Sáu thách thức đón chờ thỏa thuận ngừng bắn tại Gaza

Tổng thống Mỹ Donald Trump tham dự lễ ký kết chính thức giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận ngừng bắn tại Gaza giữa Israel và Hamas, tại Sharm El-Sheikh, Ai Cập ngày 13/10. (Nguồn: CNN)

Theo tờ La Tribune (Pháp), Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 13/10 đã đến thăm Israel trong bối cảnh tiếng súng đã “im lặng” ở Gaza. Tuy nhiên, vẫn khó có thể kỳ vọng hòa bình đã hiện hữu.

Khi đề cập lệnh ngừng bắn ở Gaza trước báo giới ở Washington ngày 10/10 vừa qua, ông Trump đã nói: “Tôi nghĩ lần này sẽ trụ được. Ai cũng đã mệt mỏi với xung đột”.

La Tribune cho rằng chưa bao giờ trong suốt 2 năm xung đột ở Gaza, Mỹ lại gây sức ép mạnh mẽ đến vậy với đồng minh Israel. Theo kế hoạch của Nhà Trắng, Israel đã bắt đầu rút quân một phần khỏi Dải Gaza. Nếu việc trao đổi tù binh và con tin diễn ra đúng như dự kiến, giai đoạn II trong “Kế hoạch 20 điểm” của ông Trump sẽ có thể bắt đầu.

Tuy nhiên, giai đoạn này được dự báo là phức tạp hơn nhiều và sẽ là phép thử thực sự cho tính khả thi của kế hoạch. Cho đến nay, các nhà đàm phán vẫn né tránh những vấn đề gai góc nhất. Theo La Tribune, dưới đây là một số thách thức mà họ sẽ phải giải quyết:

Viện trợ nhân đạo

Hàng nghìn, thậm chí hàng chục nghìn xe tải đang chờ để vào Gaza. Sau 2 năm bị tàn phá, di tản và nạn đói, điều cấp thiết là phải đưa lượng viện trợ khổng lồ vào vùng đất này, từ lương thực, thuốc men, nước uống cho đến vật liệu xây dựng.

Sandrine Simon, Giám đốc y tế và vận động của tổ chức Médecins du Monde, cho biết: “Hơn 90% cơ sở hạ tầng y tế đã bị phá hủy. Trước mắt, chúng tôi có thể hoạt động tạm thời trong các lều trại, nhưng cần nhanh chóng xây lại các cơ sở y tế”.

Điểm số 8 trong “Kế hoạch 20 điểm” của ông Trump quy định rằng Liên hợp quốc (LHQ) và các cơ quan trực thuộc sẽ đảm nhiệm lại vai trò phân phối viện trợ.

Bà Simon nói thêm: “Điều quan trọng là phải theo dõi xem việc này diễn ra thực tế ra sao”. Các tổ chức phi chính phủ, trong đó có Médecins du Monde, đã nhiều lần bị giới hạn hàng hóa và ngăn cản di chuyển tự do.

Hamas sẽ ra sao?

Đây là vấn đề nhạy cảm và mơ hồ nhất trong kế hoạch của ông Trump. Điểm 13 đề cập đến “quá trình phi quân sự hóa Gaza dưới sự giám sát của các thanh tra độc lập” và “phá hủy toàn bộ cơ sở hạ tầng quân sự, khủng bố, tấn công, bao gồm các đường hầm và cơ sở sản xuất vũ khí”. Nhưng mức độ và thời điểm thực hiện vẫn chưa được xác định.

Theo một số nguồn tin, Hamas đồng ý giao nộp vũ khí, nhưng chỉ giao cho chính quyền Palestine mới. Tuy nhiên, Israel phản đối sự hiện diện của Chính quyền Palestine (PA) tại Gaza.

Rút quân Israel

Đây là điểm mấu chốt thứ hai của thỏa thuận. Câu hỏi đặt ra là: Quân đội Israel sẽ rút đến đâu? Vào ngày 10/10 vừa qua, khi giai đoạn đầu trong kế hoạch của ông Trump được phê chuẩn, quân đội Israel đã giảm phạm vi kiểm soát ở Gaza từ 82% xuống còn 53%, đúng như kế hoạch.

Và sau đó thì sao? Theo thỏa thuận, khi Lực lượng ổn định quốc tế (ISF) được triển khai, Tel Aviv sẽ từng bước trao lại vùnh lãnh thổ chiếm đóng, ngoại trừ “vành đai an ninh” dọc theo biên giới Gaza-Israel sẽ được giữ lại cho đến khi Gaza được “bảo đảm an ninh đầy đủ trước mọi nguy cơ khủng bố tái phát”.

Nhưng “đầy đủ” nghĩa là gì? Và vành đai đó rộng bao nhiêu?

Lực lượng ổn định quốc tế (ISF)

Mỹ đang phối hợp với các nước Arab và Hồi giáo để thành lập lực lượng ổn định quốc tế tạm thời (ISF) nhằm đảm bảo an ninh cho Gaza song song với quá trình rút quân Israel và giải giáp Hamas.

Tuy nhiên, thành phần lực lượng đó vẫn chưa rõ ràng. Một số quốc gia như Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ đã đề nghị hỗ trợ. Ngoài ra, khoảng 5.000 cựu cảnh sát Palestine vừa được huấn luyện tại Cairo có thể cũng sẽ tham gia.

Cơ chế quản trị Gaza

Khi Israel rút quân và Hamas giải giáp, câu hỏi kế tiếp là: Ai sẽ điều hành Gaza?

Theo kế hoạch của ông Trump, một ủy ban các “chuyên gia kỹ trị” Palestine sẽ quản lý đời sống hàng ngày của người dân. Ủy ban này sẽ chịu sự giám sát của Cơ quan quốc tế chuyển tiếp tại Gaza (GITA) - phụ trách các quyết định chiến lược và ngoại giao.

Về lâu dài, Ủy ban này sẽ bàn giao quyền lực cho một Chính quyền Palestine “được cải tổ”, nhưng không có thời gian biểu cụ thể.

Còn về GITA, nhiều nguồn tin cho rằng cựu Thủ tướng Anh Tony Blair có thể được chọn làm người đứng đầu. Tuy nhiên, điều này hiện cũng đang gây tranh cãi.

Vai trò của Hamas

Israel và Mỹ tuyên bố rằng Hamas sẽ không có vai trò chính trị nào trong tương lai. Phong trào Hồi giáo này (vốn kiểm soát Gaza từ năm 2007) đã đồng ý không tham gia chính quyền tương lai, nhưng điều đó không có nghĩa là họ từ bỏ hoàn toàn. Hamas muốn được tham gia đối thoại chính trị để xây dựng một chính quyền Palestine mới.

Hamas sẽ rất khó duy trì sự tồn tại, nhưng họ vẫn là một thế lực không thể bỏ qua. Họ sẽ tìm cách ảnh hưởng đến các thành viên trong chính quyền mới và tái thiết mạng lưới. Dù suy yếu, Hamas vẫn là một tác nhân chính trị Palestine quan trọng.

Dải Gaza đang bước vào một kỷ nguyên mới - nơi súng đạn lặng im, nhưng các câu hỏi về tương lai chính trị, an ninh và nhân đạo vẫn chưa ngã ngũ. Giữa những toan tính của Washington, sức ép của Tel Aviv và hy vọng của người Palestine, “bình minh của một lời hứa” vẫn còn mong manh.

(theo La Tribune)

Vy Anh