Sức sống mới của chèo trên miền quan họ

Hội tụ tinh hoa, lan tỏa hồn dân tộc

Hơn 10 ngày qua, Bắc Ninh rộn ràng trong không khí ngày hội. Hằng ngày, Trung tâm Văn hóa - Triển lãm tỉnh sáng ánh đèn sân khấu, tiếng trống chèo ngân vang, khán phòng chật kín khán giả. Gần 1 nghìn nghệ sĩ, diễn viên, nhạc công của 12 đoàn nghệ thuật lần lượt trình diễn các vở chèo được dàn dựng công phu, mang đến bức tranh đa sắc về đời sống nghệ thuật. Nhiều vở diễn để lại ấn tượng sâu sắc với khán giả. Tiêu biểu là tác phẩm “Nặng gánh sơn hà” (Nhà hát Chèo Hà Nội) đưa người xem trở lại thời kỳ đầy biến động hơn một nghìn năm trước, khai thác góc nhìn mới mẻ về Thái hậu Dương Vân Nga.

Một cảnh trong vở chèo "Giữa hai dòng trong đục" do Nhà hát Chèo tỉnh Hưng Yên trình diễn.

Với “Ký ức dòng Thương”, Nhà hát Chèo Bắc Ninh tái hiện bối cảnh vùng đất Hà Bắc trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nơi dòng sông Thương chứng kiến biết bao câu chuyện cảm động về tình yêu, tình mẹ, tình đồng đội và niềm tin chiến thắng. Xen giữa không khí chiến trận là những làn điệu chèo mượt mà, những khúc dân ca ngọt ngào, tạo nên không gian nghệ thuật đậm hồn quê Kinh Bắc.

"Liên hoan nhằm tôn vinh, giữ gìn và phát huy giá trị của nghệ thuật chèo đồng thời là dịp để nhìn lại hoạt động sáng tạo, biểu diễn, bảo tồn và lan tỏa giá trị nghệ thuật truyền thống trong giai đoạn hiện nay. Đây là cơ hội để các đơn vị nghệ thuật gặp gỡ, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm, học hỏi, từ đó nâng cao chất lượng chuyên môn, góp phần đưa nghệ thuật chèo đến gần hơn với công chúng đương đại" - Ông Tạ Quang Đông, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Trong mỗi vở chèo đều có những phân cảnh gây ấn tượng mạnh mẽ. Đó là hình ảnh vợ chồng Thái sư Trần Thủ Độ tâm tình giữa bộn bề quốc sự, làn điệu quan họ mượt mà cất lên hòa quyện khéo léo với chất chèo truyền thống trong vở “Thiên mệnh” của Nhà hát Chèo Bắc Ninh. Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tính sử thi và trữ tình, giữa cổ điển và hiện đại khiến vở diễn giàu sức biểu cảm, chạm tới cảm xúc người xem. Khán giả cũng rưng rưng trước hình ảnh những người lính tuổi đôi mươi kiên cường chiến đấu, sẵn sàng hiến dâng tuổi xuân cho Tổ quốc trong vở “Mưa đỏ” được Nhà hát Sân khấu truyền thống Hải Phòng và Nhà hát Lạc Hồng Phú Thọ lần lượt thể hiện. Trên sân khấu, ngôn ngữ chèo được cách tân mạnh mẽ: Lớp diễn ngắn gọn, tiết tấu nhanh, nhịp điệu dồn dập mà vẫn đậm chất thơ.

Cùng đó, các đoàn nghệ thuật đến từ Ninh Bình, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Nhà hát Sân khấu truyền thống Quốc gia, Nhà hát Chèo Quân đội… cũng góp mặt bằng những vở diễn đặc sắc làm nên bức tranh phong phú, sinh động của nghệ thuật chèo. Các tác phẩm tại Liên hoan đều thấm đượm tinh thần nhân văn, phản ánh hơi thở cuộc sống, là minh chứng cho nỗ lực không ngừng của các đơn vị trong việc “làm mới” chèo mà không đánh mất hồn cốt dân tộc. Nhiều khán giả bày tỏ, qua những vở chèo, họ thêm hiểu và yêu hơn lịch sử dân tộc, thêm trân trọng giá trị nghệ thuật truyền thống.

Bà Nguyễn Thị Hòa (70 tuổi, phường Tiền Phong) chia sẻ: “Từ hôm diễn ra Liên hoan, tôi không bỏ buổi nào. Lâu lắm rồi tôi mới được xem nhiều vở chèo hay đến thế. Nhiều vở thực sự ấn tượng bởi nội dung và cách thể hiện quen thuộc song vẫn mới mẻ.”

Dấu ấn chuyên môn và hành trình lan tỏa

Bà Bùi Thị Thu Thủy, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh, đồng Trưởng Ban Tổ chức Liên hoan cho biết: Công tác tổ chức Liên hoan thuận lợi nhờ có sự quan tâm chỉ đạo của các cấp chính quyền, ngành chức năng và sự ủng hộ của Nhân dân. Thành công lớn nhất của Liên hoan là đêm nào khán phòng cũng kín chỗ, nhiều khán giả đến sớm hàng giờ và ngồi xem trọn vẹn từng vở diễn. Điều đó cho thấy tình yêu của công chúng đương đại với nghệ thuật truyền thống vẫn cháy bỏng và bền bỉ.

Rất đông khán giả thưởng thức các vở chèo tại Liên hoan.

Liên hoan năm nay còn đón đông đảo bạn trẻ tới thưởng thức góp phần lan tỏa mạnh mẽ loại hình nghệ thuật này. Khán phòng có lúc rộn tiếng cười trước những cảnh, câu thoại hóm hỉnh lại lặng đi trong những khoảnh khắc bi thương, xúc động và liên tục vang lên những tràng vỗ tay sau làn điệu ngọt ngào. Theo ý kiến của giới chuyên môn, nhiều vở diễn tại Liên hoan Chèo toàn quốc 2025 đạt chất lượng nghệ thuật cao, thể hiện rõ nỗ lực tìm tòi, đổi mới trong sáng tạo mà vẫn giữ vững bản sắc dân tộc. Lực lượng nghệ sĩ khẳng định năng lượng sáng tạo, kỹ thuật diễn xuất tốt. Năm nay, Ban Tổ chức áp dụng cơ chế chấm giải linh hoạt, tiêu chí đánh giá đề cao tính sáng tạo và sức lan tỏa với công chúng. Hội đồng Nghệ thuật gồm 7 thành viên đều những tên tuổi lớn của làng chèo Việt Nam như các Nghệ sĩ Nhân dân: Khắc Tư, Quốc Chiêm, Quốc Anh, Quốc Trượng, Ngọc Cải, Doãn Bằng bảo đảm sự công tâm, khách quan và chuyên nghiệp trong đánh giá. Hiện Hội đồng Nghệ thuật đang xem xét để có kết quả chính xác nhất phục vụ trao giải vào đêm 2/11.

Nghệ sĩ Nhân dân Hoài Thu (Nhà hát Chèo Hà Nội) chia sẻ: “Tại Liên hoan, nghệ sĩ, diễn viên được tiếp lửa bởi sự đón nhận nồng nhiệt của khán giả. Thật hạnh phúc khi khán giả vẫn luôn đồng hành cùng nghệ thuật truyền thống trong đời sống hôm nay.”

Từ miền đất văn hiến, nơi làn điệu dân ca quan họ hòa cùng tiếng trống chèo tiếp tục lan tỏa muôn nơi. Những ngày diễn ra sự kiện, hàng nghìn lượt nghệ sĩ, du khách và người yêu nghệ thuật từ khắp nơi đã về đây, tạo nên không gian văn hóa sôi động. Những khán phòng luôn kín chỗ, tiếng trống chèo vang lên giữa lòng đô thị đã trở thành hình ảnh đẹp, thể hiện tình yêu mãnh liệt của khán giả, nhất là người Kinh Bắc với di sản quê hương.

Bài, ảnh: Vi Lệ Thanh