Số hóa hành trình 'trồng người' - Bài 2: Học sinh số

Em Nguyễn Khánh Thiên - học sinh lớp 9A5, Trường Trung học cơ sở Nguyễn Trãi, phường Long Xuyên lớn lên khi máy tính bảng, điện thoại thông minh đã trở nên quá phổ biến. Từ khi chưa biết đọc, biết viết, em đã sử dụng thành thạo các chức năng chơi game, lướt mạng giải trí. Đến khi học xong tiểu học, nhiều phần mềm phụ huynh chưa hề biết đến em đã sớm tiếp cận, hướng dẫn lại cho phụ huynh. “Khi dịch bệnh COVID-19 xảy ra, tụi con được sử dụng các phần mềm học trực tuyến hằng ngày, tương tác với giáo viên trên môi trường mạng xã hội nhiều hơn gặp gỡ trực tiếp. Con thường soạn bài tập về nhà, bài thuyết trình nhóm trên phần mềm Canva, PowerPoint, tùy theo yêu cầu của thầy cô hoặc chủ đề bài tập. Ban đầu, thầy cô hướng dẫn cách thực hiện cơ bản, tụi con tự trao đổi với nhau, thực hành nhiều lần, chỗ nào chưa biết thì tìm video trên mạng để làm theo. Hiện, con và các bạn trong lớp đều nắm vững kỹ năng, có thể tự thực hiện bài tập trong thời gian ngắn”, Khánh Thiên cho biết.

Khánh Thiên là một học sinh điển hình của thời đại công nghệ số, phản ánh sự khác biệt rõ rệt giữa hình ảnh học sinh truyền thống và “học sinh số” hiện nay. Nếu như trước đây, học sinh chủ yếu học tập theo phương thức trực tiếp, ghi chép bằng tay và dựa nhiều vào sách giáo khoa thì nay các em có thể tiếp cận tri thức qua nhiều kênh khác nhau như: Internet, nền tảng học trực tuyến, ứng dụng hỗ trợ học tập thông minh. Điều đó giúp cho việc học không còn giới hạn trong 4 bức tường lớp học, mà mở rộng ra toàn cầu, mang lại tính chủ động và sáng tạo cao hơn.

Các nhóm học sinh đoạt giải trong Cuộc thi “Tinkering with Tech - Khám phá công nghệ”. Ảnh: GIA KHÁNH

Bên cạnh đó, công cụ học tập cũng thay đổi mạnh mẽ. Từ bảng đen, phấn trắng và vở ghi truyền thống, “học sinh số” đã tiếp cận sớm với laptop, điện thoại thông minh, máy tính bảng như phương tiện học tập chính (trước đây, đến thời sinh viên mới cần sử dụng các loại thiết bị này). Nhờ vậy, các em dễ dàng tìm kiếm thông tin, tham gia lớp học ảo và tương tác trực tuyến với thầy cô, bạn bè.

Võ Hoài Tâm vừa tốt nghiệp đại học sư phạm hóa học tại Trường Đại học An Giang - Đại học Quốc gia Hồ Chí Minh. Trước khi trở thành giáo viên chính thức, Tâm dành nhiều thời gian làm gia sư tại nhà cho các nhóm học sinh phổ thông khác nhau. Quá trình tiếp xúc này, Tâm rút ra một số nhận định về thế hệ “học sinh số”. Rõ nét nhất, học sinh ngày nay đang lớn lên trong một thế giới tràn ngập công nghệ. Các em dần làm chủ công nghệ, điều mà các thế hệ trước không có được. Các em có khả năng tìm kiếm thông tin, giải quyết vấn đề lý thuyết một cách nhanh chóng, không còn bị giới hạn bởi sách vở. Nhờ vào sự linh hoạt trong việc nắm bắt xu hướng trên mạng xã hội, các em không bị tụt hậu và luôn cập nhật với thế giới xung quanh.

Công nghệ số cũng đã góp phần rút ngắn khoảng cách địa lý hiệu quả. Từ năm học 2024 - 2025, ngành giáo dục và đào tạo tỉnh Kiên Giang (trước sáp nhập) ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy và học tập thông qua mô hình trường học mở Khan Academy Vietnam (KAV). Khi sử dụng nền tảng Khan Academy, giáo viên có thể giao bài, đánh giá học sinh một cách nhanh chóng. Học sinh, đặc biệt là vùng hải đảo có thể học trực tuyến mọi lúc, mọi nơi mà không sợ gián đoạn học tập. Đây là một bước tiến quan trọng trong lộ trình chuyển đổi số giáo dục của địa phương. Không chỉ ứng dụng công nghệ mà còn thay đổi căn bản phương thức giáo dục, giúp học sinh và giáo viên tận dụng tối đa sức mạnh của công nghệ thông tin để cải thiện chất lượng học tập.

Trường Tiểu học Hòn Tre, xã Kiên Hải là đơn vị được chọn thực hiện mô hình này. Điều kiện sinh sống đặc thù của xã đảo rất phù hợp để triển khai KAV. Mô hình “tự học có hướng dẫn” không những giúp học sinh làm chủ kiến thức mà còn giúp các em rèn luyện tư duy phản biện, khả năng tự quản lý thời gian và phát triển tính kỷ luật - những kỹ năng quan trọng mô hình trường học mở KAV đang trở thành nơi học sinh được truyền cảm hứng để hiểu chính mình, xác định hướng đi trong tương lai và quan trọng hơn - tự học để phát triển bản thân mỗi ngày.

Ông Trần Hữu Sơn - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Hòn Tre thông tin: “Trường có tổng diện tích hơn 2.090m2, 327 học sinh. Đến nay, 100% học sinh tạo tài khoản thành công. Tuy nhiên, chúng tôi đề xuất chỉ nên triển khai đối với học sinh khối 3, 4, 5. Lớp 1, 2 còn nhỏ, sử dụng máy tính chưa thành thạo, dẫn đến hiệu quả thực hiện mô hình chưa đạt yêu cầu đề ra”.

Công nghệ đã hình thành nên rất nhiều lứa “học sinh số” biết sáng tạo, vươn ra ngoài trường học, mang đến những dự án lớn. Có thể kể đến dự án “Ngôi nhà xanh” của nhóm học sinh Trường Trung học cơ sở Phú Thạnh, xã Chợ Vàm; dự án “Vòng tay bình an” của nhóm học sinh Trường Trung học cơ sở Long Sơn, phường Tân Châu… Sự sáng tạo xuất sắc đã giúp các nhóm học sinh trên giành chiến thắng trong Cuộc thi “Tinkering with Tech - Khám phá công nghệ”, do UNICEF Việt Nam phối hợp ngành giáo dục và đào tạo tỉnh tổ chức vào tháng 1/2025.

“Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn nhất có thể nhận thấy ở các em là sự mất tập trung. Với quá nhiều thông tin và sự xao nhãng từ các thiết bị điện tử, dẫn đến thời gian tập trung của học sinh thường rất ngắn. Các em dễ bị cuốn vào thế giới ảo, nội dung giải trí nhanh. Việc tiếp cận thông tin quá dễ dàng cũng có mặt trái. Các em có thể thiếu kỹ năng kiểm tra, sàng lọc thông tin, dẫn đến việc tiếp thu kiến thức sai lệch hoặc không chính xác. Theo tôi, sự phát triển của các em không chỉ phụ thuộc vào công nghệ hay điều kiện vật chất mà còn ở sự giáo dục, định hướng và ý chí của bản thân. Vì vậy, để giúp các em phát triển tối đa tiềm năng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường trong việc trang bị kỹ năng cần thiết để vượt qua các thách thức của thời đại mới”, Võ Hoài Tâm bày tỏ.

Có thể thấy, “học sinh số” có rất nhiều cơ hội mở rộng kết nối toàn cầu thông qua mạng xã hội, diễn đàn học tập. Nhờ đó, các em tiếp cận đa dạng văn hóa, tư duy và phong cách học tập khác nhau, hấp thụ nhiều “vùng kiến thức” mênh mông của xã hội. Đây là nền tảng vững chắc để các em bước vào kỷ nguyên số, trở thành công dân số thực thụ trong tương lai.

(Còn tiếp)

GIA KHÁNH