Sửa 11 luật quốc phòng, quân sự theo chính quyền hai cấp

Sáng 11/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phan Văn Giang, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 11 luật trong lĩnh vực quân sự, quốc phòng. Việc sửa đổi tập trung vào việc điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ của các cấp chính quyền khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp: cấp tỉnh và cấp xã, phù hợp với định hướng sửa đổi Hiến pháp 2013 và các luật liên quan đến tổ chức bộ máy Nhà nước.

Theo Bộ trưởng Phan Văn Giang, việc sửa đổi lần này nhằm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, kết luận của Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tiếp tục sắp xếp, tinh gọn bộ máy Nhà nước; đồng thời, bảo đảm đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật, khắc phục những điểm chồng chéo, trùng lặp khi bỏ cấp chính quyền trung gian ở cấp huyện.

Một trong những nội dung được điều chỉnh sâu rộng là Luật Nghĩa vụ quân sự. Theo dự thảo, toàn bộ các nhiệm vụ vốn thuộc thẩm quyền của cấp huyện trước đây, nay được chuyển về cấp tỉnh và cấp xã.

Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phan Văn Giang trình bày tờ trình.

Cụ thể, Chủ tịch UBND cấp tỉnh sẽ đảm nhận các nhiệm vụ như: thành lập Hội đồng khám sức khỏe nghĩa vụ quân sự; quyết định danh sách công dân nhập ngũ, tạm hoãn, miễn nghĩa vụ quân sự; công nhận công dân hoàn thành nghĩa vụ quân sự trong thời bình; tổ chức lễ giao, nhận quân. Lễ giao nhận quân được tổ chức tại Ban chỉ huy phòng thủ khu vực, đơn vị thay thế Ban chỉ huy quân sự cấp huyện.

Ở cấp xã, chính quyền địa phương sẽ chịu trách nhiệm kiểm tra sức khỏe hạ sĩ quan, binh sĩ dự bị; đăng ký nghĩa vụ quân sự lần đầu, sơ tuyển, khám sức khỏe, gọi nhập ngũ và thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân. Đồng thời, Ban chỉ huy phòng thủ khu vực sẽ quyết định đưa ra khỏi danh sách đăng ký nghĩa vụ quân sự, giải ngạch đối với hạ sĩ quan, binh sĩ dự bị, và tổ chức tiếp nhận, bàn giao quân nhân hoàn thành nghĩa vụ.

Trong lĩnh vực dân quân tự vệ, dự thảo luật cũng đề xuất bỏ toàn bộ thẩm quyền của Chủ tịch UBND cấp huyện do không còn cấp này. Các nội dung như kéo dài độ tuổi, thời hạn tham gia dân quân tự vệ, đăng ký, tạm hoãn, thôi hoặc hoàn thành nghĩa vụ dân quân tự vệ sẽ do Chủ tịch UBND cấp xã quyết định.

Bên cạnh đó, Bộ Tư lệnh Thủ đô Hà Nội, Bộ Tư lệnh TP. HCM và Bộ Chỉ huy quân sự các tỉnh sẽ có thêm thẩm quyền trong chỉ đạo, hướng dẫn công tác tuyển chọn công dân thực hiện nghĩa vụ dân quân tự vệ. Dự thảo cũng bổ sung các trung đội dân quân phòng không, pháo binh để phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ quốc phòng mới theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 11.

Đáng chú ý, chức danh Chỉ huy trưởng Ban chỉ huy quân sự cấp xã sẽ không còn kiêm nhiệm Ủy viên UBND như trước, mà là công chức chuyên trách để phù hợp với dự thảo sửa đổi Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Luật Cán bộ, công chức.

Cùng với những sửa đổi lớn trong Luật Nghĩa vụ quân sự và Luật Dân quân tự vệ, dự thảo cũng điều chỉnh các luật khác như Luật Quốc phòng, Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam, Luật Quân nhân chuyên nghiệp, công nhân và viên chức quốc phòng, Luật Biên phòng Việt Nam, Luật Phòng thủ dân sự… để bảo đảm đồng bộ, thống nhất với mô hình tổ chức bộ máy mới.

Trong Luật Quốc phòng, dự thảo xác định rõ hơn vai trò của cấp xã làm nền tảng trong xây dựng khu vực phòng thủ; quy định thẩm quyền của Chủ tịch UBND cấp tỉnh và cấp xã trong ban bố lệnh giới nghiêm tại các địa phương.

Tại Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam, Chủ tịch UBND cấp tỉnh sẽ có thẩm quyền quyết định gọi đào tạo sĩ quan dự bị, huấn luyện, kiểm tra sẵn sàng động viên với các cán bộ, công chức, hạ sĩ quan dự bị cư trú trên địa bàn.

Ủy ban thẩm tra đề nghị rà soát kỹ nội dung sửa đổi luật

Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội Lê Tấn Tới trình bày cho thấy, Ủy ban tán thành sự cần thiết ban hành luật, nhất trí về mặt chính trị, pháp lý và thực tiễn như Chính phủ đã nêu. Hồ sơ dự án luật cơ bản đáp ứng yêu cầu, đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, thông qua theo quy trình rút gọn tại kỳ họp này.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội Lê Tấn Tới trình bày báo cáo thẩm tra.

Về tính hợp hiến, Ủy ban đánh giá các chính sách tại dự thảo phù hợp chủ trương, đường lối của Đảng, tuy nhiên, đề nghị tiếp tục rà soát kỹ nội dung sửa đổi để bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật. Đối với nội dung cụ thể, Ủy ban cơ bản thống nhất với phương án sửa đổi các luật liên quan, bảo đảm phù hợp với kết luận của Bộ Chính trị và Đề án 839-ĐA/QUTW về tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.

Một số ý kiến thẩm tra đề nghị cơ quan soạn thảo cần rà soát kỹ lưỡng hơn phạm vi sửa đổi, chỉ tập trung vào những nội dung liên quan trực tiếp đến tổ chức bộ máy khi bỏ cấp huyện để tránh phát sinh phức tạp trong tổ chức thực hiện. Đáng chú ý, có ý kiến đề nghị cân nhắc việc quy định chức danh Chỉ huy trưởng Ban chỉ huy phòng thủ khu vực, vì hiện chưa rõ về cơ cấu tổ chức, chỉ huy của đơn vị này; đồng thời, cần làm rõ sự khác nhau giữa khái niệm “khu vực phòng thủ” và “phòng thủ khu vực” nhằm tránh chồng chéo trong thực thi.

Đối với Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam, có đề xuất giao thẩm quyền cho cấp xã quyết định đối với sĩ quan dự bị cấp tiểu đoàn trở xuống; cấp tỉnh quyết định đối với sĩ quan từ cấp trung đoàn trở lên. Một số ý kiến cũng đề nghị bổ sung quy định về cấp bậc quân hàm cao nhất với các chức vụ của Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội, bảo đảm phù hợp với Nghị quyết 178/2025/QH15.

Về Luật Biên phòng Việt Nam, có ý kiến đề nghị cân nhắc việc bỏ quy định thông báo tạm dừng hoạt động trong vành đai biên giới vì ảnh hưởng quyền tự do đi lại của công dân, đồng thời tác động đến các nước có chung đường biên giới. Trường hợp bỏ quy định thông báo, cần có hướng dẫn chi tiết để triển khai thực tế. Bên cạnh đó, đề nghị bổ sung quyền hạn cho Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh, Chỉ huy trưởng Bộ đội Biên phòng để đủ cơ sở pháp lý hướng dẫn xử lý vi phạm hành chính.

Về Luật Phòng thủ dân sự, một số ý kiến đề nghị nghiên cứu quy định rõ hơn các cấp độ phòng thủ dân sự, tránh nhập nhằng trong phân định thẩm quyền chỉ đạo giữa cấp tỉnh và cấp xã. Đối với Luật Dân quân tự vệ, có ý kiến đề nghị làm rõ vị trí pháp lý của Ban Chỉ huy quân sự cấp xã trong hệ thống công chức nhà nước; cân nhắc quy định về việc bổ sung cấp xã tổ chức trung đội dân quân phòng không, pháo binh; rà soát kỹ quy định về cán bộ chỉ huy để tránh chồng chéo thẩm quyền, chức năng.

Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp thu các ý kiến góp ý, tiếp tục chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo luật bảo đảm chặt chẽ, khả thi khi triển khai vào thực tiễn.

Trần Nam