Sanae Takaichi - 'bà đầm thép' và kỳ vọng đổi mới chính trường Nhật Bản

Bước ngoặt lịch sử

Ở tuổi 64, bà Sanae Takaichi là một trong những chính trị gia giàu kinh nghiệm và bản lĩnh nhất của Nhật Bản hiện nay.

Bà Sanae Takaichi. Ảnh: Reuters

Xuất thân từ tỉnh Nara, tốt nghiệp Đại học Kobe, bà bắt đầu sự nghiệp chính trị từ thập niên 1990. Trong hơn ba thập kỷ hoạt động, bà đã kinh qua nhiều vị trí trọng yếu trong nội các như Bộ trưởng Nội vụ và Truyền thông, Bộ trưởng phụ trách An ninh Kinh tế, Chủ tịch Ủy ban Chính sách Đảng, và là một trong những cộng sự thân tín nhất của cố Thủ tướng Shinzo Abe. Sự kiên định trong đường lối, cùng phong cách quyết đoán và không né tránh tranh luận, giúp bà dần tạo dựng hình ảnh “nữ chính trị gia thép” trong môi trường chính trị.

Tuy nhiên, hành trình của bà Takaichi đến vị trí quyền lực nhất trong LDP không hề bằng phẳng. Sau hai lần thất bại trong cuộc đua lãnh đạo đảng vào năm 2021 và 2024, bà vẫn kiên trì xây dựng ảnh hưởng, bền bỉ vận động hậu thuẫn trong các nhóm nghị sĩ, và khéo léo củng cố vị thế trong các phe cánh vốn có mối liên hệ phức tạp. Khẩu hiệu tranh cử của bà là “Khôi phục lòng tin, bảo vệ đất nước, trao quyền cho phụ nữ”, được xem như thông điệp kết hợp giữa bảo thủ và cải cách, vừa trấn an cử tri truyền thống, vừa gửi tín hiệu đổi mới đến công chúng.

Trong cuộc bỏ phiếu ngày 4/10/2025, bà Takaichi giành chiến thắng trong bối cảnh LDP đánh mất đa số tại cả Hạ viện và Thượng viện dưới thời Thủ tướng Ishiba Shigeru. Dù đảng này vẫn là nhóm lớn nhất trong Quốc hội, nhưng sẽ cần liên minh với các đảng khác hoặc đạt được thỏa thuận để giành đủ phiếu bầu trong cuộc bỏ phiếu tại Quốc hội, dự kiến diễn ra ngày 15/10 để chính thức chọn Thủ tướng mới.

Theo giới quan sát, sự thành công của bà phản ánh nhu cầu tìm kiếm một gương mặt lãnh đạo có khả năng dung hòa truyền thống với áp lực thay đổi. Trong bối cảnh niềm tin công chúng vào chính quyền suy giảm và chính trường Nhật cần một cú hích mới, việc một phụ nữ giành được vị trí tối cao trong đảng cầm quyền mang ý nghĩa đặc biệt, vừa là bước ngoặt lịch sử, vừa là phép thử cho khả năng tái định hình văn hóa chính trị Nhật Bản trong thế kỷ XXI.

“Takanomics” - tiếp nối hay thay đổi?

Phát biểu ý kiến sau chiến thắng, bà Takaichi tuyên bố sẽ mở ra kỷ nguyên mới cho LDP, đồng thời cam kết sẽ biến nỗi lo của người dân về cuộc sống thường nhật và tương lai thành niềm hy vọng.

Bà Sanae Takaichi khẳng định dù “kế thừa tinh thần Abenomics, nhưng sẽ điều chỉnh để phù hợp với thách thức mới”. Giới truyền thông Nhật Bản lập tức gọi đó là “Takanomics” - một phiên bản thực dụng hơn của di sản kinh tế ông Abe.

Trọng tâm của Takanomics được dự đoán xoay quanh ba trụ cột gồm, củng cố an ninh kinh tế, kiểm soát chuỗi cung ứng chiến lược, và thúc đẩy đổi mới công nghệ. Trong đó, yếu tố “an ninh kinh tế” được đặt lên hàng đầu. Bà Takaichi cho rằng, Nhật Bản cần giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong các lĩnh vực như vi mạch, năng lượng và vật liệu hiếm, đồng thời tăng hợp tác với Mỹ, Hàn Quốc và Australia.

Tuy nhiên, “Takanomics” không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn phản ánh một triết lý chính trị rộng hơn - sự kết hợp giữa chủ nghĩa dân tộc mềm và chủ nghĩa thực dụng kiểu Nhật. Bà Takaichi cam kết bảo vệ các giá trị truyền thống, củng cố vai trò của Hoàng gia, và duy trì lập trường cứng rắn trong vấn đề quốc phòng. Song, bà cũng nhấn mạnh tới “hòa bình dựa trên sức mạnh răn đe” - một thông điệp được xem là để trấn an cử tri trung dung.

Về đối nội, bà Takaichi đối mặt với bài toán nan giải về dân số già hóa nhanh, năng suất lao động trì trệ, và niềm tin công chúng suy giảm sau nhiều năm trì trệ chính trị. Việc bà trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản tạo ra niềm hy vọng mới cho bình đẳng giới, nhưng cũng là phép thử cho cam kết thực chất trong việc “trao quyền cho phụ nữ”.

Giới phân tích cho rằng tương lai của Takanomics sẽ phụ thuộc lớn vào khả năng bà cân bằng giữa cải cách và bảo thủ, giữa tiếp nối di sản Abe và khẳng định dấu ấn cá nhân. Nếu thành công, bà không chỉ củng cố vị thế của Nhật Bản trên trường quốc tế mà còn có thể mở ra một chương mới trong chính trị châu Á.

Chính sách đối ngoại - quyết đoán nhưng tiềm ẩn rủi ro

Trên mặt trận đối ngoại, bà Sanae Takaichi ủng hộ chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở”, với trọng tâm là củng cố quan hệ với Mỹ và các đối tác trong Bộ Tứ (Quad), bao gồm Australia, Ấn Độ và Nhật Bản. Về quốc phòng, bà cam kết tăng chi tiêu quân sự, hướng đến mức tiệm cận tiêu chuẩn 2% GDP như của NATO. Động thái này phù hợp với kỳ vọng từ phía Mỹ trong việc chia sẻ gánh nặng an ninh tại khu vực.

Tuy nhiên, một số hoạt động trước đây của bà chẳng hạn như chuyến thăm Đền Yasukuni, có thể gây tranh cãi trong quan hệ với các nước láng giềng như Hàn Quốc và Trung Quốc, vốn nhạy cảm với các vấn đề liên quan đến lịch sử chiến tranh. Ngoài ra, bà Takaichi sẽ tiếp tục xử lý một thỏa thuận thương mại song phương đang trong quá trình đàm phán với Mỹ, liên quan đến gói đầu tư trị giá khoảng 550 tỷ USD. Hiện vẫn chưa có nhiều thông tin chi tiết được công bố về nội dung cụ thể của thỏa thuận này.

Kỳ vọng về một kỷ nguyên lãnh đạo mới

Việc bà Sanae Takaichi có thể trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản không chỉ là một sự kiện chính trị, mà còn là dấu mốc xã hội mang tính biểu tượng sâu sắc. Trong một đất nước mà truyền thống và quy tắc giới vẫn ảnh hưởng mạnh mẽ đến cấu trúc quyền lực, việc một phụ nữ bước lên nắm quyền cao nhất của chính phủ là minh chứng cho sự chuyển động, dù chậm nhưng vững chắc trong nhận thức chính trị và xã hội Nhật Bản.

Tuy nhiên, những kỳ vọng này cũng đi kèm không ít thách thức. Bà sẽ phải chứng minh năng lực không chỉ trong việc duy trì ổn định kinh tế và an ninh, mà còn thay đổi văn hóa chính trị vốn khép kín, nam giới hóa và chịu nhiều ảnh hưởng phe phái. Nếu thành công, đây sẽ không chỉ là chiến thắng của cá nhân bà Sanae Takaichi, mà là bước tiến biểu tượng cho vị thế của phụ nữ trong xã hội Nhật Bản hiện đại; đồng thời mở ra cơ hội tái định hình hình ảnh của quốc gia này trên trường quốc tế.

Hơn nữa, một số chuyên gia cho rằng, việc đặt trọng tâm quá mức vào các vấn đề bản sắc, như sửa đổi hiến pháp hay các chính sách mang tính biểu tượng, có thể khiến chính phủ của bà không giải quyết được những thách thức cơ cấu như già hóa dân số, bất bình đẳng kinh tế và tình trạng suy thoái ở các khu vực ngoài đô thị. Điều này có thể ảnh hưởng đến mức độ ủng hộ từ nhóm cử tri trung dung.

Giới quan sát, công chúng trong và ngoài nước bày tỏ quan điểm rằng, “người đàn bà thép” của Nhật Bản đang gánh trên vai không chỉ kỳ vọng của cử tri trong nước, mà cả ánh nhìn của thế giới về một Nhật Bản vừa kiên định vừa đổi mới.

Chuyến thăm của Tổng thống Mỹ Donald Trump vào cuối tháng này, cùng với chuỗi hội nghị thượng đỉnh khu vực, sẽ là những phép thử ngoại giao đầu tiên đối với tân Thủ tướng của Nhật Bản. Đây sẽ là cơ hội để bà Sanae Takaichi thể hiện khả năng cân bằng giữa chính sách đối ngoại cứng rắn và việc duy trì sự ủng hộ trong nước. Kết quả của giai đoạn này sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc định hình hình ảnh chính phủ mới, cả trong nước lẫn quốc tế.

Châu Anh