Sửa Luật Thuế giá trị gia tăng: Gỡ 'điểm nghẽn' cho nông nghiệp, xuất khẩu và kinh tế tuần hoàn

Điểm chung nổi bật là yêu cầu làm rõ khái niệm “sơ chế thông thường”, thống nhất chính sách thuế với phế liệu - phụ phẩm, mở rộng quyền khấu trừ và hoàn thuế, qua đó tạo dư địa phát triển cho kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Làm rõ “sơ chế thông thường”, thống nhất cách hiểu trên toàn quốc

Thảo luận tại hội trường, các đại biểu Quốc hội cùng chung quan điểm rằng, quy định hiện hành về sản phẩm nông, lâm, thủy sản “chưa chế biến, chỉ qua sơ chế thông thường” đang là một trong những điểm nghẽn lớn nhất trong quản lý thuế giá trị gia tăng.

Đại biểu Quốc hội Thạch Phước Bình (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long) đánh giá cao việc Dự thảo Luật mở rộng và làm rõ phạm vi sản phẩm không chịu thuế khi bán ra và nhập khẩu. Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu Quốc hội Thạch Phước Bình (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long) đánh giá cao việc Dự thảo Luật mở rộng và làm rõ phạm vi sản phẩm không chịu thuế khi bán ra và nhập khẩu, cũng như việc bổ sung quy định đối với trường hợp doanh nghiệp, hợp tác xã bán sản phẩm chưa chế biến cho doanh nghiệp, hợp tác xã khác. Tuy nhiên, ông chỉ rõ, khái niệm “sơ chế thông thường” thời gian qua bị hiểu rất khác nhau giữa các địa phương, nhất là đối với những khâu như phân loại, bảo quản lạnh, bóc vỏ, sấy khô, hút chân không… dẫn đến tranh chấp, rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp.

Cùng mối quan tâm, đại biểu Tô Ái Vang (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Cần Thơ) nhấn mạnh sự cần thiết phải quy định rõ phạm vi và tiêu chí cụ thể về mức độ sơ chế được xem là thông thường, tránh tình trạng “mỗi nơi hiểu một kiểu”. Bà cũng đề xuất nghiên cứu phương án đưa một số mặt hàng nông sản, thủy sản vào diện chịu thuế suất thấp 0% hoặc 5% để doanh nghiệp được khấu trừ, hoàn thuế đầu vào, qua đó giảm gánh nặng chi phí cho khu vực nông nghiệp.

Đại biểu Tô Ái Vang (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Cần Thơ) nhấn mạnh sự cần thiết phải quy định rõ phạm vi và tiêu chí cụ thể về mức độ sơ chế được xem là thông thường, tránh tình trạng “mỗi nơi hiểu một kiểu”. Ảnh: Quochoi.vn

Theo các đại biểu, để giải quyết triệt để vấn đề này, cần giao cơ quan chuyên môn ban hành danh mục cụ thể các hoạt động được coi là sơ chế thông thường, làm rõ ranh giới giữa “sơ chế” và “chế biến”, đồng thời hoàn thiện quy định về chứng từ chứng minh nguồn gốc hàng hóa và quy trình thu mua.

Phế liệu, phụ phẩm: Từ “gánh nặng” thuế thành nguồn lực kinh tế tuần hoàn

Một nhóm nội dung khác nhận được nhiều ý kiến tương đồng là chính sách thuế đối với phế phẩm, phụ phẩm, phế liệu trong quá trình sản xuất, chế biến.

Đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng việc áp dụng thuế suất theo từng loại phế phẩm, phế liệu là hướng đi phù hợp, bởi thực tế các ngành dệt may, chế biến gỗ, luyện kim, thực phẩm… phát sinh lượng lớn phế liệu. Trước đây, do thiếu hướng dẫn rõ ràng, nhiều nơi áp dụng chung thuế suất 10%, gây thiệt thòi cho doanh nghiệp. Ông đề nghị cần sớm ban hành hướng dẫn chi tiết theo mã hàng hóa, tính chất vật lý của từng loại phế liệu, đồng thời yêu cầu doanh nghiệp xây dựng định mức phế liệu và áp dụng quản lý rủi ro thay cho can thiệp hành chính thủ công.

Đại biểu Tô Ái Vang cũng nhấn mạnh yêu cầu phải có danh mục cụ thể, tiêu chí kỹ thuật rõ ràng về thế nào là phế phẩm, phụ phẩm, phế liệu; đồng thời xem xét tính tương thích với các chính sách thuế khác như thuế bảo vệ môi trường đối với phế liệu nguy hại.

Đại biểu Trần Hữu Hậu (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Tây Ninh) tại phiên họp. Ảnh: Quochoi.vn

Từ góc nhìn thực tiễn sản xuất, đại biểu Trần Hữu Hậu (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Tây Ninh), đại diện tiếng nói của nhiều hiệp hội ngành hàng, đã dẫn những con số rất cụ thể. Chỉ riêng ngành sắn, mỗi năm hơn 20 triệu tấn sắn tươi đưa vào chế biến đã thải ra hơn 4 triệu tấn bã sắn. Nếu những phụ phẩm này không phải chịu thuế giá trị gia tăng, chúng sẽ có điều kiện trở thành nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi, vừa tạo giá trị kinh tế, vừa giảm nguy cơ ô nhiễm môi trường.

Đại biểu Trần Hữu Hậu cũng nêu thực trạng: cùng một loại bã sắn nhưng cơ quan thuế ở các địa phương lại hướng dẫn theo ba cách khác nhau - nơi coi là thức ăn chăn nuôi không chịu thuế, nơi áp dụng thuế 5%, nơi áp thuế 10%. Sự thiếu thống nhất này, theo ông, đang gây bức xúc và rủi ro lớn cho doanh nghiệp. Các hiệp hội đề nghị cần quy định rõ ràng trong nghị định, thông tư để áp dụng thống nhất.

Bên cạnh đó, các phụ phẩm như vỏ lụa, gốc sắn - nguyên liệu tốt để sản xuất phân bón hữu cơ - hiện vẫn bị coi là đối tượng chịu thuế, khiến việc tiêu thụ khó khăn và làm gia tăng nguy cơ ô nhiễm. Nhiều ý kiến đề xuất cần đưa các mặt hàng này vào diện không chịu thuế để khuyến khích kinh tế tuần hoàn.

Mở rộng quyền khấu trừ, hoàn thuế: Tạo “dòng tiền” cho doanh nghiệp

Các đại biểu thống nhất đánh giá việc bổ sung quy định cho phép khấu trừ toàn bộ thuế giá trị gia tăng đầu vào đối với hàng hóa, dịch vụ dùng cho sản phẩm không chịu thuế là bước tiến quan trọng.

Theo đại biểu Thạch Phước Bình, quy định này sẽ giúp giảm đáng kể chi phí sản xuất, khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản, qua đó nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo nguy cơ bị lợi dụng để kê khai khấu trừ không đúng thực tế, do đó cần quy định chặt chẽ về điều kiện khấu trừ, xác định cơ chế phân bổ thuế đầu vào đối với doanh nghiệp sản xuất tổng hợp, đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ và dữ liệu lớn trong giám sát.

Đại biểu Tô Ái Vang cùng chung quan điểm, đề nghị làm rõ phạm vi hàng hóa, dịch vụ không phải tính thuế để áp dụng đúng chính sách; yêu cầu doanh nghiệp có hệ thống kế toán chi tiết và cơ quan thuế tăng cường kiểm soát tính hợp pháp của hóa đơn.

Đại biểu Trần Văn Lâm (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh) đặc biệt quan tâm đến sự chưa nhất quán giữa chính sách thuế đối với thức ăn chăn nuôi và phân bón. Ảnh: Quochoi.vn

Ở góc độ ngành nghề, đại biểu Trần Văn Lâm (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh) đặc biệt quan tâm đến sự chưa nhất quán giữa chính sách thuế đối với thức ăn chăn nuôi và phân bón. Ông chỉ ra, hiện nay thức ăn chăn nuôi thuộc diện không chịu thuế nhưng được khấu trừ đầu vào, trong khi phân bón lại thuộc diện chịu thuế 5% để được khấu trừ. Cách xử lý khác nhau cho hai loại đầu vào quan trọng của nông nghiệp đang tạo ra bất cập, làm tăng chi phí cho nông dân. Ông đề nghị cần xem xét đưa phân bón trở lại diện không chịu thuế nhưng vẫn được khấu trừ đầu vào, bảo đảm sự công bằng giữa các lĩnh vực.

Bên cạnh đó, ông cũng nêu vấn đề về phương pháp tính thuế VAT đối với hộ kinh doanh. Theo ông, mức 1% tính trên doanh thu theo phương pháp trực tiếp hiện cao hơn nhiều so với mức bình quân của toàn nền kinh tế, gây thiệt thòi cho các đối tượng kinh doanh nhỏ lẻ, yếu thế.

Bãi bỏ điều kiện thanh toán không dùng tiền mặt: Giảm rủi ro, tăng niềm tin

Một nội dung nhận được sự đồng thuận cao là việc bãi bỏ điều kiện bắt buộc thanh toán không dùng tiền mặt trong hồ sơ hoàn thuế.

Đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng, trong thực tế thu mua nông sản, thủy sản từ hộ gia đình, cá nhân, việc thanh toán tiền mặt là phổ biến. Quy định cũ khiến nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã dù giao dịch thật, hợp pháp vẫn bị từ chối hoàn thuế. Tuy nhiên, ông cũng đề nghị cần bổ sung các biện pháp kiểm soát hóa đơn, nâng cao chất lượng hồ sơ và trách nhiệm giải trình.

Đại biểu Trần Hữu Hậu cho rằng, quy định cũ đã đặt lên vai doanh nghiệp trách nhiệm “bất khả thi” - phải kiểm soát việc tuân thủ thuế của người bán. Theo ông, người mua và người bán là hai chủ thể độc lập, doanh nghiệp không có công cụ để buộc bên bán kê khai, nộp thuế. Việc yêu cầu người mua “chịu trách nhiệm thay” đã tạo ra cơ chế xin - cho và rủi ro lớn. Bãi bỏ quy định này, theo ông, là bước đi cần thiết để khôi phục niềm tin và tạo môi trường kinh doanh lành mạnh.

Các đại biểu Quốc hội tham dự phiên họp. Ảnh: Quochoi.vn

Bên cạnh nội dung chính sách, nhiều đại biểu đề cập đến thời điểm có hiệu lực thi hành. Đại biểu Thạch Phước Bình kiến nghị cần ban hành nghị định, thông tư hướng dẫn trước thời điểm luật có hiệu lực ít nhất 3-4 tháng; tổ chức tập huấn cho doanh nghiệp, hợp tác xã, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, thủy sản; đồng thời nâng cấp hệ thống phần mềm kế toán, hóa đơn điện tử.

Một số đại biểu khác cũng đề cập đến việc hoàn thiện hành lang pháp lý liên quan đến sản phẩm phái sinh trong lĩnh vực điện lực, nhằm tránh khoảng trống pháp lý và bảo đảm triển khai thị trường điện cạnh tranh.

Từ nhiều góc nhìn khác nhau, điểm chung trong các ý kiến là mong muốn Luật Thuế giá trị gia tăng sửa đổi lần này thực sự đi vào cuộc sống, tháo gỡ các ách tắc kéo dài, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, đồng thời vẫn bảo đảm phòng chống gian lận, thất thu ngân sách.

Như đại biểu Trần Hữu Hậu chia sẻ, hàng chục ngàn doanh nghiệp chế biến nông - thủy sản, thức ăn chăn nuôi, phân bón hữu cơ đang “hồi hộp chờ đợi” quyết định của Quốc hội. Việc hoàn thiện chính sách thuế, theo các đại biểu, không chỉ là vấn đề kỹ thuật luật pháp, mà còn là “đòn bẩy” quan trọng để nông nghiệp Việt Nam, kinh tế tuần hoàn và xuất khẩu phát triển bền vững hơn trong giai đoạn tới.

Hồng Thái