Sửa thuế hộ kinh doanh: Tính trên phần vượt ngưỡng, gỡ khó cho dân

Bộ Tài chính đang hoàn thiện các phương án sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) và các luật liên quan. Điểm nhấn đáng chú ý nhất là đề xuất áp dụng phương pháp tính thuế dựa trên lợi nhuận hoặc thu nhập chịu thuế thực tế đối với hộ kinh doanh.

Gỡ bất cập “thuế chồng doanh thu”

Suốt nhiều năm qua, quy định về ngưỡng doanh thu chịu thuế đối với hộ kinh doanh đã tồn tại những “điểm nghẽn” gây bức xúc. Theo quy định hiện hành, ngưỡng doanh thu miễn thuế là 100 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, bất cập nằm ở chỗ phương pháp tính thuế đang áp dụng theo nguyên tắc tính thuế trên toàn bộ doanh thu.

Luật sư Nguyễn Đức Nghĩa, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ pháp lý doanh nghiệp nhỏ và vừa (HUBA), đánh giá cao đề xuất sửa đổi cách tính thuế này của Bộ Tài chính.

“Trước đây, nếu ngưỡng miễn thuế là 100 triệu đồng/năm, chỉ cần hộ kinh doanh đạt doanh thu 101 triệu đồng thì phải chịu thuế trên toàn bộ 101 triệu đồng đó. Tức là chỉ vì vượt 1 triệu đồng, họ phải gánh nghĩa vụ thuế cho cả phần lẽ ra được miễn. Điều này tạo ra sự thiếu công bằng rất lớn” - ông Nghĩa phân tích.

Với đề xuất mới, cơ quan thuế dự kiến sẽ trừ đi phần doanh thu thuộc diện miễn thuế (ví dụ ngưỡng mới dự kiến là 200 triệu đồng) và chỉ tính thuế trên số tiền chênh lệch vượt ngưỡng. Luật sư Nghĩa nhận định: “Đây là thay đổi hợp lý, giảm bớt gánh nặng tâm lý và tài chính cho người nộp thuế”.

Đề xuất thay đổi cách tính thuế từ tổng doanh thu sang phần vượt ngưỡng được kỳ vọng sẽ gỡ khó cho các hộ kinh doanh. Ảnh: NGUYỆT NHI

Đồng tình với quan điểm này, luật sư Trần Xoa, chuyên gia thuế, cho rằng việc áp dụng cơ chế “suất miễn thu” hay trừ đi ngưỡng chịu thuế là bước tiến bộ vượt bậc về phương pháp.

Ông Xoa lấy ví dụ cụ thể: «Nếu doanh thu là 210 triệu đồng và ngưỡng miễn thuế là 200 triệu đồng, hộ kinh doanh sẽ được trừ đi 200 triệu đồng. Cơ quan thuế chỉ tính thuế suất trên phần chênh lệch là 10 triệu đồng. Cách tính này đảm bảo bản chất công bằng của thuế cho bà con tiểu thương”.

Đón nhận thông tin này, cộng đồng hộ kinh doanh cá thể bày tỏ sự phấn khởi. Bà Thùy Tiên, chủ hộ kinh doanh hàng gốm sứ tại phường Tân Định (TP.HCM), chia sẻ hiện nay buôn bán rất khó khăn, chi phí mặt bằng, điện, nước đều tăng cao nhưng biên lợi nhuận rất mỏng.

“Quy định hiện hành dù dưới 100 triệu đồng/năm được miễn thuế nhưng nếu doanh thu thực tế là 300 triệu đồng/năm thì số thuế phải nộp tính trên tổng doanh thu thực tế là 300 triệu đồng. Nên ngưỡng doanh thu 100 triệu đồng/năm được miễn thuế gần như không lợi gì cho hộ kinh doanh” - bà Tiên chia sẻ.

Nếu áp dụng cách tính chỉ phải đóng thuế trên phần vượt ngưỡng doanh thu được miễn, bà Tiên và nhiều hộ kinh doanh thấy rất vui mừng. Việc điều chỉnh này thực sự giúp giảm bớt gánh nặng. Giả sử nếu áp dụng từ năm 2026, doanh thu hộ kinh doanh của bà Tiên khoảng 300 triệu đồng/năm, sau khi trừ doanh thu được miễn thuế 200 triệu đồng, số thuế bà Tiên phải nộp chỉ tính trên phần doanh thu vượt ngưỡng là 100 triệu đồng.

Cần nâng ngưỡng doanh thu miễn thuế

Bên cạnh việc thay đổi nguyên tắc tính thuế, dự thảo của Bộ Tài chính cũng đưa ra những điều chỉnh linh hoạt về phương pháp kê khai đối với nhóm hộ kinh doanh có quy mô doanh thu dưới 3 tỉ đồng/năm.

Theo đó, nhóm đối tượng này sẽ không bị áp đặt cứng nhắc mà được quyền lựa chọn một trong hai phương án. Phương án 1 là nộp thuế theo tỉ lệ phần trăm trên doanh thu như cách truyền thống. Phương án 2 là nộp thuế trên lợi nhuận thực tế (doanh thu trừ chi phí). Đặc biệt, nếu hộ kinh doanh chọn phương án 2 và chứng minh được chi phí lớn hơn doanh thu (bị lỗ), họ sẽ không phải nộp thuế.

Luật sư Xoa nhận định đây là sự thay đổi tích cực, tạo cơ hội cho những hộ kinh doanh có nguồn hàng minh bạch, chứng từ đầy đủ được nộp thuế sát với thực lãi. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rào cản lớn nhất hiện nay là vấn đề hóa đơn đầu vào.

“Thực tế, số lượng hộ kinh doanh có đủ khả năng chọn phương án khấu trừ là rất ít. Cái khó muôn thuở của hộ cá thể là không có hóa đơn đầu vào hợp lệ. Do đó, dù có thêm lựa chọn, đa số có thể vẫn sẽ quay về nộp thuế khoán trên doanh thu cho đơn giản” - ông Xoa phân tích.

Mặt khác, dù hoan nghênh những cải cách về phương pháp, cả hai chuyên gia thuế đều cho rằng “nút thắt” quan trọng nhất cần tháo gỡ chính là định mức doanh thu chịu thuế. Con số 200 triệu đồng/năm mà Bộ Tài chính đang đề xuất làm ngưỡng chịu thuế (cho cả thuế VAT và thuế TNCN) bị đánh giá là quá thấp và chưa phản ánh đúng thực tế mưu sinh.

Theo phân tích của các chuyên gia, quan điểm của luật sư Xoa và luật sư Nghĩa là rất có cơ sở thực tiễn. Luật sư Xoa đưa ra bài toán cụ thể: Để một hộ gia đình kinh doanh duy trì cuộc sống cơ bản tại đô thị, lợi nhuận ròng cần đạt khoảng 20 triệu đồng/tháng. Với tỉ suất lợi nhuận trung bình khoảng 10% trên doanh thu, hộ kinh doanh phải đạt doanh thu 200 triệu đồng/tháng, tương đương 2,4 tỉ đồng/năm để có 20 triệu đồng bỏ túi.

“Nếu dựa trên tính toán chi phí đời sống thực tế, doanh thu phải đạt tầm 2,4 tỉ đồng/năm mới bắt đầu có dư dả để nộp thuế. Con số 200 triệu đồng/năm như đề xuất hiện nay là quá thấp, chưa phản ánh đúng bản chất kinh doanh là lấy công làm lãi, nuôi sống cả gia đình” - luật sư Xoa lập luận.

Đồng quan điểm, luật sư Nghĩa cũng so sánh với mức giảm trừ gia cảnh của người làm công ăn lương (khoảng 15 triệu đồng/tháng cho bản thân và người phụ thuộc). Để có thu nhập ròng ngang bằng mức này, hộ kinh doanh cần đạt doanh thu 1,2-1,5 tỉ đồng/năm.

Từ những phân tích trên, các chuyên gia đồng loạt kiến nghị Bộ Tài chính cần mạnh dạn nâng ngưỡng doanh thu bắt đầu chịu thuế lên mức 1,2 tỉ đồng/năm.

QUANG HUY