm hiểu và tiếp cận các nguồn tài chính xanh.

Ông Nguyễn Huy, Tổng Giám đốc ngành Chứng nhận và Thực phẩm tại Việt Nam của Intertek - Tập đoàn hàng đầu thế giới về thử nghiệm, kiểm định, chứng nhận và cung cấp giải pháp đảm bảo chất lượng toàn diện cho các ngành công nghiệp cho biết, các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp siêu nhỏ thường có tâm lý e ngại, cho rằng khó hoặc không tiếp cận được nguồn tài chính xanh của các ngân hàng và các tổ chức tài chính. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng lo ngại lợi nhuận thu được từ lãi suất xanh ưu đãi không đủ bù cho khoản đầu tư doanh nghiệp đã bỏ ra để đáp ứng các tiêu chí xanh, thậm chí là bỏ lỡ cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, theo ông Huy, các doanh nghiệp hoàn toàn có thể tự tin khi tiếp cận với các ngân hàng và các tổ chức tài chính. Vì các tổ chức này cũng là doanh nghiệp. Họ cũng phải hướng đến mục tiêu giảm phát thải, phát triển bền vững, nên cũng có nhu cầu cho vay các dự án xanh. Nếu chỉ tập trung cho vay các dự án phát thải cao, như nhà máy điện than hoặc các khu công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng hóa thạch. Lượng phát thải của các dự án này sẽ được tính vào phạm vi 3 - phạm vi phát thải gián tiếp, khiến tổ chức tài chính này không đáp ứng được các tiêu chí xanh, khó, thậm chí không tiếp cận được nguồn tài chính xanh với lãi suất thấp của các định chế tài chính quốc tế.

Thu hoạch lúa tại thành phố Cần Thơ tham gia thí điểm Đề án Phát triển 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Ảnh: Thu Hiền/TTXVN

Tiến sĩ Trần Minh Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn chia sẻ một nghịch lý khác là, các doanh nghiệp FDI sang Việt Nam đầu tư, họ vẫn tiếp cận được nguồn tài chính xanh ngay tại Việt Nam, trong khi các doanh nghiệp Việt Nam thì lại khó hoặc không tiếp cận được. Ông Hải dẫn chứng, Tập đoàn SK của Hàn Quốc đầu tư xây dựng nhà máy tại Khu công nghiệp DEEP C Hải Phòng I đã được Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) cho vay hơn 50 triệu USD và tài trợ 1,2 triệu USD không hoàn lại để đầu tư công nghệ sản xuất màng hữu cơ phân hủy sinh học.

Theo ông Hải, nguyên nhân là do, nhiều doanh nghiệp Việt Nam muốn tiếp cận tài chính xanh, nhưng lại không chuẩn bị hồ sơ dự án xanh để minh chứng, khiến các tổ chức tài chính không có cơ sở để đánh giá và giải ngân tài chính xanh. Trong khi đó, các doanh nghiệp FDI luôn thuê đơn vị tư vấn và chuyên gia để chuẩn bị hồ sơ dự án rất chặt chẽ, nên họ dễ dàng tiếp cận với nguồn tài chính xanh.

Chia sẻ từ kinh nghiệm làm tư vấn cho các doanh nghiệp trong việc tìm kiếm và tiếp cận nguồn tài chính xanh, ông Hải cho rằng, các doanh nghiệp cần chủ động tìm đến các tổ chức tài chính với hồ sơ dự án xanh, thay vì ngồi chờ các tổ chức này tìm đến mình. Vì các tổ chức tài chính hầu hết chỉ chủ động tìm đến các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp có dự án xanh hiệu quả và nổi bật. Ngoài ra, các doanh nghiệp cần có ít nhất 1 - 2 nhân viên am hiểu về phát triển bền vững và nên thuê chuyên gia tư vấn để hỗ trợ đánh giá hiệu quả sinh lời và lập hồ sơ dự án tài chính xanh.

Ông Hải nhấn mạnh, dù là doanh nghiệp vừa hay nhỏ, thậm chí là siêu nhỏ, các doanh nghiệp đều có thể tiến hành được các hoạt động giảm phát thải và phát triển bền vững hơn, nên vẫn có cơ hội để tiếp cận với nguồn tài chính xanh. Do vậy, tùy theo điều kiện và khả năng của mình, doanh nghiệp nên chủ động bắt đầu từ việc hiểu đúng về sản xuất giảm phát thải và phát triển bền vững. Từ đó, doanh nghiệp sẽ tìm được giải pháp và xây dựng được lộ trình phát triển, qua đó có cơ hội tiếp cận được các nguồn tài chính xanh phù hợp.

Lâm Nguyên (TTXVN)