Sự cần thiết của việc ban hành cơ chế bảo vệ thẩm phán

Mới đây, TAND Tối cao đã công bố dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định về chế độ bảo vệ thẩm phán. Đây là nội dung cụ thể hóa cơ chế bảo vệ thẩm phán được quy định tại Điều 102 Luật Tổ chức TAND 2024.

Theo đó, dự thảo quy định bốn nội dung bảo vệ và các biện pháp thực hiện gồm: Bảo vệ sự độc lập và chỉ tuân theo pháp luật trong giải quyết, xét xử vụ án, vụ việc; bảo vệ vị trí công tác, việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn; bảo vệ bí mật an toàn, thông tin, dữ liệu cá nhân và bảo vệ tính mạng, sức khỏe, danh dự, uy tín, nhân phẩm, tài sản, quyền và lợi ích hợp pháp khác của thẩm phán, thân nhân của thẩm phán.

Pháp Luật TP.HCM ghi nhận các ý kiến xung quanh dự thảo này:

HĐXX trong một phiên tòa tại TP.HCM. Ảnh: HOÀNG GIANG

Luật sư NGUYỄN VĂN PHƯỚC, Đoàn Luật sư tỉnh Khánh Hòa, nguyên Chánh án TAND tỉnh Khánh Hòa:

Quan trọng nhất là bảo vệ sự độc lập xét xử

Cách đây hơn 10 năm, trong Luật Tổ chức TAND 2014 đã có những quy định về bảo vệ thẩm phán. Cụ thể, tại khoản 3 và khoản 5 Điều 75 Luật Tổ chức TAND 2014 quy định: “Thẩm phán được bảo đảm tôn trọng danh dự, uy tín; được bảo vệ khi thi hành công vụ và trong trường hợp cần thiết. Nghiêm cấm các hành vi cản trở, đe dọa, xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của Thẩm phán và thân nhân của Thẩm phán”.

Tuy nhiên, những quy định này mới chỉ mang tính nguyên tắc chung, chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể về việc bảo vệ thẩm phán.

Luật sư Nguyễn Văn Phước, nguyên Chánh án TAND tỉnh Khánh Hòa

Khi Luật Tổ chức TAND 2024 được ban hành đã có một điều khoản riêng (Điều 102) quy định về vấn đề bảo vệ thẩm phán và dành thẩm quyền quy định chi tiết cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội để ban hành Nghị quyết hướng dẫn theo đề nghị của Chánh án TAND Tối cao.

Việc ban hành Nghị quyết để hướng dẫn chi tiết, cụ thể các quy định về bảo vệ thẩm phán là cần thiết, trong bối cảnh các quan hệ tranh chấp phát sinh ngày càng phức tạp, nhiều vụ việc đương sự/bị cáo trong vụ án tấn công, hành hung thẩm phán đã xảy ra...

Trong các nội dung quy định về bảo vệ Thẩm phán, tôi cho rằng nội dung quan trọng nhất vẫn là bảo vệ độc lập trong xét xử của thẩm phán.

Sự cần thiết của việc bảo vệ thẩm phán được thể hiện rõ nhất qua mục đích bảo đảm tính độc lập, công bằng của hoạt động xét xử và để đội ngũ thẩm phán yên tâm công tác, liêm chính, công tâm, chuyên nghiệp.

Như chúng ta đã biết, nguyên tắc hiến định "Thẩm phán, Hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật" là nền tảng của nền tư pháp và cơ chế bảo vệ thẩm phán là công cụ để thực thi nguyên tắc này.

Dự thảo Nghị quyết quy định thẩm phán có quyền từ chối tiếp xúc, thực hiện các yêu cầu gây ảnh hưởng đến sự độc lập, vô tư, khách quan trong quá trình giải quyết, xét xử vụ án, vụ việc. Đây là một biện pháp phòng ngừa quan trọng, giúp thẩm phán bảo vệ mình khỏi mọi hình thức can thiệp trái pháp luật.

Ngoài ra, thẩm phán cũng cần được bảo vệ khỏi "áp lực tố tụng" và truyền thông, dự thảo Nghị quyết nghiêm cấm việc điều tra đối với thẩm phán đang trong quá trình giải quyết vụ việc (trừ khi có căn cứ rõ ràng thẩm phán đó vi phạm pháp luật hình sự).

Đồng thời, Nghị quyết cũng hạn chế việc đưa tin trên truyền thông có tính chất quy kết thẩm phán vi phạm khi chưa có kết luận của cấp có thẩm quyền. Những quy định này trực tiếp bảo vệ thẩm phán khỏi nguy cơ bị tác động tiêu cực, bảo đảm họ có thể toàn tâm, toàn ý với phán quyết của mình, nhân danh công lý.

Luật sư NGUYỄN MINH CẢNH, Đoàn Luật sư TP.HCM, nguyên Thẩm phán TAND TP.HCM:

Thẩm phán sẽ yên tâm công tác

Qua thực tiễn xét xử cho thấy, các vụ án ngày càng diễn biến phức tạp, gia tăng cả về số lượng và tính chất nguy hiểm. Thẩm phán phải giải quyết các vụ án hình sự có bị cáo hung hãn, côn đồ hoặc các vụ án dân sự, kinh tế với nhiều đương sự không hợp tác.

Chính những quyết định mang tính chất pháp lý và cưỡng chế của thẩm phán là nguyên nhân khiến những người bị thua kiện, bị xử phạt rất dễ mang tâm lý tiêu cực, thù oán, dẫn đến hành vi trả thù hoặc xâm phạm thẩm phán.

Luật sư Nguyễn Minh Cảnh, nguyên Thẩm phán TAND TP.HCM

Do vậy, cần phải có cơ chế bảo vệ thẩm phán cả về sức khỏe, tính mạng lẫn danh dự, nhân phẩm.

Trong đó, các biện pháp bảo vệ tính mạng, sức khỏe, tài sản là sự bảo vệ trực tiếp và cơ bản nhất, giúp thẩm phán cảm thấy an toàn và không bị tác động tiêu cực từ yếu tố bên ngoài.

Đặc biệt, trong các vụ án có mức độ nguy hiểm cao, trên cơ sở đề nghị của thẩm phán hoặc Chánh án nơi thẩm phán đang công tác, có thể đề nghị cơ quan có thẩm quyền áp dụng biện pháp giữ bí mật danh tính, bí mật chỗ ở, thân nhân… để đảm bảo an toàn, giúp thẩm phán đưa ra phán quyết công tâm mà không phải lo bị trả thù.

Ngoài đối diện rủi ro về tính mạng, sức khỏe, trong quá trình công tác, thẩm phán còn có thể chịu sự xúc phạm về uy tín, danh dự, nhân phẩm khi các cá nhân lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để thông tin sai sự thật.

Việc xử lý nghiêm minh các hành vi xâm phạm danh dự, uy tín không chỉ bảo vệ cá nhân thẩm phán mà còn củng cố niềm tin của người dân vào tính liêm chính của nền tư pháp.

Bảo vệ thẩm phán khỏi sự trả thù sẽ khích lệ tinh thần làm việc và sự chính trực của đội ngũ này.

Việc bảo vệ thẩm phán không phải là trao đặc quyền cho một nhóm công chức, mà là cơ chế đảm bảo an toàn để họ có thể thực thi trọn vẹn quyền lực tư pháp được Nhà nước giao phó, loại bỏ nỗi lo sợ bị can thiệp, bị trả thù.

Thông qua việc tăng cường bảo vệ, đặc biệt là bảo vệ tính độc lập trong xét xử, bảo vệ tính mạng, sức khỏe và danh dự của thẩm phán, Nhà nước sẽ xây dựng được một đội ngũ thẩm phán yên tâm công tác, phát huy liêm chính, công tâm, chuyên nghiệp.

Từ đó, góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Luật sư NGUYỄN TRỌNG NGHĨA, Đoàn Luật sư TP.HCM:

Góp phần xây dựng nền tư pháp vững mạnh

Theo dự thảo, Thẩm phán và thân nhân của thẩm phán được bảo vệ về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản, quyền và lợi ích hợp pháp khác khi có căn cứ xác định bị xâm hại.

Luật sư Nguyễn Trọng Nghĩa.

Thẩm phán nhân danh Nhà nước để xét xử, đưa ra các phán quyết công bằng, đúng pháp luật, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, tổ chức và công dân. Đây là một nghề nghiệp đặc thù, mang tính chất cao quý nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, bởi công việc của họ thường tác động trực tiếp đến quyền lợi của các bên liên quan trong vụ án. Chính vì vậy, không ít trường hợp thẩm phán hoặc gia đình họ có thể trở thành mục tiêu của sự trả thù, uy hiếp hoặc đe dọa từ những đối tượng bị ảnh hưởng bởi phán quyết của tòa án.

Việc quy định cơ chế bảo vệ thẩm phán và thân nhân không chỉ góp phần bảo đảm an toàn tính mạng, sức khỏe và tài sản cho họ, mà còn có ý nghĩa quan trọng trong việc củng cố niềm tin và sự yên tâm cho đội ngũ cán bộ tư pháp. Khi được bảo vệ một cách toàn diện, thẩm phán sẽ có thêm động lực, sự tự tin và độc lập cần thiết để thực hiện công vụ một cách khách quan, công bằng, góp phần xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, vì công lý.

HỮU ĐĂNG