Sam Mứn chuyển biến tích cực, hướng tới nông thôn mới bền vững

Sam Mứn là xã mới thành lập trên cơ sở sáp nhập các xã Pom Lót và Na Ư của tỉnh Điện Biên. Với diện tích 156km², hơn 8.000 nhân khẩu thuộc ba dân tộc Kinh, Thái, Mông, địa phương được đánh giá giàu tiềm năng nhưng cũng đối mặt nhiều rào cản về hạ tầng, sinh kế và kỹ năng sản xuất.

Trong nhiều năm, đời sống người dân ở đây phụ thuộc nông nghiệp nhỏ lẻ; giao thông, điện sinh hoạt và viễn thông còn hạn chế. Một số bản vùng cao chưa có điện lưới, đường đất lầy lội vào mùa mưa, việc tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục gặp nhiều trở ngại. Thế nhưng, khi Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và Chương trình phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số được triển khai, Sam Mứn từng bước có sự chuyển biến rõ nét.

Hiện 100% đường trục xã và liên xã đã được bê tông hoặc nhựa hóa; 90% đường trục thôn, bản kiên cố; 40% tuyến liên bản vùng cao được cải tạo. Điện lưới quốc gia phủ tới 98% hộ dân, các mô hình năng lượng thay thế hỗ trợ khu vực đặc biệt khó khăn. Hơn 92% người dân được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh; sóng điện thoại đã về tới hầu hết thôn bản. Trường học, phòng nội trú và trạm y tế được củng cố, bảo đảm điều kiện phục vụ dạy học và chăm sóc sức khỏe cơ bản.

Làng văn hóa thôn 6 của xã Pom Lót trước đây, nay là xã Sam Mứn (Điện Biên).

Từ nền tảng hạ tầng, Sam Mứn bước vào giai đoạn chuyển mình về kinh tế. Với nông nghiệp là trụ cột, xã định hướng tái cơ cấu ngành theo hướng sinh thái, ứng dụng khoa học kỹ thuật, tích hợp đa giá trị và liên kết với thị trường tiêu thụ. Các vùng trồng lúa, ngô, sắn, cây ăn quả hay rừng trồng được quy hoạch, gắn mã số vùng trồng để phục vụ truy xuất nguồn gốc. Nhiều hộ mạnh dạn áp dụng sản xuất hữu cơ, VietGAP, GlobalGAP nhằm nâng chất lượng nông sản và mở đường vào các chuỗi liên kết.

Kinh tế tập thể bắt đầu phát huy vai trò khi các hợp tác xã nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đi vào hoạt động. Việc chuyển đổi số trong sản xuất – từ nhật ký điện tử, mã QR đến kết nối thương mại điện tử được đưa vào tập huấn thường xuyên. Nhờ đó, nông dân có thêm kiến thức và cơ hội tiếp cận thị trường mới.

Một hướng đi tạo dấu ấn rõ rệt là du lịch sinh thái và du lịch trải nghiệm. Cụm di tích Tam Vạn, Cửa khẩu quốc tế Tây Trang và các bản làng văn hóa Thái – Mông được quy hoạch thành sản phẩm du lịch “xanh”, gắn trải nghiệm nông nghiệp với văn hóa bản địa. Homestay, dịch vụ ẩm thực, sản phẩm thổ cẩm và nông sản chế biến mang lại nguồn thu mới cho nhiều hộ dân, giúp kinh tế cộng đồng khởi sắc.

Bên cạnh phát triển sinh kế, Sam Mứn coi đào tạo nghề là bước then chốt. Mỗi năm, xã mở lớp đào tạo cho khoảng 30 – 35 lao động dân tộc thiểu số, hỗ trợ tạo việc làm cho 40 – 50 người. Tỷ lệ lao động có nghề tăng lên 80%, góp phần nâng năng suất và thu nhập.

Trong giai đoạn 2026 – 2030, xã Sam Mứn dự kiến có một nửa lao động dân tộc thiểu số trong độ tuổi được đào tạo nghề phù hợp, giúp họ chủ động hơn trước biến động thị trường lao động.

Chương trình phát triển văn hóa, thể thao tại cơ sở cũng được quan tâm. Trên 60% thôn bản có nhà văn hóa, khu thể thao; hơn 50% có đội văn nghệ hoạt động đều đặn. Lễ hội truyền thống của người Thái, Mông được khôi phục; không gian văn hóa bản làng được gìn giữ, làm nền tảng phát triển du lịch cộng đồng và sản phẩm OCOP.

Song song đó, Sam Mứn mở rộng các mô hình sinh kế xanh, thích ứng biến đổi khí hậu như trồng rừng gỗ lớn, nông nghiệp tuần hoàn, sản xuất an toàn sinh học. Mô hình giảm nghèo gắn kinh tế số, hỗ trợ tín dụng vi mô, bảo hiểm rủi ro góp phần tạo “vành đai an toàn” cho người dân khi tham gia sản xuất.

Việc xây dựng khu dân cư kiểu mẫu, thôn sinh thái được triển khai theo hướng “sáng - xanh - sạch - đẹp”. Cảnh quan bản làng được chỉnh trang; đường hoa, tuyến đường tự quản, phân loại rác tại nguồn được đưa vào nếp sống thường ngày. Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” lan tỏa mạnh, củng cố sự gắn bó cộng đồng.