Sắp có quy trình lấy và thi công cát biển làm nền đường xe chạy

Viện Khoa học và Công nghệ Giao thông vận tải đang dự thảo tiêu chuẩn cơ sở về nền đường ô tô sử dụng cát biển - yêu cầu chung về thiết kế, thi công và nghiệm thu. Đây sẽ là cơ sở pháp lý và định hướng kỹ thuật cho các dự án sử dụng cát biển trong xây dựng hạ tầng.

Theo Viện này, nhu cầu phát triển hạ tầng hiện rất lớn, đặc biệt trong các dự án đường bộ cần khối lượng vật liệu nền, móng, mặt đường khổng lồ. Giai đoạn 2022-2025, riêng khu vực Đồng bằng sông Cửu Long triển khai bốn dự án cao tốc với tổng nhu cầu khoảng 36 triệu m³ cát đắp nền. Trong khi đó, tổng trữ lượng cát sông tại An Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long... chỉ khoảng 5,6 triệu m³, sản lượng khai thác hằng năm chưa tới 2 triệu m³.

Khai thác cát sông quá mức không chỉ làm cạn kiệt tài nguyên mà còn gây sạt lở, thay đổi dòng chảy và ảnh hưởng đến đời sống người dân. Một số dự án ở miền Tây đã phải nhập cát từ Campuchia với giá cao, song nguồn cung ngày càng giảm do nước bạn hạn chế xuất khẩu. Trước thực tế đó, Chính phủ yêu cầu nghiên cứu các vật liệu thay thế, trong đó cát biển được xem là giải pháp khả thi và lâu dài.

Hiện việc sử dụng cát biển thi công nền đường ô tô đang được thí điểm với quy mô nhỏ ở một số dự án đường tỉnh và đường bộ cao tốc. Ảnh: CHÂU ANH

Việt Nam có 28 tỉnh, thành giáp biển với đường bờ hơn 3.260 km, nguồn cát biển rất dồi dào nhưng chưa được khai thác hiệu quả. Điều tra địa chất cho thấy vùng biển từ 0-100 m nước có trữ lượng vật liệu xây dựng gần 150 tỉ m³, tập trung nhiều ở Bình Thuận, Bà Rịa - Vũng Tàu, Sóc Trăng, Kiên Giang, Hải Phòng và Quảng Ninh. Riêng khu vực Sóc Trăng có khoảng 13 tỉ m³ cát sạn, đáp ứng tiêu chuẩn Việt Nam cho vật liệu san lấp.

Hiện Trà Vinh và Kiên Giang đã cấp phép khai thác cát biển phục vụ dự án lấn biển, như nhà máy nhiệt điện, khu dân cư. Riêng Kiên Giang cho phép khai thác 15 triệu m³, công suất gần 5 triệu m³/năm. Nguồn cát này hoàn toàn có thể dùng cho nền đường nếu được xử lý phù hợp.

Tuy nhiên, theo các nghiên cứu trong và ngoài nước, cát biển có đặc tính hạt tròn, mịn, khó lu lèn, độ ổn định thấp khi chịu tải trọng động. Ngoài ra, cát biển chứa muối hòa tan, có thể ảnh hưởng đến đất nông nghiệp, công trình và môi trường nếu không được xử lý kỹ. Do đó, việc sử dụng độc lập cát biển làm nền đường là không phù hợp; cần ổn định bằng xi măng, kết hợp vật liệu khác hoặc gia cường bằng lưới, vải địa kỹ thuật.

Trên cơ sở phân tích, Viện Khoa học và Công nghệ Giao thông vận tải đề xuất chỉ dùng cát biển cho phần nền đường có yêu cầu độ chặt lu lèn không quá 95%, ở lớp hạ âm – dưới phạm vi chịu tải trực tiếp. Nếu lớp cát dày, phải có lưới địa kỹ thuật gia cường và vải địa kỹ thuật ngăn cách.

Không dùng cát biển mịn hoặc bụi sau trụ mố cầu, tường chắn; các vị trí tiếp giáp công trình cần có lớp chống thấm hạn chế xâm thực muối. Nền đường đắp cát biển không nên cao quá 10 m và tránh mái dốc lớn.

Việc kiểm tra chất lượng cát phải thực hiện tại mỏ và trong quá trình thi công, bảo đảm đáp ứng yêu cầu kỹ thuật và an toàn môi trường theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường và các tiêu chuẩn chuyên ngành.

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã có tiêu chuẩn riêng cho việc dùng cát biển trong giao thông, như Trung Quốc ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật cho nền đường cát ven biển từ tháng 4-2025. Việt Nam hiện mới dừng ở mức nghiên cứu, chưa có quy chuẩn thống nhất.

Vì vậy, Viện cho rằng việc xây dựng tiêu chuẩn “Yêu cầu kỹ thuật, thi công và nghiệm thu nền đường sử dụng cát biển” là cần thiết để đảm bảo an toàn, chất lượng và giảm áp lực lên nguồn cát sông.

Tại hội nghị đổi mới sáng tạo ngành xây dựng giữa tháng 9, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh nhấn mạnh: “Nếu không qua quy trình xử lý nghiêm ngặt, cát biển không thể thay thế cát sông hay cát nghiền trong xây dựng. Cần phân biệt rõ giữa cát biển và loại cát ở vùng giao thoa cửa sông – nếu xử lý kỹ, loại này có thể dùng cho một số công trình.

Ông cho biết thêm, cát biển có thể dùng đắp lề công trình nhưng tuyệt đối không cho phương tiện tải trọng lớn lưu thông.

VIẾT LONG