Tác nhân EV71 tái xuất khiến một bệnh tăng nặng, chuyên gia nói gì?

Virus EV71 khiến trẻ bị tay chân miệng nặng hơn. Ảnh: Nguyễn Thuận.

Tháng 11, Sở Y tế TP.HCM cho biết chính thức ghi nhận sự xuất hiện trở lại của tác nhân EV71, chủng virus có khả năng gây biến chứng thần kinh và tuần hoàn nhanh, thường liên quan các ca tay chân miệng diễn tiến nặng. Thông tin này nhanh chóng thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng, trong bối cảnh ca mắc tay chân miệng tại thành phố đang tăng theo quy luật mùa bệnh cuối năm.

Hơn 34.000 trẻ mắc bệnh từ đầu năm

Theo thống kê của ngành y tế, tình hình tay chân miệng tại TP.HCM trong những tuần gần đây ghi nhận xu hướng tăng rõ rệt. Riêng tuần 48 (24-30/11), thành phố có 1.484 ca tay chân miệng tăng 0,9% so với trung bình 4 tuần trước đó.

Lũy tích từ đầu năm đến nay, TP.HCM đã ghi nhận 34.127 ca tay chân miệng, mức gia tăng phù hợp với chu kỳ lưu hành của bệnh trong mùa cao điểm từ tháng 9 đến tháng 12.

Điều khiến ngành y tế đặc biệt chú ý là sự xuất hiện trở lại của EV71 sau nhiều tháng “vắng bóng”. Theo Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP.HCM (HCDC), trong hơn 400 mẫu giám sát từ đầu năm, EV71 chỉ được phát hiện từ đầu tháng 11. Cùng thời điểm đó, Bệnh viện Nhi đồng 1 ghi nhận 18 ca tay chân miệng nặng, trong đó 10 ca dương tính EV71, chiếm 56%.

Phụ huynh chú ý đưa trẻ đến viện ngay khi có dấu hiệu bị tay chân miệng nặng. Ảnh: Quỳnh Danh.

Các chuyên gia nhận định, sự trùng khớp giữa thời điểm EV71 tái xuất và tỷ lệ ca nặng tăng nhanh cho thấy mối liên hệ rõ ràng giữa chủng virus này và diễn tiến nghiêm trọng của trẻ.

EV71 là một trong những tác nhân nguy hiểm nhất trong nhóm virus gây tay chân miệng. Chủng này có khả năng tấn công hệ thần kinh trung ương, gây viêm não, viêm màng não, rối loạn nhịp tim hoặc suy hô hấp đột ngột.

Trao đổi với Tri Thức - Znews, PGS.TS Đỗ Văn Dũng, nguyên Trưởng khoa Y tế công cộng, Đại học Y Dược TP.HCM, cho biết đa số trẻ mắc tay chân miệng sẽ tự hồi phục, song một số ít có thể chuyển nặng nhanh, đặc biệt khi nhiễm EV71.

"Những ca này có thể xuất hiện triệu chứng chỉ sau vài giờ, thậm chí vài chục phút, nên phụ huynh cần nhận diện sớm dấu hiệu bất thường để đưa trẻ đi khám kịp thời", PGS Dũng nói.

PGS Dũng nhấn mạnh EV71 không phải tác nhân lạ. Bệnh tay chân miệng đã xuất hiện nhiều năm và lặp lại theo chu kỳ. Tuy nhiên, chính tốc độ diễn tiến nhanh khiến phụ huynh không được chủ quan, nhất là trong7-10 ngày đầu mắc bệnh. Đây là giai đoạn trẻ dễ tổn thương tim, thần kinh hoặc có nguy cơ không qua khỏi nếu cấp cứu muộn.

Dù ca mắc đang tăng, Sở Y tế nhận định đợt gia tăng hiện nay vẫn chưa vượt mức đỉnh năm 2023. TP.HCM cũng có nhiều kinh nghiệm ứng phó cùng hệ thống hồi sức nhi khoa mạnh.

Tuy vậy, ngành y tế khuyến cáo người dân không hoang mang nhưng tuyệt đối không lơ là, bởi bệnh có xu hướng tăng trong mùa, EV71 đã xuất hiện và nguy cơ diễn tiến nặng cao hơn.

Nốt ban trên chân trẻ bị bệnh tay chân miệng. Ảnh: Nguyễn Thuận.

Phụ huynh được yêu cầu theo dõi trẻ sát sao, đặc biệt khi trẻ có sốt cao, quấy khóc nhiều, bỏ ăn, ngủ li bì, giật mình hoặc lơ mơ. Đây đều là những dấu hiệu cảnh báo trẻ có thể bước sang giai đoạn nặng.

Để kiểm soát đà tăng ca mắc, TP.HCM đã triển khai đồng thời nhiều biện pháp từ cộng đồng đến bệnh viện. Tại trường học và các nhóm trẻ gia đình, ngành y tế yêu cầu tăng cường kiểm tra vệ sinh lớp học và đồ chơi, trang bị đầy đủ xà phòng và dung dịch rửa tay, đồng thời tuân thủ nghiêm quy trình xử lý khi phát hiện ca nghi ngờ. Trẻ mắc tay chân miệng phải nghỉ học bắt buộc để tránh lây lan trong môi trường tập thể.

Ở hệ thống y tế cơ sở, bao gồm HCDC, Trung tâm Y tế quận huyện và trạm y tế phường xã, thành phố chỉ đạo siết chặt giám sát các ổ dịch mới, thống nhất quy trình giám sát và xử lý trên toàn địa bàn, đồng thời tổ chức tập huấn chuyên sâu cho nhân viên y tế về nhận diện và xử trí ca tay chân miệng nặng.

Tại các bệnh viện, ngành y tế yêu cầu chuẩn bị đầy đủ khu điều trị, giường bệnh và phương tiện hồi sức, kích hoạt hội chẩn nhanh khi gặp trường hợp diễn tiến nặng, và báo cáo kịp thời ca bệnh lên hệ thống giám sát để cập nhật chính xác nguy cơ cũng như diễn biến dịch.

EV71 tái xuất không bất thường

Trước lo lắng của nhiều phụ huynh rằng EV71 quay lại có thể dẫn đến bùng phát dịch mạnh, PGS.TS Đỗ Văn Dũng cho biết không có đủ số liệu để đưa ra nhận định chắc chắn. Tuy nhiên, ông khẳng định việc EV71 “quay trở lại” không phải là điều bất thường.

Theo ông, các bệnh truyền nhiễm đều có chu kỳ. Khi một tác nhân “vắng mặt” một thời gian, nhóm trẻ chưa từng mắc bệnh (nhóm cảm thụ) sẽ tăng lên. Khi virus trở lại, ca mắc thường tăng theo. Sau đó miễn dịch cộng đồng tăng lên và bệnh lại giảm.

"Không có loài virus nào biến mất hoàn toàn. Khi cơ thể không tiếp xúc trong thời gian dài, mức độ nhạy cảm tăng lên và trẻ có thể mắc bệnh trở lại", PGS Dũng cho hay.

PGS.TS.BS Đỗ Văn Dũng, nguyên Trưởng khoa Y tế công cộng, Đại học Y Dược TP.HCM. Ảnh: NVCC.

Chính vì vậy, điều quan trọng không phải là lo sợ EV71, mà là cảnh giác đúng mức và thực hiện phòng bệnh bền vững.

Đối với bệnh tay chân miệng, các biện pháp phòng bệnh đều dựa trên vệ sinh cá nhân và môi trường, yếu tố hiệu quả nhất để giảm nguy cơ nhiễm virus enterovirus, trong đó có EV71.

PGS Đỗ Văn Dũng khuyến cáo phụ huynh cần

Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt sau khi thay tã, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
Khử khuẩn bề mặt, lau chùi đồ chơi, tay nắm cửa, mặt bàn, vật dụng chung.
Vệ sinh dụng cụ ăn uống, bình sữa.
Hạn chế để trẻ tiếp xúc với bạn bè đang bệnh hoặc có dấu hiệu nghi ngờ.

Ngoài ra, khi trẻ có các biểu hiện như sốt cao kéo dài, quấy khóc liên tục, lơ mơ, bỏ bú hoặc bệnh không giảm sau 2-3 ngày, phụ huynh phải đưa trẻ đến bệnh viện ngay.

Dù EV71 đã xuất hiện trở lại và tỷ lệ ca nặng tăng, ngành y tế khẳng định TP.HCM hoàn toàn có năng lực kiểm soát dịch nếu người dân đồng hành bằng cách giữ vệ sinh cá nhân, tuân thủ hướng dẫn y tế và theo dõi trẻ cẩn thận.

Đợt gia tăng ca bệnh hiện nay chưa vượt đỉnh cũ, song diễn biến có thể thay đổi tùy theo chu kỳ lưu hành của virus. Do đó, duy trì thói quen phòng bệnh và cảnh giác cao vẫn là cách tốt nhất để bảo vệ trẻ trong mùa tay chân miệng.

Nguyễn Thuận