Rủi ro từ bánh trung thu trôi nổi

Tù mù chất lượng

Trưa cuối tuần, tại một quầy kinh doanh thực phẩm khô trên đường Phan Văn Khỏe (phường Bình Tây, TPHCM), chúng tôi được một tiểu thương kinh doanh rau củ chào mời mua bánh trung thu. “Mua ăn thử đi em, không ngon không lấy tiền. Bánh này mỗi năm chỉ làm một lần, rất ngon mà giá lại rẻ, chỉ từ 30.000 đồng/cái” – người bán đon đả.

Cầm thử chiếc bánh có trọng lượng 500gram chỉ ghi sơ sài thông tin về thành phần gồm bột, đường, trứng, phụ gia… Vừa sản xuất trong tháng 9 nhưng bánh đã đổ dầu ra lớp nilon. Người bán phân trần: chắc phơi nắng mấy hôm nay, hôm qua còn mắc mưa nên bánh bị vậy chứ không sao hết.

“Năm nay bánh trung thu tăng giá nên đây là giá rẻ nhất rồi. Nhiều nhóm từ thiện, xí nghiệp cũng thường đến đây mua số lượng lớn để tặng thiếu nhi” – người bán cho biết.

Bánh trung thu "nhà làm" bắt mắt từ mẫu mã, kiểu dáng đến màu sắc thu hút người tiêu dùng

Giới thiệu những chiếc bánh trung thu đủ màu sắc có hình bông hoa, con cá, đồng tiền vàng… chủ một quầy hàng bánh kẹo bên hông chợ Bình Tây cho biết, đây là bánh homemade (nhà làm), giá bán lẻ 80.000 đồng/cái. Khi chúng tôi thắc mắc bánh không có bất cứ thông tin cơ sở sản xuất, hạn sử dụng… người bán khẳng định: “Bánh này do chính em tự làm, bán sỉ lẻ và online. Bánh làm ngày nào bán hết ngày đó nên không cần ghi hạn sử dụng. Bánh có thể để được khoảng 20 ngày”.

Trong khi đó, tại nhiều chợ lẻ như Tân Định, Bàn Cờ… hay các tiệm tạp hóa, khách hàng dễ dàng tìm mua các loại bánh trung thu có nguồn gốc từ Đài Loan, Thái Lan… với giá khoảng 20.000 đồng/cái.

“Đây là bánh trung thu ngàn lớp từ Đài Loan (Trung Quốc) có lớp phô mai tan chảy, rất “hot” vài năm trở lại đây. Bên em mới nhập về một kiện hàng nhưng khách đã đặt mua gần hết, chỉ còn một số ít để bán lẻ. Bánh này có thể bán ở khu công nghiệp hoặc đưa về quê đều đắt hàng bởi mới lạ, giá cả phải chăng” – nhân viên cửa hàng tạp hóa trên đường Kỳ Đồng cho hay.

Quan sát hộp bánh trung thu tan chảy ngoài dòng chữ bằng tiếng nước ngoài thì không có nhãn phụ tiếng Việt, khách hàng chỉ biết thông tin qua lời người bán. “Thấy lạ nên mua cho con ăn thử. Tuy lạ miệng nhưng tôi cứ thấy lo vì không biết thành phần bên trong, sản xuất khi nào…” – chị Ánh Thơ (ngụ phường Thủ Đức) chia sẻ.

Theo cơ quan chức năng, bánh "nhà làm" nhưng đã bán ra thị trường thì phải đúng chất lượng, đúng hàm lượng dinh dưỡng như công bố

Trên mạng xã hội như Facebook, zalo, thị trường bánh trung thu “nhà làm” cũng dần sôi nổi với đủ mẫu mã, chủng loại. Bánh homemade, handmade có trọng lượng từ 200-300 gram giá chỉ có từ 40.000-70.000 đồng/cái, chỉ bằng một nửa so với các loại bánh có thương hiệu. Tất cả các sản phẩm đều được người bán khẳng định bằng miệng về độ ngon sạch, đảm bảo vệ sinh.

Tuy nhiên, khác với các năm trước, mùa trung thu 2025 chứng kiến sự siết chặt quản lý của các sàn thương mại điện tử. Việc kiểm duyệt sản phẩm kỹ lưỡng hơn khiến nhiều người bán nhỏ lẻ gặp khó. Trong khi đó, phần lớn bánh handmade hiện vẫn hoạt động dưới dạng bán hàng cá nhân, không đăng ký kinh doanh, không chứng minh được nguồn gốc nguyên liệu, giao dịch không hóa đơn, không chứng từ.

Người tiêu dùng tiếp tay?

Theo các chuyên gia, bánh trung thu không minh bạch, không an toàn thì tốt nhất “nhà làm hãy để nhà ăn”. Một khi đã đưa ra thị trường thì phải đúng chất lượng, đúng hàm lượng dinh dưỡng như công bố.

Bánh trung thu của nước ngoài khi lưu hành cần có tem phụ bằng tiếng Việt

Bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TPHCM nhấn mạnh, bánh trung thu “nhà làm” và bán online là điểm nóng cần kiểm soát. “Dù sản xuất công nghiệp hay thủ công, tất cả đều phải công bố chất lượng, nguồn gốc nguyên liệu và đảm bảo điều kiện vệ sinh. Thế nhưng, nhiều cơ sở nhỏ lẻ không đáp ứng yêu cầu này, vẫn rao bán tràn lan trên mạng xã hội” - bà Lan thừa nhận.

Cũng theo lãnh đạo Sở An toàn thực phẩm TPHCM, so với trước năm 2008, khi bánh trung thu trôi nổi bày bán công khai trên đường phố, tình hình hiện nay đã được cải thiện. Tuy nhiên, nguy cơ vẫn đến từ hai nguồn: bánh nhập lậu và gian lận nhãn mác. Bà Lan thừa nhận, hằng năm cơ quan chức năng đều lấy mẫu kiểm nghiệm song rủi ro từ sản phẩm nhập lậu vẫn hiện hữu.

Ở góc độ kiểm tra, kiểm soát, ông Nguyễn Quang Huy, Phó Chi Cục trưởng Quản lý thị trường TPHCM cho biết, ngành chức năng sẽ tăng cường kiểm tra trước, trong và sau Tết Trung thu. Tuy nhiên ông Huy cũng khuyến nghị, trách nhiệm không chỉ thuộc về nhà sản xuất. Người tiêu dùng nếu tiếp tục mua bánh giá rẻ, không rõ nguồn gốc thì vô tình tiếp tay cho hàng kém chất lượng tồn tại.

Người tiêu dùng cần chọn nơi uy tín khi mua bánh trung thu

Ông Nguyễn Nguyên Phương, Phó Giám đốc Sở Công Thương TPHCM cũng nhìn nhận: “Thị trường bánh trung thu ngày càng rộng, nhưng chất lượng khó kiểm soát toàn diện. Nếu không minh bạch, hậu quả lâu dài không chỉ ảnh hưởng sức khỏe người dân mà còn làm suy giảm niềm tin đối với những doanh nghiệp chân chính”.

Để khắc phục, TPHCM đang triển khai mô hình “Tick xanh trách nhiệm” nhằm minh bạch hóa nguồn gốc sản phẩm, ngăn chặn tình trạng trà trộn hàng giả, hàng nhái. Theo ông Phương, chương trình sẽ áp dụng tại hệ thống phân phối hiện đại và mở rộng đến các cơ sở, hộ sản xuất, tạo chuỗi liên kết trong kiểm soát chất lượng.

Song song đó, Sở Công Thương và Quản lý thị trường TPHCM sẽ tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm vi phạm, đồng thời khuyến khích người dân ưu tiên lựa chọn sản phẩm từ doanh nghiệp uy tín.

Uyên Phương