Sôi động thoái vốn nhà nước, người mua 'chọn mặt' rót tiền

Bức tranh đa sắc

Quyết định số 360/2022/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2025 cơ bản hoàn thành việc sắp xếp lại, chuyển đổi sở hữu khối doanh nghiệp nhà nước, với nguồn thu từ cơ cấu lại doanh nghiệp nộp ngân sách giai đoạn 2021 - 2025 đạt ít nhất 248.000 tỷ đồng. Hoạt động thoái vốn nhà nước ghi nhận nhịp sôi động hơn trong tháng cuối năm nay. Dù vậy, không phải phiên đấu giá nào cũng thành công.

Trong khi một số thương vụ thu hút được khá nhiều nhà đầu tư, giá trúng cao vượt giá khởi điểm, kể cả khi bán trọn lô với giá trị lớn, thì cũng có không ít kế hoạch đấu giá buộc phải hủy bỏ do không có người tham gia, không đủ điều kiện tổ chức. Dòng tiền đang cho thấy sự phân hóa mạnh, khi nhà đầu tư ngày càng thận trọng và chọn lọc hơn trong việc “xuống tiền”.

Vinataba đã hoàn tất bán 20% vốn Colusa - Miliket cho một tổ chức. Ảnh Tư liệu

Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam (Vinataba) là một trong những đơn vị khá tích cực triển khai bán vốn cổ phần tại các doanh nghiệp trong thời gian qua. Tổng cộng, Vinataba có 5 thương vụ thoái vốn thực hiện trong tháng 12/2025, nhưng chỉ có 2 đợt đấu giá thành công, 3 đợt còn lại không thể tổ chức.

Cụ thể, Vinataba đã bán thành công trọn lô 70% vốn điều lệ Công ty TNHH Hải Hà - Kotobuki. Kết quả, một nhà đầu tư cá nhân trúng đấu giá, chi hơn 177 tỷ đồng, gấp 5,65 lần giá khởi điểm. Ông chủ hãng bánh tươi Origato này là liên doanh bánh kẹo đầu tiên tại miền Bắc, được thành lập từ năm 1992. Trong đó, Vinataba nắm giữ 70% vốn và Tập đoàn Kotobuki Holding (Nhật Bản) sở hữu 30%. Sở hữu thương hiệu, thị trường tiêu thụ ổn định và khả năng nắm quyền chi phối sau thoái vốn được xem là những yếu tố giúp thương vụ này thành công với mức giá cao, dù tỷ suất sinh lời của doanh nghiệp khá khiêm tốn.

Bên cạnh đó, Vinataba cũng bán thành công 960.000 cổ phần, tương đương 20% vốn điều lệ tại Công ty cổ phần Lương thực Thực phẩm Colusa - Miliket. Toàn bộ lô cổ phần được một nhà đầu tư mua hết với mức giá hơn 206,1 tỷ đồng, cao hơn 80% so với giá khởi điểm. Colusa - Miliket đặt trụ sở, nhà máy tại phường Linh Xuân (TP. Hồ Chí Minh), với công suất 500.000 gói/ngày và đang chuẩn bị di dời nhà máy, tăng cường nguồn lực cho cơ sở mới. Tỷ lệ sở hữu 20% không đủ để giúp riêng tổ chức này nắm quyền chi phối công ty. Cơ cấu cổ đông tại đây nằm trong tay 3 cổ đông lớn, mỗi tổ chức sở hữu 20 - 30% vốn.

Ba thương vụ còn lại do Vinataba thoái vốn rơi vào tình trạng “ế ẩm” khi không có nổi một nhà đầu tư tham gia. Đơn cử, phiên đấu giá theo lô cổ phần tương ứng 13,96% vốn điều lệ Công ty cổ phần Bia Đà Lạt (Dalatbeco) không đủ điều kiện tổ chức. Giá khởi điểm đưa ra là hơn 9,9 tỷ đồng. Tuy nhiên, Dalatbeco đã có cổ đông nắm giữ 51% vốn điều lệ. Với cơ cấu này, việc mua lại phần vốn nhà nước chào bán thường nhắm đến mục tiêu cổ tức hơn là trực tiếp tham gia quản trị doanh nghiệp. Đây cũng là một trong những lý do khiến thương vụ này không tìm được người mua.

Bức tranh phân hóa cũng thể hiện rõ trong hoạt động thoái vốn của Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC). SCIC ghi dấu ấn với những thương vụ lớn như bán toàn bộ cổ phần tại Viettronics cho Geleximco với giá trị hơn 2.562 tỷ đồng, hay bán trọn lô cổ phần tại Tổng Công ty Đầu tư nước và môi trường Việt Nam - CTCP (Viwaseen) với giá trị hơn 1.231 tỷ đồng. Tuy nhiên, cùng thời điểm đó, hàng loạt phiên đấu giá khác của các đơn vị nhà nước và doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ vốn không thể tổ chức. Tình trạng tương tự cũng xảy ra tại nhiều phiên đấu giá khác.

Thực tế, thị trường không thiếu nhà đầu tư, nhưng dòng tiền chỉ chảy vào những thương vụ đủ hấp dẫn. Bên cạnh hoạt động kinh doanh cũng như tình hình tài chính của doanh nghiệp, tỷ lệ chào bán tạo quyền tham gia hoặc chi phối rõ ràng và mức giá khởi điểm phù hợp với diễn biến thị trường là các yếu tố khiến nhà đầu tư phải cân nhắc. Đơn cử, phiên đấu giá cổ phiếu Ngân hàng TMCP Hàng hải Việt Nam (MSB) của Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT), giá khởi điểm đưa ra cao hơn gần gấp rưỡi thị giá trên sàn. Kết quả, không có nhà đầu tư đăng ký và phiên đấu giá đã không thể tổ chức.

Chủ động trong chào bán vốn

Ngoài những yếu tố đã phân tích ở trên, sự thành bại của một phiên đấu giá còn phụ thuộc vào khả năng “gặp đúng người mua”. Điển hình là trường hợp Viwaseen, SCIC từng đưa ra đấu giá trọn lô cổ phần tại doanh nghiệp này vào tháng 10/2025. Cùng mức giá khởi điểm và cùng hình thức bán trọn lô, nhưng đợt đấu giá 2 tháng trước không thành công.

Tại Hội nghị Tổng kết hoạt động đầu tư kinh doanh năm 2025, triển khai kế hoạch năm 2026 vừa tổ chức, lãnh đạo SCIC cho biết đang tiếp tục tích cực cập nhật diễn biến thị trường, chủ động tìm kiếm nhà đầu tư và đẩy mạnh triển khai công tác bán vốn, với mục tiêu hoàn thành kế hoạch theo Quyết định số 690/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch sắp xếp lại và Đề án cơ cấu lại SCIC.

Cùng với hoạt động bán vốn, SCIC cũng tập trung mạnh vào công tác quản trị doanh nghiệp trong danh mục. Cụ thể, thông qua vai trò cổ đông Nhà nước, SCIC tiếp tục triển khai các biện pháp tái cơ cấu, xử lý tồn tại tài chính, nâng cao hiệu quả hoạt động tại các doanh nghiệp, đặc biệt là những tập đoàn, tổng công ty có quy mô vốn lớn và tình hình tài chính phức tạp.

Trong bối cảnh quỹ thời gian thực hiện Đề án Cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2021 - 2025 dần khép lại, áp lực hoàn thành kế hoạch thoái vốn ngày càng lớn. Tuy nhiên, để bán được phần vốn Nhà nước, câu chuyện phụ thuộc ngày càng nhiều vào chất lượng “hàng hóa” chào bán và mức độ phù hợp với khẩu vị nhà đầu tư. Dòng tiền vẫn hiện hữu, nhưng chỉ sẵn sàng "chọn mặt gửi vàng" vào những doanh nghiệp có nền tảng rõ ràng, khả năng tham gia quản trị hoặc chi phối thực chất, cùng mức giá phản ánh đúng giá trị và triển vọng.

Tùng Linh