Sau thỏa thuận Israel - Hamas: Ai sẽ nắm quyền ở Gaza?

Israel và Hamas ngày 8/10 đã đồng ý về giai đoạn đầu tiên trong kế hoạch hòa bình Gaza do Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất, với trọng tâm là lệnh ngừng bắn và trao đổi con tin. Đây có thể là bước đi mở đầu nhằm chấm dứt cuộc chiến đẫm máu kéo dài 2 năm qua, vốn khiến Trung Đông rúng động.

Người dân Palestine nhìn theo khói bốc lên sau các vụ nổ tại Thành phố Gaza, ngày 5/10/2025. Ảnh: Reuters

Thỏa thuận gồm những gì?

Giai đoạn khởi đầu của kế hoạch 20 điểm do ông Trump đề xuất được Israel và Hamas đồng thuận thông qua các cuộc đàm phán gián tiếp tại Ai Cập, chỉ một ngày sau mốc thời điểm đánh dấu tròn 2 năm cuộc tấn công của Hamas vào Israel, sự kiện đã châm ngòi cho chiến dịch quân sự tàn khốc của Israel tại Gaza.

Ông Trump thông báo Israel và Hamas đã ký vào giai đoạn đầu của kế hoạch, theo đó toàn bộ con tin – cả còn sống và đã chết – sẽ sớm được trao trả. Đồng thời, quân đội Israel sẽ rút về ranh giới được gọi là “đường vàng” trong Dải Gaza – giới tuyến ban đầu cho việc rút quân theo kế hoạch của Trump.

Hamas xác nhận đã đạt thỏa thuận chấm dứt chiến tranh, bao gồm việc Israel rút quân khỏi Gaza và trao đổi con tin – tù nhân. Tuy nhiên, nhóm này kêu gọi Tổng thống Trump và các quốc gia bảo trợ đảm bảo Israel thực thi đầy đủ lệnh ngừng bắn.

Những điểm chưa rõ ràng

Dù mang lại hy vọng lớn, nhưng nhiều chi tiết quan trọng vẫn chưa được làm rõ, như thời điểm triển khai, cơ chế quản lý Gaza hậu chiến và số phận của Hamas.

Hiện chưa rõ ai sẽ điều hành Gaza sau khi chiến sự kết thúc. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, Tổng thống Trump, nhiều quốc gia phương Tây và Arab đều loại trừ khả năng Hamas tiếp tục nắm quyền kiểm soát, dù nhóm này đã điều hành Gaza từ năm 2007.

Kế hoạch ban đầu của ông Trump cũng tính đến một vai trò cho Chính quyền Palestine (PA), nhưng chỉ sau khi PA tiến hành những cải cách lớn.

Dù việc đạt được khuôn khổ hòa bình là “tin tức tuyệt vời”, con đường phía trước của Gaza “vẫn còn dài và đầy khó khăn”. Ông Brett McGurk – cựu điều phối viên khu vực Trung Đông và Bắc Phi của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ – nhận định rằng sau nhiều năm chìm trong chiến tranh, điều mà Gaza cần là một khởi đầu mới. Điều này đồng nghĩa với quá trình tái thiết kéo dài nhiều năm, đi cùng một tiến trình chính trị giữa Israel và Palestine.

Ông McGurk nhấn mạnh tương lai sẽ “vô cùng khó khăn” khi Hamas tìm cách bám giữ quyền lực, đồng thời cho rằng Mỹ sẽ phải duy trì sự can dự trong nhiều năm tới để đảm bảo hòa bình. Tuy nhiên, ông cũng khẳng định thỏa thuận này đánh dấu một “ngày trọng đại” và là “tin tốt hiếm hoi” trên thế giới hiện nay.

Bước tiếp theo

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết ông sẽ triệu tập nội các trong ngày 9/10 để thông qua thỏa thuận.

Một nguồn tin Hamas tiết lộ, các con tin còn sống sẽ được trao trả trong vòng 72 giờ sau khi Chính phủ Israel phê duyệt thỏa thuận. Phía Israel cho biết quá trình trao trả dự kiến bắt đầu từ ngày 12/10. Trong số 48 con tin, khoảng 20 người được cho là vẫn còn sống.

Một quan chức cấp cao Nhà Trắng cho biết, sau khi Israel phê chuẩn, lực lượng nước này sẽ rút về giới tuyến đã thống nhất, quá trình này mất chưa đến 24 giờ. Sau đó, đồng hồ 72 giờ mới bắt đầu được tính và Nhà Trắng kỳ vọng việc trao trả con tin sẽ diễn ra từ ngày 13/10.

Hamas cho biết đã bàn giao danh sách con tin mà nhóm này đang giữ cùng danh sách tù nhân Palestine bị Israel giam giữ mà họ muốn đưa vào diện trao đổi.

Ông Trump dự kiến tới Ai Cập trong vài ngày tới. Nhà Trắng cũng cho hay ông đang cân nhắc chuyến công du khu vực vào ngày 10/10. Thủ tướng Netanyahu đã mời ông Trump phát biểu trước Quốc hội Israel và nhà lãnh đạo Mỹ tiết lộ với Axios rằng ông sẵn sàng làm điều đó.

Giai đoạn tiếp theo trong kế hoạch của ông Trump kêu gọi thành lập một cơ quan quốc tế mang tên “Hội đồng Hòa bình”, do chính ông lãnh đạo và có sự tham gia của cựu Thủ tướng Anh Tony Blair, để đóng vai trò trong việc quản lý Gaza hậu chiến.

Rủi ro lớn nhất đối với thỏa thuận

Nếu được triển khai thành công, đây sẽ là thành tựu đối ngoại lớn nhất của ông Trump kể từ khi nhậm chức hồi tháng 1 năm nay, với cam kết nhanh chóng chấm dứt xung đột ở Gaza và Ukraine. Tuy nhiên, thực tế đã cho thấy tiến trình phức tạp hơn nhiều so với dự đoán ban đầu.

Hamas cho đến nay vẫn từ chối thảo luận về yêu cầu của Israel buộc nhóm này giải giáp vũ khí. Một nguồn tin Palestine cho biết Hamas sẽ không chấp nhận khi quân đội Israel vẫn hiện diện trên lãnh thổ Palestine.

Hai nguồn thạo tin xác nhận một trong những vướng mắc lớn là cơ chế rút quân của Israel, khi Hamas muốn có lộ trình cụ thể gắn với việc trao trả con tin và đảm bảo Israel rút quân hoàn toàn.

Tại Gaza, Israel đã giảm nhịp độ chiến dịch quân sự theo yêu cầu của ông Trump, nhưng chưa dừng hẳn các cuộc không kích.

Các quốc gia Arab ủng hộ kế hoạch cho rằng tiến trình này phải dẫn tới mục tiêu cuối cùng là một Nhà nước Palestine độc lập – điều mà Thủ tướng Netanyahu khẳng định sẽ “không bao giờ xảy ra”.

Hamas tuyên bố sẽ chỉ từ bỏ quyền điều hành Gaza cho một chính phủ kỹ trị Palestine dưới sự giám sát của Chính quyền Palestine và được hậu thuẫn bởi các nước Arab và Hồi giáo, đồng thời bác bỏ bất kỳ vai trò nào cho ông Tony Blair hoặc quản trị nước ngoài.

Đáng chú ý, danh sách tù nhân Palestine mà Hamas muốn được thả dự kiến bao gồm những nhân vật nổi bật nhất từng bị Israel giam giữ – những trường hợp mà trước đây Tel Aviv chưa bao giờ chấp nhận trong các thỏa thuận ngừng bắn.

Theo một nguồn tin Palestine tham gia đàm phán, danh sách này có Marwan al-Barghouti, thủ lĩnh phong trào Fatah, và Ahmed Saadat, lãnh đạo Mặt trận Nhân dân Giải phóng Palestine (PFLP). Cả hai hiện đang thụ án chung thân vì tham gia các vụ tấn công khiến nhiều người Israel thiệt mạng.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo Reuters, CNN