Sức chiến đấu của Báo chí Cách mạng

Với tư cách là người tạo dựng nền báo chí cách mạng và kinh nghiệm của một nhà báo lão luyện, Người đã đề ra hệ thống quan điểm sâu sắc về báo chí, trong đó khẳng định tính chiến đấu của Báo chí Cách mạng là một nội dung trọng yếu.

Chỉ dẫn vô giá về tính chiến đấu của Báo chí Cách mạng

Nói về vị thế, trách nhiệm của nhà báo cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sỹ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ” để “phò chính, trừ tà”.

Tính chiến đấu trong báo chí quyết định chất lượng, vị thế của bài báo, tờ báo, nên Chủ tịch Hồ Chí Minh đúc kết: Đối với bản thân báo chí, bản thân người làm báo cũng phải có tinh thần chiến đấu, thì mới làm báo tốt được. Ngược lại, tờ báo mà không có tính chiến đấu là tờ báo không có linh hồn; nó sẽ sa vào những chuyện tầm phào, ngoài lề cuộc sống và do đó, nó sẽ trở thành vô giá trị, không thu hút được đông đảo quần chúng.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, tính chiến đấu của báo chí thể hiện như sau.

Thứ nhất, báo chí tham gia cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc, giành độc lập dân tộc. Trong thời đại đế quốc chủ nghĩa, chống đế quốc, giành độc lập dân tộc cũng là một dạng thức của đấu tranh giai cấp và Báo chí Cách mạng Việt Nam cần tham gia cuộc đấu tranh đó.

Bản thân Hồ Chí Minh, khi hoạt động ở Pháp, cũng luôn dùng báo chí để tố cáo tội ác man rợ của chế độ thuộc địa Pháp ở Đông Dương. Khi về nước hoạt động, ngay khi thành lập Mặt trận Việt Minh, Người đã sáng lập tờ báo Việt Nam độc lập, gọi tắt là Việt Lập để làm cơ quan ngôn luận. Vừa là Tổng Biên tập, vừa là cây bút chủ lực của tờ báo, các bài báo của Người đều là vũ khí sắc bén tấn công kẻ thù, vạch rõ âm mưu, thủ đoạn, tội ác của chúng, kêu gọi quần chúng đoàn kết đánh đuổi Pháp - Nhật.

Khi đất nước bước vào cuộc kháng chiến chống Pháp, Người nói với các nhà báo rằng, “chiến sỹ ở các mặt trận thì dùng súng chống địch, các bạn thì dùng bút chống địch”. Người yêu cầu “báo chí cũng phải thực hiện khẩu hiệu: Tất cả để chiến thắng”, bằng cách lên án sự hiếu chiến, tính phi nghĩa, tội ác man rợ của kẻ thù và kêu gọi sự đồng tâm hiệp lực của nhân dân trong sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc.

Khi Mỹ - ngụy thực hiện âm mưu chia cắt đất nước lâu dài và dìm cách mạng miền Nam trong biển máu, Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu báo chí “cần phải vạch tội ác tày trời của Mỹ - ngụy đối với đồng bào ta ở miền Nam”, cổ vũ ý chí chiến đấu của nhân dân, ca ngợi những tấm gương đã xả thân vì nền độc lập dân tộc. Trong chiến tranh, kẻ thù tiến hành chiến tranh tuyên truyền hòng lừa bịp dân chúng và dư luận thế giới. Cho nên, các nhà báo có trách nhiệm “đập tan tuyên truyền giả dối và thâm độc của địch. Chúng ta phải đánh thắng địch về mặt tuyên truyền, cũng như bộ đội ta đã đánh thắng địch về mặt quân sự”.

Thứ hai, báo chí tham gia cuộc đấu tranh chống suy thoái, chống tiêu cực trong nội bộ Đảng và Nhân dân. Trước hết, báo chí phải góp phần vào cuộc đấu tranh trên “địa hạt” tư tưởng, vạch rõ sự sai trái, ngụy biện của các luồng tư tưởng sai lệch tồn tại trong một bộ phận đảng viên và quần chúng cách mạng. Báo chí phải tích cực chống lại các căn bệnh cố hữu của đảng cầm quyền như tham ô, lãng phí, quan liêu bằng cách “nêu những việc kiểu mẫu, phân tách rõ ràng, làm cho mọi người nhận rõ: quan liêu, tham ô, lãng phí là tội ác” và phanh phui các vụ việc tiêu cực.

Sâu xa hơn, báo chí phải ra sức đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân dưới mọi hình thức, vì đó là “căn bệnh mẹ”, là kẻ thù của đạo đức cách mạng, là trở lực của chủ nghĩa xã hội. Bài báo “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” do Người viết, đăng vào ngày 3/2/1969, nhân dịp kỷ niệm 39 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, là hình mẫu về vai trò, trách nhiệm của báo chí trong đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân.

Thứ ba, báo chí và người làm báo phải nỗ lực đấu tranh với chính mình, vượt qua yếu kém của bản thân để hoàn thành nhiệm vụ. Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn, người làm báo dùng cây bút, trang giấy làm vũ khí sắc bén để phục vụ mục đích vẻ vang của cách mạng, chứ không phải làm báo để “lưu danh thiên cổ”. Do đó, trước hết, họ cần đấu tranh để loại bỏ chủ nghĩa cá nhân, căn bệnh háo danh. Mặt khác, báo chí là loại hình lao động trí óc ở trình độ cao, nên muốn làm báo tốt, nhà báo phải “đánh thắng” tư tưởng tự ti, lười nhác, cẩu thả để kiên trì học hỏi, vượt khó, từng bước trưởng thành. “Thành danh” là điều không dễ dàng, nhất là với người cầm bút. Vì thế, mỗi nhà báo phải đấu tranh với sự non yếu ban đầu của mình, vượt qua giới hạn của chính mình để hoàn thành nhiệm vụ.

Tính chiến đấu của báo chí thể hiện lập trường, bản lĩnh, khí chất của người làm báo, của tờ báo và qua đó, tạo dựng uy tín trong lòng độc giả.

Về tính chiến đấu của báo chí hiện nay

Vì nhiều lý do, 4 nguy cơ của cách mạng Việt Nam mà Đảng ta xác định từ năm 1994 hiện vẫn tồn tại, thậm chí có mặt còn gay gắt hơn. Đại hội XIII của Đảng đã nhấn mạnh nhiệm vụ của báo chí - truyền thông hiện nay là “kiên quyết đấu tranh, loại bỏ các sản phẩm, thông tin độc hại, xuyên tạc, phản động, ảnh hưởng xấu đến ổn định chính trị - xã hội, thuần phong mỹ tục”.

Vì thế, nâng cao tính chiến đấu của báo chí trong cuộc đấu tranh chống “diễn biến hòa bình”, chống “tự diễn biến” và những mặt tiêu cực trong đời sống xã hội để góp phần đẩy mạnh công cuộc Đổi mới ở nước ta đang là yêu cầu cấp bách và khách quan.

Các cơ quan báo chí cùng đội ngũ những người làm báo trên cả nước chính là lực lượng nòng cốt trên trận địa tư tưởng, đấu tranh với tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Các tờ báo và tạp chí lý luận chính trị của Đảng đi đầu và làm nòng cốt trong cuộc đấu tranh này. Nhiều tờ báo, tạp chí có riêng chuyên mục “Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng” để đăng tải kịp thời các bài viết nhằm “bẻ gãy” các luận điệu sai trái, phản động của thế lực thù địch; tuyên truyền, giáo dục trong nhân dân niềm tin khoa học vào con đường mà Việt Nam đang đi.

Để động viên các nhà báo tích cực đi đầu trong cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng, cơ quan chức năng đã tổ chức các cuộc thi chính luận về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các luận điểm sai trái, thù địch. Các cuộc thi trên quy mô lớn có giá trị động viên các nhà báo tham gia bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, qua đó, nâng cao sức chiến đấu của người cầm bút.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định, “giặc nội xâm” còn nguy hại hơn “giặc ngoại xâm”, nên báo chí đã và đang tích cực đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Từ năm 2017, Mặt trận Tổ quốc và Hội Nhà báo Việt Nam đã phối hợp tổ chức được 5 cuộc thi “Báo chí với công cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí”.

Trên thực tế, báo chí không chỉ tuyên truyền chủ trương và khẳng định quyết tâm của Đảng trong việc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, mà còn cung cấp thông tin, phản ánh những phát hiện của nhân dân để từ đó, các cơ quan chức năng tiến hành điều tra. Báo chí không chỉ theo dõi, phản ánh và giám sát quá trình xử lý các vụ việc tham nhũng, mà còn tạo áp lực dư luận xã hội nhằm thúc đẩy các cơ quan chức năng nhanh chóng đưa các vụ việc ra ánh sáng.

Đất nước đang trong thời kỳ xây dựng nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, nên mặt trái của nó cũng góp phần tạo nên tâm lý sùng bái đồng tiền, bất chấp đạo lý và các hành vi “lai căng”, “lệch chuẩn”. Vì thế, báo chí đã tích cực đấu tranh với các hành vi phản văn hóa trong xã hội và tôn vinh những tấm gương người tốt, việc tốt để góp phần giữ gìn văn hóa Việt Nam.

Với sức chiến đấu mạnh mẽ và đóng góp to lớn, một số cơ quan báo chí đã vinh dự được Đảng, Nhà nước trao tặng nhiều phần thưởng cao quý, như Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Sao Vàng, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng Lao động thời kỳ Đổi mới…

Bên cạnh những thành tựu đạt được, sức chiến đấu của báo chí vẫn chưa được phát huy cao độ với những biểu hiện sau:

Công tác đấu tranh phản bác, ngăn chặn các thông tin xấu độc, quan điểm sai trái, thù địch có lúc, có nơi còn bị động, thiếu sắc bén; tính chiến đấu chưa cao; công tác nắm bắt dư luận trước những sự kiện, tình huống bất ngờ còn chưa kịp thời. Một số tờ báo ca ngợi một chiều nền văn minh tư sản. Một số phóng viên quá nhấn mạnh vai trò “quyền lực thứ tư”, tính “phản biện” của báo chí để đưa ra những quan điểm, thông tin sai lệch so với chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng - Nhà nước.

Trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, một số cơ quan báo chí chưa phản ánh đầy đủ, kịp thời những hiện tượng, vụ việc có dấu hiệu tham nhũng, tiêu cực mà nhân dân đã phát hiện; đưa ra một số thông tin thiếu chính xác, gây khó khăn cho các cơ quan điều tra. Tuy nhiên, những khó khăn, trở ngại trong tiếp cận thông tin cần thiết về các vụ việc tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đã và đang gây cản trở quá trình tác nghiệp của các nhà báo.

Tiếp tục phát huy tính chiến đấu của báo chí trong thời kỳ phát triển mới

Đất nước đang hướng tới kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Ở các thời điểm “nhạy cảm”, các thế lực thù địch sẽ quyết liệt công kích, chống phá Đảng và Nhà nước ta bằng nhiều thủ đoạn nham hiểm. Trong khi đó, cả hệ thống chính trị và toàn dân cũng đang phải tiến hành cuộc đấu tranh không khoan nhượng với tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Do đó, phát huy cao độ tính chiến đấu của báo chí - truyền thông theo tư tưởng Hồ Chí Minh là yêu cầu vô cùng cấp bách. Muốn vậy, phải nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hệ thống giải pháp.

Một là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với báo chí. Báo chí thuộc lĩnh vực văn hóa - tư tưởng với tính chính trị rất cao. Thực tế cho thấy, báo chí chỉ đúng đắn, vững vàng về chính trị khi được một Đảng chân chính lãnh đạo. Báo chí tự giác phục tùng sự lãnh đạo của Đảng và Đảng lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện báo chí là những nguyên tắc “bất di, bất dịch” của Báo chí Cách mạng Việt Nam.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng yêu cầu: “Ban Chấp hành Trung ương phải kiểm soát các báo chí của Đảng để tránh những khuyết điểm về kỹ thuật và chính trị”. Xưa đã thế, và ngày nay càng thế. Dù Đảng và Nhà nước rất tôn trọng quyền tự do ngôn luận của báo chí, nhưng đó là “tự do” trong “tất yếu”, trong trách nhiệm của người chiến sỹ trên mặt trận văn hóa tư tưởng.

Con đường gần nhất để báo chí đến với quần chúng là “từ trái tim đến trái tim”, nên người làm báo, nói như nhà văn Mikhail Sholokhov, phải viết theo “mệnh lệnh của trái tim”, nhưng “trái tim ấy thuộc về Đảng và Nhân dân”. Ý thức được điều đó, thì nhà báo sẽ cảm thấy hạnh phúc khi tuân thủ sự lãnh đạo của Đảng và nhờ đó, sức chiến đấu của họ sẽ được tăng cường.

Hai là, hoàn thiện hệ thống pháp luật về báo chí. Báo chí - truyền thông Việt Nam hoạt động theo Luật Báo chí. Tuy nhiên, cuộc sống không ngừng biến đổi, nên cần hoàn thiện các văn bản pháp luật và cơ chế thực hiện nhằm ngăn chặn tình trạng “báo hóa” mạng xã hội, hay các hoạt động không đúng tôn chỉ, mục đích của một số tờ báo.

Một trong những điều được các nhà báo rất quan tâm là, tham gia phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, nhà báo được bảo vệ như thế nào, khi người bị tố cáo thường là những người có chức, có quyền và có khi sau họ còn là những “liên minh ma quỷ”. Theo đó, phải có hành lang pháp lý chặt chẽ để bảo vệ các nhà báo, các cơ quan báo chí trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, thì họ mới có thể “dấn thân” vào công việc phức tạp, nguy hiểm này. Đồng thời, cũng rất cần có quy định rõ ràng về việc cung cấp thông tin để tạo điều kiện cho các nhà báo tham gia chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Ba là, phát huy vai trò của Hội nhà báo. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói về Hội Nhà báo: “Đó là một tổ chức chính trị và nghiệp vụ. Nhiệm vụ của Hội là phải làm cho hội viên đoàn kết chặt chẽ, giúp đỡ lẫn nhau để nâng trình độ chính trị và nghiệp vụ”.

Hội cần tổ chức tốt việc học tập và làm theo tấm gương của Chủ tịch Hồ Chí Minh; phát huy tốt vai trò tiên phong, gương mẫu trong thực thi sứ mệnh chiến đấu của người đứng đầu các cơ quan báo chí. Hội Nhà báo cần tăng cường tổ chức các hoạt động giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm chống “diễn biến hòa bình” và “tự diễn biến” giữa các cơ quan báo chí để các nhà báo có cơ hội học tập ý chí, kinh nghiệm của nhau.

Báo chí thực sự là một “quyền lực”, mà quyền lực nào không bị kiểm soát cũng sẽ rơi vào sự “lạm quyền”, tha hóa. Vì thế, giáo dục, kiểm soát và chống lại sự suy thoái đạo đức trong nội bộ những người làm báo cũng là trách nhiệm của Hội Nhà báo Việt Nam.

Bốn là, bồi dưỡng phẩm chất và năng lực cho đội ngũ nhà báo. Hiệu lực, hiệu quả trong chiến đấu của báo chí phụ thuộc rất lớn vào bản lĩnh chính trị của người làm báo. Vì thế, phải làm cho họ có lập trường chính trị vững chắc, phải đào tạo cho họ tri thức chuyên sâu về lĩnh vực bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Tuy nhiên, tri thức, nhất là tri thức chính trị không tự đến, mà mỗi nhà báo phải nỗ lực học tập, nghiên cứu để nắm chắc bản chất khoa học, cách mạng, nhân văn của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.

Muốn phòng, chống tham nhũng hiệu quả, ngoài việc phải có tấm lòng cương trực, tinh thần nghĩa hiệp, dũng khí dám xả thân vì nghĩa lớn, các nhà báo cũng phải biết bảo vệ mình bằng cách tuân thủ đầy đủ các quy tắc nghề nghiệp và quy định của pháp luật. Do đó, đội ngũ nhà báo phải được bồi dưỡng và tự bồi dưỡng thường xuyên về tri thức, kỹ năng làm báo.

Năm là, làm tốt công tác chuyển đổi số trong báo chí - truyền thông. Trong “kỷ nguyên số”, không gian mạng đã trở thành một vùng lãnh thổ bên cạnh đất liền, vùng biển, vùng trời của một quốc gia. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 348/QĐ-TTg về việc phê duyệt Chiến lược Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Do đó, tất yếu phải đào tạo các nhà báo thành “công dân số”, có khả năng ứng dụng hiệu quả các phương tiện công nghệ thông tin hiện đại để kịp thời đưa tin chính thống và phản bác thông tin độc hại.

Nền Báo chí Cách mạng do Chủ tịch Hồ Chí Minh tạo lập và dẫn dắt đã trải qua 1 thế kỷ trưởng thành và phát triển. Đại hội XIII của Đảng đã đề ra chủ trương xây dựng nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại, nhưng tất cả các đặc tính đó chỉ đạt được khi tính cách mạng, tính chiến đấu được phát huy.

Đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình, nên mỗi nhà báo cũng phải “dám” và “biết” vươn mình cùng dân tộc. Do đó, thấu hiểu và thực hành các quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tính chiến đấu của báo chí để làm tròn sứ mệnh của người chiến sỹ trên mặt trận văn hóa tư tưởng là trách nhiệm nặng nề mà thiêng liêng của mỗi nhà báo chân chính thời nay.

PGS-TS. Trần Thị Minh Tuyết (Học viện Báo chí và Tuyên truyền)