Tác động kinh tế từ việc Chính phủ Mỹ đóng cửa dần lan rộng

Sau bốn tuần chính phủ Mỹ đóng cửa, tác động kinh tế bắt đầu lan rộng. Ảnh minh họa: TL

Trong khi các cuộc thảo luận tại Quốc hội bị đình trệ, nhiều hoạt động kinh tế cốt lõi của Chính phủ Mỹ vẫn tiếp tục vận hành. Các khoản trợ cấp an sinh xã hội vẫn được chi trả, các khoản thanh toán nợ sinh viên vẫn được thu và nhân viên thiết yếu vẫn tiếp tục làm việc, dù không được trả lương. Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) vẫn tiếp tục hoạt động, trong khi Bộ Tài chính Mỹ vẫn tiếp tục xử lý các khoản nợ quốc gia và các cảng biển cũng như Dịch vụ Bưu chính Mỹ vẫn mở cửa.

Lịch sử cho thấy các đợt Chính phủ Mỹ đóng cửa thường không gây ra tác động lâu dài đáng kể đối với nền kinh tế. Theo báo cáo mới nhất của Truist Advisory Services, những sự kiện này thường chỉ có tác động nhỏ đến thị trường tài chính và lợi suất trái phiếu Chính phủ Mỹ. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cảnh báo rằng, nếu tình trạng này còn kéo dài, đợt đóng cửa hiện nay có thể gây thiệt hại lớn hơn so với các lần trước.

Rủi ro với nhân viên chính phủ và các nhà thầu liên bang

Một rủi ro đáng chú ý đến từ đe dọa chưa có tiền lệ của Tổng thống Donald Trump rằng một số nhân viên liên bang đang tạm nghỉ việc có thể không được nhận lương bù hoặc bị sa thải. Động thái này hiện đang phải đối mặt với vụ kiện từ phía các công đoàn.

Chuyên gia kinh tế trưởng Gbenga Ajilore (Trung tâm Ngân sách và Chính sách Ưu tiên) cho rằng một trong những lý do khiến các lần chính phủ đóng cửa trước đây ít tác động đến nền kinh tế là vì sau đó chính phủ sẽ chi trả lại toàn bộ tiền bị chậm thanh toán. “Nếu lần này sa thải nhân viên hoặc không trả lương bù, khoản thu nhập đó mất vĩnh viễn. Nhiều điều vốn chưa từng xảy ra có thể xảy ra và tác động tiêu cực sẽ lớn hơn”, ông nói.

Tuy nhiên, Đạo luật Bảo đảm Đối xử Công bằng cho Nhân viên Chính phủ mà ông Trump ký năm 2019 quy định tất cả nhân viên liên bang sẽ được trả lại lương sau khi chính phủ mở cửa. Do vậy, chuyên gia Elaine Kamarck của Viện Brookings nhận định rằng những lời đe dọa về việc không trả lương bù chỉ là “chiến thuật đàm phán” và “sẽ gây phản ứng dữ dội nếu thật sự xảy ra”.

Các nhà thầu liên bang cũng đang bị ảnh hưởng bởi tình trạng đình trệ công việc và chậm trễ hợp đồng nhưng lại không được bảo vệ như vậy. Theo ông Bernard Yaros, chuyên gia kinh tế trưởng của Oxford Economics, mỗi ngày chính phủ tiếp tục đóng cửa sẽ làm gián đoạn các hợp đồng liên bang trị giá khoảng 800 triệu đô la Mỹ.

Dĩ nhiên, các doanh nghiệp vẫn có thể kiện ra tòa nhưng quá trình này sẽ tốn kém và khó thực hiện với các doanh nghiệp nhỏ. “Doanh nghiệp nhỏ trong lĩnh vực hợp đồng chính phủ sẽ bị thiệt hại nặng nhất. Các nhà thầu sẽ chịu thiệt và những người làm việc cho họ cũng sẽ chịu thiệt lây”, chuyên gia Kamarck nói.

“Một số người lao động có thể dựa vào tiết kiệm hoặc tín dụng để duy trì chi tiêu, nhưng những người khác sẽ nhanh chóng rơi vào khủng hoảng tài chính”, ông Yaros nói. “Điều đáng lo nhất là lực lượng lao động thuộc các nhà thầu liên bang, có quy mô lớn hơn nhiều so với đội ngũ nhân viên dân sự của chính phủ”.

Khu vực dành cho khách tham quan tại Đồi Capitol dừng hoạt động do chính phủ Mỹ đóng cửa ngày 1-10. Ảnh: AFP

Kinh tế địa phương ảnh hưởng trực tiếp

Sau nhiều tháng sa thải và cắt giảm chi phí, các nền kinh tế địa phương có nhiều nhân viên chính phủ liên bang (như Washington D.C., Maryland và Virginia) đang chịu áp lực lớn khi lượng khách hàng và chi tiêu tiêu dùng sụt giảm. Tình trạng này đang ảnh hưởng nặng nề đến các nhà hàng, cửa hiệu và nhà cung cấp dịch vụ.

Tại Thủ đô Washington D.C, thống kê từ OpenTable cho thấy, lượng đặt chỗ tại các nhà hàng trong những tuần gần đây đã giảm 9% so với cùng kỳ năm ngoái. Hoạt động du lịch cũng chững lại, khi nhiều địa điểm nổi tiếng đóng cửa, khiến các doanh nghiệp địa phương càng thêm khó khăn.

Ông Sean Han, nhà quản lý tại chuỗi căng tin Market to Market trong tòa nhà Ronald Reagan ở Washington, cho biết lượng khách tới dùng bữa đã giảm 20-30% kể từ khi chính phủ đóng cửa, làm trầm trọng thêm tình hình khó khăn kể từ đầu năm tới nay. Theo Han, doanh nghiệp của ông hiện chưa phải giảm giờ làm hoặc sa thải nhân viên, nhưng điều đó có thể xảy ra nếu tình trạng này vẫn tiếp diễn.

Những doanh nghiệp tại các khu vực gần căn cứ quân sự cũng tổn thất nặng nề. Tháng 3 vừa qua, nữ doanh nhân Fran Bolden vừa khai trương một căng tin mang tên Arsenal Eats bên trong căn cứ quân sự Redstone Arsenal gần thành phố Huntsville, bang Alabama. Thế nhưng, hiện nay, nhà hàng này đã phải tạm đóng cửa cho đến khi chính phủ mở lại. Bà Bolden cho biết trước đây căng tin đón khoảng 150 thực khách mỗi ngày, hai tuần vừa qua chỉ còn 25-30 người.

“Doanh số không còn nữa”, bà Bolden nói, và chia sẻ thêm rằng, các doanh nghiệp nhỏ khắp trung tâm Huntsville và vùng lân cận đều bị ảnh hưởng, đặc biệt là những doanh nghiệp phụ thuộc vào khách hàng trong khu vực quân đội. “Nền kinh tế địa phương gắn liền với quân đội. Khi mọi người không ra ngoài, không chi tiêu, và không biết phải làm gì - chúng tôi mất đi nguồn thu cần thiết để tồn tại”.

Lan tỏa nguy cơ gián đoạn hoạt động

Nhiều chức năng kinh tế quan trọng khác cũng đang đối mặt với nguy cơ gián đoạn. Bộ Nông nghiệp Mỹ mới đây cảnh báo rằng ngân sách sẽ không đủ để chi trả cho toàn bộ chương trình Trợ cấp Dinh dưỡng Bổ sung (SNAP) trong tháng 11, nếu việc chính phủ đóng cửa tiếp diễn, trong khi đây lại là sự hỗ trợ chính để nhiều người dân Mỹ mua thực phẩm hàng ngày.

Trong khi đó, nhân viên của Cục An ninh Vận tải (TSA) và kiểm soát viên không lưu đang làm việc không có lương, dẫn đến tình trạng vắng mặt tăng cao, gây nguy cơ chậm trễ và rủi ro an toàn trong giai đoạn cận kỳ nghỉ lễ.

Hoạt động cho vay của nhiều cơ quan chính phủ cũng bị đình trệ, dẫn đến chậm xử lý hồ sơ vay và thế chấp. Ông Ashton Reed ở Jackson, bang Missouri - người mua nhà lần đầu - cho biết đã không thể hoàn tất khoản vay thông qua Bộ Nông nghiệp Mỹ trong thời gian chính phủ đóng cửa.

“Ngay lúc này, tôi không thể hoàn tất việc mua nhà cho đến khi chính phủ mở cửa trở lại. Việc đóng cửa này đang ảnh hưởng đến cả những người không làm việc cho chính phủ”, ông Reed nói với USA TODAY.

Các doanh nghiệp cũng rơi vào tình trạng tương tự. Ông Grant Richardson, nhà sáng lập công ty nhập khẩu rượu vang Pangea Selections cho biết ông không thể hoàn tất khoản vay từ Cơ quan Quản lý Doanh nghiệp nhỏ (SBA) vì chính phủ đang đóng cửa, trong khi khoản thuế nhập khẩu 20.000 đô la Mỹ phải nộp trong tháng 10 lại không hề được trì hoãn.

Ngoài ra, vị doanh nhân đến từ thành phố Austin, bang Texas cũng không thể ký hợp đồng với một nhà sản xuất rượu ở California để ra mắt dòng sản phẩm mới, vì cơ quan chức năng không xử lý việc phê duyệt nhãn chai trong thời gian ngừng hoạt động. “Việc chính phủ đóng cửa đang kìm hãm khả năng tăng trưởng của chúng tôi”, ông nói.

Tác động đến tăng trưởng kinh tế Mỹ

Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO), sau lần đóng cửa dài nhất lịch sử kéo dài 35 ngày (từ ngày 22-12-2018 đến 25-1-2019), GDP thực của Mỹ đã thấp hơn 0,1% trong quí 4-2018 và 0,2% trong quí 1-2019 so với kịch bản bình thường, tương đương mức thiệt hại 11 tỉ đô la Mỹ, trong đó 3 tỉ đô la Mỹ bị mất vĩnh viễn.

Còn lần này, theo ông Mark Zandi, chuyên gia kinh tế trưởng của Moody’s Analytics, mỗi tuần chính phủ dự kiến đóng cửa có thể làm giảm đi khoảng 0,1 điểm phần trăm tăng trưởng GDP thực hàng năm trong quí, tương đương khoảng 30 tỉ đô la Mỹ. Để tham chiếu, nền kinh tế Mỹ trong nửa đầu năm 2025 đã tăng trưởng hàng năm trung bình 1,6%, tức là chỉ khi việc đóng cửa kéo dài, thiệt hại mới trở nên thực sự đáng kể.

Theo ông Gregory Daco, chuyên gia kinh tế trưởng của Ernst & Young, nếu việc đóng cửa kéo dài đến hết năm 2025, tăng trưởng GDP theo năm có thể giảm đi 2 điểm phần trăm trong quí hiện tại, dẫn đến khả năng nền kinh tế chuyển từ tăng trưởng sang suy giảm. “Chúng ta đang dần đến thời điểm khi việc đóng cửa không còn là một sự kiện tạm thời, mà trở thành yếu tố cản trở kinh tế”, vị này nói.

Bên cạnh đó, tâm lý nhà đầu tư và người tiêu dùng có thể xấu đi do lo ngại về tương lai kinh tế, tạo ra vòng phản hồi tiêu cực, khi sự thận trọng dẫn đến chi tiêu giảm, khiến nền kinh tế càng thêm trì trệ. “Nếu tình trạng này kéo dài sang mùa mua sắm lễ hội từ Lễ Tạ ơn đến Giáng sinh, nguy cơ suy thoái sẽ trở nên thực tế, vì nó sẽ tác động đến niềm tin vốn đã mong manh của người tiêu dùng, doanh nghiệp và nhà đầu tư”, chuyên gia Zandi nói.

Tuy nhiên, một số nhà kinh tế vẫn tỏ ra hoài nghi về khả năng việc chính phủ đóng cửa có thể làm chệch hướng nền kinh tế Mỹ. Theo ông Jeffrey Campbell, giáo sư kinh tế tại Đại học Notre Dame và cựu kinh tế gia cao cấp của Fed Chicago, một đợt đóng cửa kéo dài có thể thêm “một mục xấu nữa” vào bảng danh sách khó khăn của nền kinh tế, nhưng các ảnh hưởng lan tỏa sẽ rất hạn chế bởi việc đóng cửa chỉ liên quan đến một lượng tiền rất nhỏ vì phần lớn chi tiêu liên bang vẫn được tự động duy trì.

Cũng theo ông Campbell, mặc dù tốc độ tuyển dụng đã chậm lại, tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ vẫn ở mức thấp trong lịch sử. Lạm phát có tăng trong vài tháng gần đây, nhưng vẫn thấp xa so với đỉnh thời kỳ đại dịch. “Khi nền kinh tế đang ở trạng thái khá tốt, bị đẩy lệch đi một chút cũng không quá nghiêm trọng”, ông Campbell nhận định.

Tuy nhiên, việc tạm ngừng công bố dữ liệu kinh tế trong thời gian chính phủ đóng cửa đang khiến việc đánh giá sức khỏe nền kinh tế Mỹ trở nên khó khăn hơn. Cục Thống kê Lao động Mỹ đã công bố dữ liệu lạm phát vào thứ Sáu tuần trước, nhưng vẫn bị trễ hơn một tuần so với kế hoạch. Trước đó, cơ quan này cũng hoãn công bố bản báo cáo việc làm quan trọng và chưa ấn định thời gian phát hành lại.

Các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp hiện vẫn có thể dựa vào các nguồn dữ liệu từ khu vực tư nhân, nhưng việc thiếu một số dữ liệu của nhà nước sẽ khiến họ khó đưa ra các quyết định tự tin và kịp thời. “Việc thiếu dữ liệu đang làm gia tăng sự bất định vốn đã tồn tại trong một nền kinh tế đầy bất định”, chuyên gia Daco kết luận.

Nguồn: CNN, USA Today, Reuters, ABC News, Investopedia

Lạc Diệp