Sàn thương mại điện tử không thể viện cớ là 'nơi trung gian' để thoái thác trách nhiệm

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành hội nghị. Ảnh: mediaquochoi

Thảo luận tại hội nghị về dự án Luật Thương mại điện tử, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng) cho rằng, về bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử trước các rủi ro như hàng giả, hàng nhái và quảng cáo sai sự thật, cần bổ sung quy định các sàn thương mại điện tử và nền tảng livestream phải chịu trách nhiệm chủ động bồi thường thiệt hại trong trường hợp sản phẩm được quảng bá thông qua thuật toán ưu tiên hiển thị của họ bị xác định là giả mạo hoặc gây hại.

Đồng thời, cũng cần yêu cầu các nền tảng có cơ chế công khai thông tin về sản phẩm và nhà bán hàng (nguồn gốc, chất lượng, thông số liên quan) trước khi giao dịch hoàn tất.

Trong khi đó, cơ chế giải quyết tranh chấp, hệ thống khiếu nại hiện tại quá phức tạp, đặt người tiêu dùng vào thế bất lợi khi đối mặt với các doanh nghiệp lớn. Để khắc phục, cần thành lập một cơ quan giải quyết tranh chấp thương mại điện tử độc lập hoặc xây dựng hệ thống trọng tài điện tử với thủ tục đơn giản, chi phí thấp và khả năng thực thi quyết định nhanh chóng để giúp người tiêu dùng dễ dàng bảo vệ quyền lợi mà không bị cản trở bởi các rào cản hành chính.

Đại biểu thảo luận tại hội nghị. Ảnh: mediaquochoi

Về trách nhiệm pháp lý liên đới, theo nguyên tắc, việc phân định trách nhiệm giữa các bên (sàn thương mại, người livestream và nhà cung cấp) là nền tảng để áp dụng chế tài hiệu quả. Hiện nay, trách nhiệm đang bị phân tán, dẫn đến tình trạng né tránh nghĩa vụ.

Với vai trò kiểm soát thuật toán và quy trình đăng tải nội dung, các sàn, nền tảng phải chịu trách nhiệm liên đới nếu không hành động kịp thời khi nhận được cảnh báo về vi phạm. Họ không thể viện cớ chỉ là "nơi trung gian" để thoái thác trách nhiệm.

Về chuyển giao nghĩa vụ giám sát và ứng dụng công nghệ, đại biểu đề nghị chuyển giao một phần nghĩa vụ giám sát sơ cấp cho các nền tảng, yêu cầu các nền tảng triển khai hệ thống tự động phát hiện và ngăn chặn vi phạm, như nội dung quảng cáo lừa đảo hoặc sản phẩm giả mạo. Cơ quan quản lý sẽ giữ vai trò giám sát việc tuân thủ quy trình tự kiểm soát của các nền tảng, đảm bảo họ thực hiện nghiêm túc, có thể tích hợp với hệ thống VNeID.

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: mediaquochoi

Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Thị Sửu (đoàn thành phố Huế) cho rằng, Luật này liên quan đến rất nhiều luật khác nên phải nghiên cứu rất kỹ các quy định để tránh chồng chéo, không trùng lặp và gây khó khăn trong thực hiện sau khi ban hành.

Còn đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà (đoàn Quảng Ninh) cho rằng, khái niệm “Hoạt động thương mại điện tử” quá chung chung và quá rộng, đề nghị sửa đổi theo hướng: “Hoạt động thương mại điện tử là việc tiến hành một phần hoặc toàn bộ quy trình giao kết, thực hiện hợp đồng thương mại trên môi trường điện tử không thuộc phạm vi điều chỉnh của các luật chuyên ngành khác”.

Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ nội hàm khái niệm và tính chất pháp lý của “điều kiện giao dịch chung” để bảo đảm tính thống nhất, vì theo Điều 405 Bộ luật Dân sự năm 2015, “điều kiện giao dịch chung là những điều khoản do một bên đưa ra sẵn để áp dụng chung cho nhiều giao dịch và chỉ phát sinh hiệu lực khi bên còn lại chấp nhận”. Như vậy, bản chất của điều kiện giao dịch chung theo pháp luật dân sự là các điều khoản mẫu mang tính tự nguyện, việc áp dụng phụ thuộc vào sự đồng ý của các bên trong quan hệ hợp đồng.

Tuy nhiên, trong thực tiễn thương mại điện tử, nhiều nền tảng lại sử dụng “điều kiện giao dịch chung” như điều kiện bắt buộc để người bán hoặc người mua có thể tham gia giao dịch hoặc sử dụng dịch vụ, không phải là điều khoản mang tính tự nguyện.

Ngoài ra, đại biểu đề nghị quy định rõ cơ chế bồi thường thiệt hại, trách nhiệm lưu trữ, thời gian lưu trữ dữ liệu, bảo đảm khả năng truy xuất khi xảy ra tranh chấp.

Giải trình các ý kiến đại biểu, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, Dự án Luật Thương mại điện tử liên quan đến 22 luật khác, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục rà soát các nghị quyết Bộ Chính trị mới ban hành cũng như hệ thống pháp luật trong nước, pháp luật quốc tế và các điều ước quốc tế để hoàn thiện dự án luật.

Minh Thúy