Sớm tháo gỡ khó khăn trong thực hiện chính sách đối với nghệ nhân

ĐBP - Thời gian qua, tỉnh ta đã quan tâm, khuyến khích, hỗ trợ các nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú; bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa. Tuy nhiên, việc thực hiện chính sách đối với nghệ nhân, chủ thể di sản văn hóa còn nhiều khó khăn, bất cập, cần được tháo gỡ.

Nghệ nhân ưu tú Vàng Văn Thức thực hành nghi lễ Kin Pang Then.

Hiện nay, toàn tỉnh có 22 nghệ nhân nghệ thuật trình diễn dân gian; 4 nghệ nhân tập quán xã hội và tín ngưỡng; 5 nghệ nhân nắm giữ hai loại hình di sản văn hóa phi vật thể; 1 nghệ nhân tri thức dân gian và nghệ thuật trình diễn dân gian; 2 nghệ nhân tập quán xã hội, tín ngưỡng và tiếng nói, chữ viết; 1 nghệ nhân tập quán xã hội và nghệ thuật trình diễn dân gian; 1 nghệ nhân tập quán xã hội và lễ hội truyền thống. Trong số các nghệ nhân ưu tú có 7 nghệ nhân dân tộc Mông, 15 nghệ nhân dân tộc Thái, 2 nghệ nhân dân tộc Lào, 3 nghệ nhân dân tộc Khơ Mú, 1 nghệ nhân dân tộc Cống, 1 nghệ nhân dân tộc Hà Nhì, 2 nghệ nhân dân tộc Dao. Các nghệ nhân đang sống tại 21 phường, xã trên địa bàn tỉnh.

Để khuyến khích, hỗ trợ nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú; bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, thời gian qua Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tích cực mời các nghệ nhân tham gia hội thi, chương trình giao lưu văn hóa văn nghệ, sự kiện. Đây cũng là cơ hội để các nghệ nhân giới thiệu văn hóa của dân tộc mình đến du khách trong nước và quốc tế. Sở cũng tham mưu lập hồ sơ xét tặng danh hiệu nghệ nhân nhân dân và nghệ nhân ưu tú cho các nghệ nhân đang nắm giữ và thực hành loại hình di sản văn hóa phi vật thể. Nhiều năm qua, Sở đã thực hiện dự án 6 “Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; tổ chức các lớp tập huấn và truyền dạy văn hóa phi vật thể. Tiêu biểu như: Truyền dạy nghề làm trang phục dân tộc Kháng, trang phục dân tộc Xinh Mun, trang phục dân tộc Khơ Mú, trang phục dân tộc Dao, tạo hoa văn trên trang phục dân tộc Mông, chế tác khèn Mông, truyền dạy viết chữ Dao, nghề đan lát dân tộc Si La, bảo tồn môn thể thao truyền thống các dân tộc. Ngoài ra, tổ chức bảo tồn lễ hội truyền thống: Lễ Tra hạt của dân tộc Khơ Mú; Lễ cúng tổ tiên của dân tộc Thái, ngành Thái trắng; Lễ mừng cơm mới của dân tộc Cống; Lễ cúng thần rừng và Lễ cúng lá lúa của dân tộc Kháng.

Hiện nay, tỉnh ta đã và đang thực hiện một số chính sách ưu tiên đối với các nghệ nhân ưu tú theo quy định như: Hỗ trợ thành lập và tổ chức hoạt động đối với các câu lạc bộ, nhóm thực hành di sản. Tỉnh cũng thành lập Hội Văn hóa dân tộc Thái tỉnh Điện Biên. Các nghệ nhân có thu nhập thấp được hưởng trợ cấp sinh hoạt hằng tháng, hỗ trợ bảo hiểm y tế, hỗ trợ mai táng phí khi qua đời. Đồng thời, hỗ trợ nghệ nhân ưu tú tham gia các hoạt động lưu truyền, phổ biến di sản văn hóa phi vật thể và đào tạo, bồi dưỡng, truyền dạy những người kế cận; hỗ trợ kinh phí cho nghệ nhân, người thực hành tham gia hướng dẫn, tập huấn, truyền dạy cho cộng đồng.

Tuy nhiên, đến nay trên địa bàn tỉnh mới chỉ có quy định mức trợ cấp sinh hoạt hàng tháng đối với nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú có hoàn cảnh khó khăn (từ 700 nghìn - 850 nghìn đồng/tháng); mức này còn thấp, chưa tiệm cận với mức sống trung bình của người dân. Ngoài ra, chưa có quy định mức hỗ trợ cho các nghệ nhân khác nói chung và hỗ trợ cho nghệ nhân tổ chức hoạt động trao truyền di sản.

Đầu tháng 8/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 215/2025/NĐ-CP quy định các biện pháp quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, di sản văn hóa dưới nước, di sản văn hóa phi vật thể trong các Danh sách của UNESCO và Danh mục quốc gia về di sản văn hóa phi vật thể; chính sách đối với nghệ nhân, chủ thể di sản văn hóa. Triển khai thực hiện Nghị định trên và các quy định hướng dẫn thủ tục hành chính của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, ngày 11/9, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Tờ trình đề nghị ban hành 2 quyết định: Công bố Danh mục thủ tục hành chính và Phê duyệt quy trình nội bộ trong giải quyết thủ tục hành chính mới ban hành trong lĩnh vực di sản văn hóa thuộc phạm vi chức năng quản lý của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Trong đó, đề nghị ban hành thủ tục hành chính về thực hiện chế độ, chính sách cho nghệ nhân nhân dân, ưu tú trên địa bàn. Tuy nhiên, đến nay còn nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai, thực hiện do Nghị định quy định cụ thể về mức chi hiện nay chưa được ban hành; chưa có cơ sở để chi cho các nghệ nhân ưu tú trên địa bàn. Do đó các cấp thẩm quyền cần sớm tháo gỡ khó khăn, góp phần khuyến khích các nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú phát huy vai trò, trách nhiệm trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Bài, ảnh: Đức Kiên