Sẽ sớm tổng kết Quy hoạch, xây dựng Chiến lược phát triển báo chí

Phát biểu giải trình, tiếp thu tại phiên thảo luận toàn thể của Quốc hội về dự án Luật Báo chí (sửa đổi) vào chiều 24.11, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh, các ý kiến đều tập trung vào mục tiêu cao nhất là xây dựng luật vừa thể chế hóa kịp thời, đồng bộ quan điểm, đường lối của Đảng, vừa tạo hành lang pháp lý thông thoáng để báo chí cách mạng Việt Nam tiếp tục phát triển theo hướng nhân văn, chuyên nghiệp, hiện đại.

Đồng thời tháo gỡ những vướng mắc, điểm nghẽn sau tám năm thi hành Luật hiện hành. Bộ trưởng khẳng định, cơ quan soạn thảo trân trọng, tiếp thu tối đa những ý kiến xác đáng để hoàn thiện dự án luật, trình Quốc hội xem xét thông qua theo đúng quy định.

Toàn cảnh phiên họp

Kiến tạo môi trường phát triển

Các ý kiến tại Hội trường cho thấy sự quan tâm đặc biệt của đại biểu Quốc hội đối với vai trò của báo chí trong bối cảnh chuyển đổi số, bùng nổ thông tin và sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI).

Đại biểu Lý Anh Thư (An Giang) phân tích những tác động hai mặt của trí tuệ nhân tạo đối với môi trường thông tin. Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, bất cứ cá nhân nào cũng có thể tạo ra bài viết, hình ảnh, video giống hệt sản phẩm báo chí chuyên nghiệp, dẫn tới tình trạng “nhà nhà làm báo, người người làm báo”.

Theo đại biểu Thư, điều này tạo áp lực rất lớn đối với báo chí cách mạng, tiếng nói của Đảng, Nhà nước và diễn đàn của nhân dân, bởi người dân ngày càng khó phân biệt đâu là thông tin chính thống, đâu là nội dung do AI tạo ra. Đại biểu này đề nghị làm rõ hơn quy định tại khoản 3 Điều 39 về sử dụng AI trong hoạt động báo chí, đặc biệt là trách nhiệm gắn nhãn AI, kiểm chứng thông tin đầu vào và cơ chế xử lý khi AI tạo ra nội dung sai sự thật, nhằm bảo vệ uy tín của báo chí và quyền tiếp cận thông tin đúng của người dân.

Cùng với đó, đại biểu cho rằng cần hoàn thiện quy định để định danh, ràng buộc trách nhiệm tối thiểu đối với các tổ chức, cá nhân sử dụng AI sản xuất nội dung mang tính chất báo chí nhưng không thuộc cơ quan báo chí, không chịu ràng buộc đạo đức nghề nghiệp, qua đó hạn chế tin giả lan truyền trên không gian mạng.

Ở góc độ tổ chức hệ thống báo chí, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) tập trung góp ý Điều 16 của dự thảo liên quan cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện. Ông đề nghị quy định rõ cơ quan báo, phát thanh, truyền hình địa phương là cơ quan báo chí thuộc Tỉnh ủy, Thành ủy, có thể có nhiều loại hình, nhiều sản phẩm báo chí và có cơ quan báo chí trực thuộc; một số tỉnh ủy, thành ủy, khi đủ điều kiện và phù hợp chiến lược phát triển, có thể thành lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện…

Đại biểu Đoàn Thị Lê An (Cao Bằng) tập trung góp ý vào những điều khoản cốt lõi liên quan quyền tự do báo chí, trách nhiệm pháp lý và bảo vệ đội ngũ người làm báo. Bà kiến nghị xem xét bổ sung quy định về quyền được bảo vệ an toàn của nhà báo khi tác nghiệp trong các tình huống rủi ro bao gồm thiên tai, cháy nổ, hiện trường tai nạn, khu vực có nguy cơ mất an toàn hoặc các bối cảnh nhạy cảm về an ninh, trật tự.

Tinh thần chung là không để tồn tại cơ chế “xin - cho”. Thay vào đó, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành liên quan, sớm tổng kết Quy hoạch báo chí, xây dựng Chiến lược phát triển báo chí; trên cơ sở đó, các nội dung cụ thể sẽ được triển khai trong nghị định của Chính phủ, bảo đảm công khai, minh bạch, phù hợp định hướng chung.

(Bộ trưởng NGUYỄN VĂN HÙNG)

Luật phải đồng hành với sự phát triển của báo chí

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết cơ quan soạn thảo cơ bản đồng tình với các nhóm vấn đề mà đại biểu nêu, coi đây là nguồn chất liệu quan trọng để hoàn thiện dự án luật.

Làm rõ hơn vấn đề đang được quan tâm là nội dung do cá nhân, tổ chức sản xuất trên không gian mạng có tác động, thậm chí cạnh tranh thị phần với báo chí, Bộ trưởng nhấn mạnh, dự án luật lần này không điều chỉnh việc đưa thông tin trên không gian mạng của cá nhân.

Dự thảo tập trung vào đối tượng là tổ chức hoạt động báo chí và quyền, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động báo chí. Các hành vi vi phạm của cá nhân trên không gian mạng đã được điều chỉnh bởi Luật An ninh mạng và các nghị định với hệ thống chế tài đầy đủ. Cách tiếp cận này nhằm bảo đảm tính thống nhất, tránh trùng lặp, chồng chéo giữa các đạo luật.

Về bảo vệ quyền lợi hợp pháp của phóng viên, cơ quan báo chí và quyền tự do báo chí của công dân, Bộ trưởng cho biết, cơ quan soạn thảo đã tính toán sự tương thích của dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) với Luật An ninh mạng, Luật Quảng cáo, Bộ luật Hình sự, Luật Khoa học và Công nghệ và nhiều luật chuyên ngành khác. Những gì đã được quy định rõ trong pháp luật hiện hành sẽ không lặp lại trong Luật Báo chí, nhằm đảm bảo hệ thống pháp luật hài hòa, tránh tạo thêm “giấy phép con”, hạn chế gánh nặng thủ tục cho cơ quan báo chí, nhà báo.

Với nhóm vấn đề về cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, Bộ trưởng nhắc lại Quyết định 362 của Thủ tướng Chính phủ về quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025, theo đó hiện cả nước có sáu cơ quan báo chí chủ lực.

Trong khi nhiều đại biểu kiến nghị tạo điều kiện để các cơ quan báo chí địa phương phát triển theo mô hình này, Bộ trưởng khẳng định tinh thần chung là không để tồn tại cơ chế “xin - cho”. Thay vào đó, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành liên quan, sớm tổng kết Quy hoạch báo chí, xây dựng Chiến lược phát triển báo chí; trên cơ sở đó, các nội dung cụ thể sẽ được triển khai trong nghị định của Chính phủ, bảo đảm công khai, minh bạch, phù hợp định hướng chung.

Trước những băn khoăn về trí tuệ nhân tạo trong hoạt động báo chí, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng khẳng định, dự thảo Luật đã có nguyên tắc rõ ràng: AI là công cụ hỗ trợ hoạt động báo chí, không thay thế trách nhiệm của con người. Dù tác phẩm báo chí được tạo ra với sự hỗ trợ của AI hay do phóng viên trực tiếp thực hiện, khi đăng phát, người đứng đầu cơ quan báo chí và tác giả vẫn phải chịu trách nhiệm về nội dung thông tin.

Quy định này, theo Bộ trưởng, vừa tạo điều kiện cho báo chí tận dụng thành tựu công nghệ, vừa giữ vững nguyên tắc trách nhiệm cá nhân, trách nhiệm người đứng đầu - yếu tố cốt lõi để bảo đảm chất lượng, độ tin cậy và bản sắc của báo chí cách mạng trong kỷ nguyên số.

Về quy định bồi dưỡng nghiệp vụ để cấp thẻ nhà báo lần đầu, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, quy định được đưa ra sau khi cơ quan soạn thảo lấy ý kiến rộng rãi các cơ quan liên quan và thống nhất với Hội Nhà báo Việt Nam, nhằm mục đích bảo vệ uy tín nghề nghiệp, giữ vững chuẩn mực đạo đức, giúp các nhà báo mới vào nghề tránh được các vi phạm. Đồng thời, tạo điều kiện để các phóng viên được trang bị nghiệp vụ bài bản trong bối cảnh tác nghiệp hiện nay.

Quy định này tương tự như đối với một số ngành nghề khác (như luật sư, công chứng viên đều phải qua lớp bồi dưỡng nghiệp vụ để hành nghề). Mục tiêu là để làm tốt hơn, không phải để gây khó khăn hay tạo ra “giấy phép con”…

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng một lần nữa khẳng định cơ quan soạn thảo sẽ phối hợp chặt chẽ với các Ủy ban của Quốc hội, tiếp thu tối đa các ý kiến hợp lý, hoàn thiện dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) để trình cấp có thẩm quyền xem xét.

THU SÂM; ảnh: TR.HUẤN