Siêu bão Ragasa và ám ảnh chưa nguôi từ các cơn bão lịch sử

Siêu bão – cơn cuồng nộ cực đại của thiên nhiên

Nước lũ bao quanh các tòa nhà ở thành phố Yên Bái, tỉnh Yên Bái (cũ) ngày 09 tháng 9 năm 2024 do ảnh hưởng của bão Yagi.

Theo phân loại khí tượng, siêu bão là mức mạnh nhất của bão nhiệt đới, khi sức gió cực đại gần tâm đạt từ cấp 16 trở lên, tức trên 184 km/h và có thể vượt 200 km/h. Không chỉ có gió dữ dội, siêu bão thường mang hoàn lưu rộng hàng trăm kilomet, áp suất trung tâm cực thấp và khả năng duy trì cường độ cực đại lâu dài trên biển.

Tác động của siêu bão mang tính tổng hợp: gió có thể quật đổ công trình, cây cối; sóng biển cao trên 10 mét uy hiếp đê kè và tàu thuyền; mưa cực lớn kéo dài nhiều ngày gây ngập úng đồng bằng, lũ quét và sạt lở đất miền núi. Sau khi đi qua, siêu bão còn để lại hậu quả gián tiếp như dịch bệnh, thiếu lương thực, chi phí khắc phục khổng lồ.

Ragasa hiện đạt cấp 16–17, giật trên cấp 17, tức ở mức siêu bão. Với hướng di chuyển về phía Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, Ragasa có nguy cơ gây tác động trực tiếp đến hàng chục triệu dân. Đây là lý do Ragasa đang trở thành mối đe dọa lớn nhất trong mùa bão năm nay.

Ảnh mây vệ tinh siêu bão Ragasa lúc 7h30 sáng 22/9 - Ảnh: NCHMF

Biển Đông – "ổ bão và siêu bão" thế giới

Khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương, bao gồm cả Biển Đông, là “ổ bão” lớn nhất thế giới. Trung bình mỗi năm có khoảng 25–30 cơn bão hình thành ở vùng này, chiếm gần một phần ba tổng số bão toàn cầu. Trong đó, tỷ lệ các cơn bão mạnh và siêu bão cũng cao hơn hẳn so với các khu vực khác. Điều này lý giải vì sao Việt Nam, Philippines, Trung Quốc, Nhật Bản và Đài Loan thường xuyên hứng chịu các cơn bão nhiệt đới dữ dội, nhiều khi đạt tới mức siêu bão.

Vị trí địa lý đặc thù, nằm ở nơi giao thoa giữa các dòng hải lưu nhiệt đới ấm áp và khối khí gió mùa, khiến Biển Đông trở thành vùng biển lý tưởng cho bão hình thành và mạnh lên nhanh chóng. Sự gia tăng của biến đổi khí hậu càng làm xu hướng này rõ nét hơn, khiến các quốc gia trong khu vực phải liên tục nâng cao năng lực dự báo và ứng phó.

Những siêu bão gây ám ảnh trong quá khứ

Năm 2013, siêu bão Haiyan gây thảm họa tại Philippines với sức gió trên 315 km/h, làm hơn 6.000 người thiệt mạng và hàng triệu người mất nơi ở. Khi vào Biển Đông, Haiyan suy yếu nhưng vẫn gây mưa lớn, lũ lụt tại miền Trung Việt Nam.

"Siêu bão" Hải Yến. (Ảnh: NASA)

Năm 2014, Rammasun đạt sức gió giật trên cấp 17, được coi là một trong những siêu bão mạnh nhất thập kỷ. Nó khiến hàng trăm người chết ở Philippines và Trung Quốc, gây thiệt hại kinh tế hàng chục tỷ USD. Tại Việt Nam, Rammasun gây tốc mái hàng nghìn ngôi nhà, phá hỏng đê kè và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất.

Năm 2024, siêu bão Yagi được ghi nhận là mạnh nhất trong 30 năm ở Biển Đông. Yagi duy trì sức mạnh siêu bão trong thời gian dài, gây mưa lớn và sóng dữ dội ở miền Bắc Việt Nam, khiến nhiều khu vực ven biển như Quảng Ninh, Hải Phòng, Nam Định chịu thiệt hại nặng nề về hạ tầng và nuôi trồng thủy sản.

Những ký ức này cho thấy siêu bão thường mang đến thiệt hại vượt xa bão thông thường, buộc các quốc gia phải huy động toàn bộ nguồn lực để đối phó. Ragasa, với cường độ siêu bão như hiện nay, hoàn toàn có thể tái hiện kịch bản khốc liệt tương tự nếu đổ bộ trực tiếp.

TP. Hạ Long tan hoang sau khi cơn bão Yagi đi qua.

Vì sao ngày càng có nhiều siêu bão xuất hiện?

Các chuyên gia khí tượng cho rằng sự gia tăng của các siêu bão trong những năm gần đây gắn liền với biến đổi khí hậu toàn cầu. Trước hết, nhiệt độ bề mặt biển tăng cao là điều kiện thuận lợi để bão nhanh chóng tích lũy năng lượng. Khi mặt biển ấm hơn trung bình 1–2 độ C, nguy cơ hình thành và tăng cường siêu bão cũng lớn hơn.

Thứ hai, hiện tượng El Ninõ và biến đổi tuần hoàn khí quyển khiến hoàn lưu không khí bất ổn, làm các cơn bão dễ tăng cường độ đột ngột khi di chuyển qua vùng biển ấm. Đây là lý do nhiều cơn bão gần đây, như Yagi hay Ragasa, tăng cấp rất nhanh chỉ trong thời gian ngắn.

Thứ ba, biến đổi khí hậu khiến mưa kèm theo bão ngày càng dữ dội hơn. Khối khí ẩm nóng chứa nhiều hơi nước, khi gặp vùng đối lưu mạnh sẽ giải phóng lượng mưa cực lớn, dẫn đến lũ quét, sạt lở và ngập úng nặng nề hơn trước.

Các số liệu quốc tế cũng chỉ ra xu hướng: trong ba thập kỷ qua, tần suất bão cực mạnh ở Tây Thái Bình Dương tăng rõ rệt, cả về số lượng lẫn mức độ duy trì cường độ cao. Điều này đồng nghĩa với việc Việt Nam và các quốc gia ven Biển Đông sẽ còn phải đối diện thường xuyên hơn với hiểm họa siêu bão trong tương lai.

Theo ông Mai Văn Khiêm - Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia, ảnh hưởng của bão đến đất liền nước ta có thể đến từ hai nguồn chính. Thứ nhất là các cơn bão hình thành từ vùng biển Tây Bắc Thái Bình Dương, sau đó di chuyển qua Philippines vào Biển Đông, có thể tiếp tục hướng vào đất liền Việt Nam. Thứ hai là các cơn bão và áp thấp nhiệt đới (ATNĐ) hình thành trực tiếp trên Biển Đông.

Siêu bão Ragasa, với cường độ khủng khiếp và quỹ đạo đang hướng vào Việt Nam, không chỉ là thử thách của năm nay mà còn là lời nhắc nhở nghiêm khắc về xu hướng thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu. Nhìn lại những ám ảnh từ Haiyan, Rammasun, Yagi và so sánh với Ragasa hôm nay, có thể thấy sự cấp thiết trong việc chuẩn bị đồng bộ, nâng cao năng lực ứng phó, và quan trọng hơn là hành động mạnh mẽ để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu.

Quang Đức