Sẽ có những công cụ mới hỗ trợ nguồn lực cho tiết kiệm năng lượng

Việc sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được đánh giá là rất kịp thời, đáp ứng được mong mỏi của doanh nghiệp trong việc có những công cụ, giải pháp, hành lang pháp lý tốt hơn để thúc đẩy hoạt động tiết kiệm năng lượng

Kế thừa các kết quả của luật hiện hành, bổ sung các chính sách cập nhật theo tình hình mới

Năng lượng đã và đang đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế và xã hội của Việt Nam. Nhu cầu sử dụng năng lượng ở Việt Nam đã tăng đáng kể trong những năm gần đây, đặc biệt là trong bối cảnh đô thị hóa và phát triển kinh tế.

Theo dự báo trong những năm tới, nhu cầu năng lượng vẫn tăng trưởng ở mức cao. Do đó, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả tiếp tục được xác định là giải pháp hết sức cần thiết và thiết thực giúp cải thiện hiệu quả nền kinh tế, đồng thời giúp bảo tồn nguồn năng lượng quốc gia, bảo vệ môi trường và giảm phát thải khí nhà kính, đóng góp giảm thiểu các tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu. Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả còn là giải pháp quan trọng góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam tại Thỏa thuận Paris về ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu, cũng như tại thực hiện lộ trình giảm phát thải khí nhà kính về 0 vào năm 2050.

Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được Quốc hội thông qua ngày 17/6/2010, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2011. Sau hơn 10 năm triển khai thi hành, đến giai đoạn hiện nay cần thiết phải nghiên cứu để sửa đổi, bổ sung một số nội dung tại Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả và các quy định liên quan để kịp thời điều chỉnh các vấn đề phát sinh trong thực tiễn hoạt động sản xuất, cung ứng và sử dụng năng lượng.

Việc rà soát, xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cũng là một trong những nhiệm vụ chủ yếu được nêu tại Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030 theo Quyết định số 280/QĐ-TTg ngày 13/3/2019 của Thủ tướng Chính phủ.

Thực hiện nhiệm được giao, Bộ Công Thương đã xây dựng và trình Chính phủ, Quốc hội dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Toàn cảnh Tọa đàm “Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Cần chính sách đồng bộ và khả thi” do Tạp chí Công Thương tổ chức

Tại Tọa đàm “Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Cần chính sách đồng bộ và khả thi” tổ chức tại trường quay của Tạp chí Công Thương mới đây, ông Đặng Hải Dũng - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, Bộ Công Thương cho biết, trong quá trình xây dựng Luật, Bộ Công Thương luôn bám sát các chỉ đạo của Đảng, cập nhật những nội dung, chỉ đạo sát nhất của Đảng, Quốc hội để thể chế hóa vào dự thảo Luật và tích cực tham vấn, tiếp thu các ý kiến góp ý.

Dự thảo Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi) tập trung vào 4 nhóm chính sách chính:

Chính sách 1: Nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Chính sách 2: Quản lý, phát triển đối với dịch vụ tư vấn năng lượng, kiểm toán năng lượng, đào tạo nhân lực trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Chính sách 3: Quy định về chính sách ưu đãi, công cụ hỗ trợ tài chính cho lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Chính sách 4: Chuyển đổi thị trường và quản lý hiệu suất phương tiện, thiết bị sử dụng năng lượng.

Theo ông Nguyễn Phương Tuấn - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, về cơ bản, lần sửa đổi này đã kế thừa những gì của luật hiện hành và tập trung vào vấn đề xây dựng các công cụ về tài chính, kỹ thuật để hỗ trợ cho các doanh nghiệp tiếp cận, thiết kế ra những giải pháp đáp ứng được với nhu cầu đặt ra trong tình hình mới hiện nay.

Ông Nguyễn Phương Tuấn - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội

Bên cạnh việc rà soát để đảm bảo tính đồng bộ với hệ thống pháp luật trong nước, đại diện Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng Bộ Công Thương, Chính phủ cũng đã có sự rà soát, đánh giá rất kĩ để nội dung tại dự thảo Luật phù hợp với các cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia là thành viên, nhất là đối với Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu. Dự thảo Luật đồng thời đưa ra nhiều giải pháp giúp Việt Nam đạt được cam kết NetZero vào năm 2050, đảm bảo việc sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả là một trong các trụ cột quan trọng trong quá trình chuyển dịch năng lượng.

Giải quyết 2 thách thức lớn

Theo đại diện Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, bối cảnh mới đang đặt ra 2 thách thức lớn đối với hoạt động sử dụng năng lượng nói chung cũng như việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả nói riêng.

Một là, những thách thức liên quan đến biến đổi khí hậu, các tiêu chuẩn của thị trường quốc tế đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, như tiêu chuẩn ESG, yêu cầu xanh hóa, kiểm đếm lượng phát thải carbon, lượng năng lượng tiêu thụ trong quá trình sản xuất sản phẩm,… Không dừng lại ở hàng rào kỹ thuật, các thị trường lớn đang bắt đầu chuyển các yêu cầu này sang hàng rào thuế quan, như việc EU sẽ bắt đầu áp dụng thuế carbon từ năm 2026.

“Có thể thấy rằng 80% phát thải của các sản phẩm nằm ở phát thải từ các quá trình đốt năng lượng để sản xuất trong toàn bộ quá trình sản xuất, còn lại 20% mới liên quan đến việc chúng ta xử lý chất thải thế nào, xả thải ra sao,…”, ông Đặng Hải Dũng phân tích, nhấn mạnh việc sử dụng năng lượng của các doanh nghiệp thế nào sẽ ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng tiêu chuẩn của thị trường xuất khẩu.

“Với những thách thức này, trước kia thì chúng ta tiết kiệm năng lượng để đảm bảo cho chúng ta có đủ điện và năng lượng, nhưng sắp tới đây, nếu chúng ta xuất khẩu mà không đảm bảo được các tiêu chuẩn về môi trường xã hội thì họ sẽ đánh thuế chúng ta, và như vậy nếu không thực hiện được các cam kết giảm phát thải trên từng sản phẩm thì tính cạnh tranh của doanh nghiệp của chúng ta sẽ giảm, dẫn đến phải đối diện với nhiều vấn đề khó khăn khi xuất hàng vào các thị trường quốc tế", ông Dũng nói.

Ông Đặng Hải Dũng - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, Bộ Công Thương

Hai là, thách thức liên quan đến nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng. Những biến động chính trị, kinh tế, xã hội toàn cầu ảnh hưởng trực tiếp lên chuỗi cung ứng, đặc biệt là chuỗi cung ứng năng lượng, những thay đổi giá dầu, giá khí,… cũng sẽ làm cho chúng ta mất chủ động trong việc hoạch định về thị trường hay chính sách sản phẩm của từng quốc gia.

Ông Đặng Hải Dũng cho biết, Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi) thời gian tới đây sẽ phải làm sao để xử lý được tiếp hai thách thức lớn nhất này, thông qua việc tăng cường công tác quản lý để có sự thống kê, rà soát từ đó dự báo được nhu cầu năng lượng cho nền kinh tế và chủ động hơn trong sản xuất, cung ứng và quản lý năng lượng.

Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả bằng chính sách ưu đãi, hỗ trợ đột phá

Hai đề xuất mới được quan tâm tại dự thảo Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi) bao gồm hoàn thiện khung pháp lý cho các công ty dịch vụ năng lượng (ESCO) và hình thành Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Về mô hình ESCO, dù đã được giới thiệu từ năm 2005 thông qua Dự án PECSME, nhưng đến nay thị trường ESCO tại Việt Nam vẫn chưa phát triển đúng mức. Dự thảo Luật sửa đổi đã lần đầu tiên đưa mô hình ESCO vào luật với định nghĩa rõ ràng, xác định phạm vi hoạt động và cơ chế tài chính đi kèm. Đây là bước tiến lớn trong việc hoàn thiện khung pháp lý, tạo niềm tin cho nhà đầu tư và khuyến khích doanh nghiệp tham gia sâu vào thị trường tiết kiệm năng lượng.

Còn đối với Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, Quỹ này có chức năng cho vay lãi suất ưu đãi, tài trợ, hỗ trợ lãi suất cho các chương trình, dự án, các hoạt động và nhiệm vụ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; Hỗ trợ lãi suất hoặc tài trợ không hoàn lại cho các doanh nghiệp đổi mới công nghệ tiết kiệm và hiệu quả năng lượng; Bảo lãnh tín dụng cho các khoản vay từ tổ chức tài chính; Hỗ trợ kỹ thuật thông qua các doanh nghiệp ESCO, đào tạo nhân lực chuyên sâu. Cơ cấu tổ chức, bộ máy quản lý và điều hành của Quỹ gồm có Hội đồng quản lý, Ban Kiểm soát. Chính phủ quy định nguồn vốn của Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Về nguồn vốn hoạt động ban đầu của Quỹ sẽ từ nguồn xã hội hóa theo quy định của pháp luật, dự kiến sẽ thu từ nguồn vốn tài trợ từ các đối tác phát triển như: Ngân hàng Thế giới (WB); Cơ quan hợp tác phát triển Đan Mạch, Liên minh châu Âu… hoặc quỹ từ các tập đoàn đầu tư tư nhân, hoặc có thể lấy từ việc mua bán tín chỉ carbon, trái phiếu xanh...

Bên cạnh đó, dự thảo Luật cũng đưa ra nhiều chính sách ưu đãi tài chính, tín dụng xanh và quy định liên quan đến dán nhãn năng lượng, qua đó kịp thời sửa chữa, khắc phục được những tồn tại trong quá trình thực thi Luật thời gian qua, cũng như thúc đẩy, khuyến khích hoạt động sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả bền vững hơn thời gian tới.

Ông Võ Quang Lâm - Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đánh giá cao việc sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong bối cảnh hiện nay là rất kịp thời, đáp ứng được mong mỏi của doanh nghiệp

Theo ông Võ Quang Lâm - Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), những chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước sẽ là động lực quan trọng giúp doanh nghiệp hướng đến các giải pháp tốt hơn trong quá trình lựa chọn giải pháp công nghệ, lựa chọn các thiết bị, nguyên vật liệu tiết kiệm năng lượng, qua đó hình thành một thị trường phát triển bền vững.

Đặc biệt, cùng với việc Luật sửa đổi được thông qua, thì các chủ trương quan trọng mà Bộ Chính trị vừa ban hành, như Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, sẽ là cú hích lớn hơn nữa cho các doanh nghiệp thực hiện các giải pháp tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.

"EVN cho rằng việc ban hành Luật sửa đổi này là rất kịp thời, đáp ứng được mong mỏi của doanh nghiệp trong việc có những công cụ, giải pháp, hành lang pháp lý tốt hơn để chúng ta cùng thực hiện”, ông Võ Quang Lâm bày tỏ.

Thy Thảo