Sửa Luật Thuế giá trị gia tăng: Ưu tiên hỗ trợ nông nghiệp, tháo nút thắt hoàn thuế

Trình Dự án Luật theo thủ tục cấp bách, với 3 nhóm nội dung sửa đổi trọng tâm

Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, việc sửa đổi Luật lần này được Chính phủ xác định là cấp bách, nhằm khắc phục hậu quả thiên tai, bão lũ, sớm khôi phục sản xuất, kinh doanh, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, đồng thời tháo gỡ “điểm nghẽn” trong hoàn thuế giá trị gia tăng.

Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV

Theo Tờ trình của Chính phủ, sau khi Luật Thuế giá trị gia tăng số 48/2024/QH15 có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, nhiều kiến nghị từ hiệp hội, doanh nghiệp đã phản ánh những vướng mắc phát sinh, nhất là đối với nông nghiệp, thức ăn chăn nuôi và điều kiện hoàn thuế. Dự án Luật được xây dựng theo tinh thần Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị và quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, cho phép ban hành luật ngay tại kỳ họp đang diễn ra để xử lý vấn đề cấp thiết.

Dự thảo Luật tập trung sửa đổi 3 nội dung lớn. Thứ nhất, đưa sản phẩm nông nghiệp vào diện không phải tính thuế nhưng được khấu trừ đầu vào.Theo đó, doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã mua bán sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản chưa chế biến hoặc chỉ qua sơ chế thông thường cho các đơn vị cùng loại sẽ không phải tính thuế giá trị gia tăng. Thuế giá trị gia tăng đầu vào vẫn được khấu trừ toàn bộ.

Quy định này đã được áp dụng ổn định từ năm 2014 và không làm giảm thu ngân sách. Việc khôi phục quy định giúp giảm thủ tục hành chính, hỗ trợ xuất khẩu nông, lâm, thủy sản, tránh tình trạng doanh nghiệp phải ứng trước tiền nộp thuế rồi thực hiện hoàn thuế. Hiện các doanh nghiệp cà phê phải ứng khoảng 5.000 tỷ đồng, lương thực 2.016 tỷ đồng, hồ tiêu và gia vị 2.162 tỷ đồng để nộp thuế đầu vào, trong khi tổ chức tín dụng không giải ngân phần này, làm gia tăng áp lực tài chính.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày tờ trình. Ảnh: Quochoi.vn

Thứ hai, điều chỉnh chính sách thuế đối với thức ăn chăn nuôi. Chính phủ đề xuất lược bỏ quy định về áp dụng thuế suất giá trị gia tăng đối với sản phẩm nông nghiệp dùng làm thức ăn chăn nuôi, để bảo đảm đồng bộ với pháp luật chuyên ngành. Mục tiêu là tạo sự bình đẳng giữa thức ăn chăn nuôi sản xuất trong nước và hàng nhập khẩu. Hiện thức ăn chăn nuôi nhập khẩu không chịu thuế, trong khi sản phẩm trong nước chịu thuế giá trị gia tăng đầu vào 5%, dẫn đến tăng chi phí và giá bán. Việc điều chỉnh nhằm tháo gỡ khó khăn cho sản xuất nông nghiệp trong bối cảnh chịu tác động nặng nề của thiên tai, mưa lũ.

Thứ ba, bỏ điều kiện hoàn thuế gắn với nghĩa vụ kê khai của người bán.Dự thảo đề xuất bãi bỏ quy định “người mua chỉ được hoàn thuế khi người bán đã kê khai, nộp thuế”. Quy định này được bổ sung năm 2024 nhằm phòng chống gian lận nhưng trên thực tế khiến doanh nghiệp xuất khẩu bị chậm hoàn thuế vì phải chờ xác nhận từ phía người bán. Doanh nghiệp cũng không có công cụ pháp lý, kỹ thuật để kiểm soát việc tuân thủ thuế của bên bán, làm gia tăng rủi ro.

Theo đề xuất, việc kiểm tra, giám sát hoàn thuế sẽ thực hiện thống nhất theo pháp luật về quản lý thuế, nhất là khi dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi đang bổ sung các quy định kiểm soát chặt chẽ hơn.

Chính phủ đề xuất dự luật có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 để kịp thời hỗ trợ lĩnh vực nông nghiệp và tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi báo cáo thẩm tra. Ảnh: Quochoi.vn

Đề nghị thận trọng về rủi ro gian lận, thất thu

Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi cho biết, Ủy ban thống nhất sự cần thiết tiếp nhận phản ánh từ thực tiễn để tháo gỡ vướng mắc cho người dân, doanh nghiệp. Tuy nhiên, nhiều ý kiến trong Ủy ban cho rằng các quy định vừa có hiệu lực từ 1/7/2025, chưa đủ thời gian để đánh giá toàn diện.

Theo Ủy ban Ủy ban Kinh tế và Tài chính, vướng mắc chủ yếu hiện nay tập trung ở khâu hoàn thuế chậm. Vì vậy, cần phân định rõ nội dung nào bắt buộc phải sửa luật, nội dung nào có thể xử lý thông qua tổ chức thực hiện hoặc văn bản dưới luật, đồng thời bảo đảm không tạo kẽ hở gây thất thu ngân sách.

Về thẩm quyền, có ý kiến cho rằng chưa cần thiết sửa luật ngay tại kỳ họp này, mà có thể áp dụng cơ chế theo Nghị quyết 206 của Quốc hội, sau đó đánh giá tổng thể để đề xuất sửa luật trước tháng 3/2027. Tuy nhiên, để kịp thời tháo gỡ vướng mắc, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình Quốc hội xem xét Dự án Luật ngay trong Kỳ họp thứ 10.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cơ quan soạn thảo đánh giá kỹ các rủi ro, khả năng gian lận và khoảng trống pháp lý trong hoàn thuế giá trị gia tăng; đồng thời làm rõ trách nhiệm và biện pháp xử lý của cơ quan quản lý trong trường hợp xảy ra gian lận hóa đơn, gây thất thu ngân sách.

Hồng Thái