Syria bất ngờ điều 3.000 quân đến biên giới Iraq, ý đồ thực sự phía sau liên quan xung đột Israel-Iran?

Syria điều 3.000 quân đến biên giới Iraq do lo ngại đây là khu vực dễ xảy ra bất ổn vì xung đột Israel-Iran. (Nguồn: Chatham House)

Báo The National của Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) đưa tin, đây là đợt triển khai đầu tiên của chính quyền mới tại khu vực này kể từ khi Tổng thống Bashar al-Assad bị lật đổ vào tháng 12/2024 và quân đội Syria bị giải thể.

Một quan chức Syria cho biết, các đơn vị bộ binh và vận hành máy bay không người lái (UAV) đã bắt đầu đến biên giới từ vùng trung tâm Palmyra kể từ ngày 16/6. Một số đơn vị khác được điều động từ khu vực thung lũng sông Euphrates – khu vực do Lực lượng dân chủ Syria (SDF) được Mỹ hậu thuẫn kiểm soát. SDF là lực lượng vũ trang mạnh nhất ngoài chính quyền tại Syria.

“Chúng tôi đang khẳng định quyền kiểm soát biên giới”, vị quan chức này nói, đồng thời mô tả khu vực là “dễ bất ổn”.

Trước đó, hôm 14/6, lực lượng Syria đã xảy ra đụng độ với nhóm dân quân Hashd al-Shaabi được Iran hậu thuẫn, chỉ một ngày sau khi bùng nổ cuộc chiến trên không giữa Israel và Iran.

Quan chức trên của Syria cho biết, trước khi giao tranh xảy ra, khu vực biên giới Syria-Iraq chủ yếu do cảnh sát phụ trách vì không bị đánh giá là điểm nóng an ninh. Cuộc giao tranh hôm thứ Bảy dù ngắn ngủi nhưng “là lời nhắc nhở Syria về việc Iran ở rất gần”.

Chính phủ mới của Syria, chủ yếu là người Hồi giáo dòng Sunni, được hình thành từ nhóm Hayat Tahrir Al Sham (HTS), liên minh các lực lượng đối lập đã từng có liên hệ với al-Qaeda và chống lại chế độ al-Assad.

Chính quyền hiện tại phản đối các nhóm dân quân Hồi giáo dòng Shiite tại Iraq vốn chịu ảnh hưởng sâu sắc từ Tehran. Dù vậy, trong hai tháng qua, Baghdad và Damascus đã có một số bước đi nhằm cải thiện quan hệ song phương.

The National dẫn lời một quan chức an ninh Iraq khẳng định: “Phía Syria chưa từng bày tỏ lo ngại nào cũng như không thông báo về bất kỳ đợt điều quân nào”. Ông cho rằng, mục tiêu thực sự của việc triển khai quân đội Syria lần này là nhằm gây áp lực lên SDF. Theo ông, cuộc đụng độ hôm thứ Bảy thực chất là giữa lực lượng an ninh Syria và SDF gần cửa khẩu Al Bukamal – điểm qua lại mới được mở gần đây giữa Iraq và Syria.

“Hiện nay, việc các nhóm dân quân vượt qua biên giới Syria là điều không dễ dàng, dù là qua cửa khẩu chính thức hay không chính thức”, nguồn tin nhấn mạnh.

Ông cũng lưu ý rằng sự hiện diện của quân đội Syria, liên quân do Mỹ dẫn đầu và không quân Israel sẽ là rào cản đáng kể với mọi ý đồ vượt biên của các lực lượng dân quân.

Nói về hợp tác an ninh, quan chức này cho biết: “Chúng tôi có nhiều thỏa thuận và cơ chế hợp tác với phía Syria, chủ yếu nhằm kiểm soát và bảo vệ biên giới".

Syria có bị kéo vào xung đột Israel-Iran?

Báo The National cho hay, theo một số nguồn tin khu vực, quân đội Mỹ đồn trú tại miền Đông Syria đã khai hỏa vào các máy bay không người lái của Iran nhằm vào Israel thông qua không phận Syria.

Hiện phần lớn các căn cứ của Mỹ tại Syria nằm trong vùng kiểm soát của SDF, cách biên giới Iraq khoảng 60km. Tuy nhiên, phần lớn đường biên giới lại thuộc quyền kiểm soát của chính quyền Damascus.

Trong giai đoạn nội chiến kéo dài 13 năm, các nhóm dân quân Iraq từng tiến hành nhiều cuộc tấn công bằng UAV và tên lửa vào lực lượng Mỹ đóng tại Syria.

Sau khi xung đột giữa Israel và Iran bùng nổ vào thứ Sáu, các thủ lĩnh dân quân quyền lực nhất Iraq tuyên bố sẽ chỉ tham chiến nếu quân đội Mỹ tại Iraq can thiệp để bảo vệ Israel. Tuy nhiên, một nhóm dân quân vào thứ Hai cho biết sẽ tấn công Israel và “bất cứ ai hậu thuẫn quốc gia này” ở Iraq và khu vực Trung Đông.

Syria là một trong số ít quốc gia Trung Đông không lên án cuộc tấn công của Israel. Giới chức Mỹ cho biết, việc củng cố vai trò của Damascus như một “tuyến phòng thủ” trước Iran, cũng như khả năng kéo Syria vào Thỏa thuận Abraham, là lý do chính khiến Washington bắt đầu bình thường hóa quan hệ với Syria từ tháng trước.

Theo nguồn tin Iraq, kể từ khi chế độ al-Assad sụp đổ, việc vượt biên của các nhóm dân quân vào Syria không còn dễ dàng do phải đối mặt với lực lượng địa phương thù địch, cũng như sức mạnh không quân của Mỹ và Israel.

Các lực lượng dân quân Iraq từng là trụ cột trong chiến lược hậu thuẫn của Iran đối với chế độ al-Assad từ năm 2011-2024, nhưng đã rút quân sau khi lực lượng HTS tiến vào Damascus vào tháng 12 năm ngoái.

Nhấn mạnh về các “thỏa thuận và hợp tác an ninh mới với phía Syria”, quan chức Iraq kết luận: “Dân quân Iraq hiện không còn chỗ đứng ở Syria và theo chúng tôi, họ cũng không còn nghĩ đến điều đó nữa". Nguồn tin này cũng bác bỏ khả năng có bất kỳ hoạt động di chuyển dân quân nào từ Iraq sang Syria.

Bảo Minh