Rủi ro nợ nần từ các kế hoạch chi tiêu mạnh tay của châu Âu

Từ trái qua: Thủ tướng Đức Friedrich Merz và Chủ tịch EC Ursula von der Leyen - Ảnh: Bloomberg.

Ở thời điểm hiện tại, các quốc gia thành viên của khu vực đồng euro đang rục rịch công bố kế hoạch ngân sách cho năm 2026, và sự chú ý của nhà đầu tư trên thị trường tài chính đang đổ dồn vào các chỉ số thâm hụt ngân sách, diễn biến nợ, và mức độ bền vững của nền tài chính công mỗi nước.

Những chỉ số này đã từng ít bị để ý trong giai đoạn phục hồi sau đại dịch của châu Âu, nhưng giờ đây lại trở thành tâm điểm của câu chuyện kinh tế khu vực, trang Euronews cho hay.

NỢ CÔNG VÀ THÂM HỤT NGÂN SÁCH TĂNG

Theo một báo cáo mới đây của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), triển vọng tài khóa của eurozone đang dần xấu đi. Thâm hụt ngân sách tổng thể của khu vực này dự kiến sẽ tăng từ 3,2% tổng sản phẩm trong nước (GDP) vào năm 2025 lên 3,4% vào năm 2026, và tiếp tục tăng lên 3,6% vào năm 2027 và 3,7% vào năm 2030. Mặc dù thâm hụt vượt ngưỡng 3% theo quy định của Hiệp ước Maastricht đã trở thành điều bình thường kể từ sau đại dịch, nhưng các dự báo của IMF xác nhận rằng việc tái cân bằng tài chính vẫn còn xa vời đối với các nước trong khu vực.

Nợ công cũng được dự báo sẽ tăng theo. Tỷ lệ nợ công trên GDP của khu vực đồng euro, vốn đã ổn định trong những năm gần đây, hiện được dự báo sẽ tăng từ 87,8% vào năm 2025 lên 92,2% vào năm 2030.

Gánh nặng này không được phân bổ đều giữa các quốc gia thành viên. Pháp và Bỉ được cho là sẽ chứng kiến mức tăng nợ mạnh nhất, với Pháp tăng từ 116,5% GDP vào năm 2025 lên 129,4% vào năm 2030, và Bỉ tăng từ 107,5% lên 122,6% trong cùng kỳ. Đức, vốn được coi là hình mẫu của sự thận trọng tài chính, cũng được dự báo sẽ có tỷ lệ nợ hơn 9 điểm phần trăm, từ 64,4% lên 73,6%.

Trong khi đó, Italy - một trong những nền kinh tế mắc nợ nhiều nhất trong khối, sẽ có con đường ổn định hơn - với mức nợ chỉ tăng nhẹ từ 136,8% GDP vào năm 2025 lên 137 % vào năm 2030, dù đây vẫn là một trong những gánh nặng nợ công lớn nhất toàn cầu. Ngược lại, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha được dự báo sẽ giảm tỷ lệ nợ công, phản ánh tăng trưởng kinh tế danh nghĩa mạnh mẽ hơn và tiếp tục củng cố được nền tài khóa. Nợ của Tây Ban Nha được dự báo sẽ giảm từ 100,4% xuống 92,6%, trong khi của Bồ Đào Nha giảm từ 90,9% xuống 77,4%. Hy Lạp đang trên con đường giảm nợ ổn định, với tỷ lệ dự kiến sẽ giảm từ 146,7% vào năm 2025 xuống 130,2% vào năm 2030.

Ireland và Hà Lan được kỳ vọng sẽ tiếp tục là những nền kinh tế có nền tài chính công mạnh nhất trong khu vực đồng euro. Tỷ lệ nợ trên GDP của Ireland được dự báo sẽ giảm đều đặn từ 33% vào năm 2025 xuống chỉ còn 28,2% vào năm 2030, trong khi Hà Lan sẽ chứng kiến sự gia tăng dần của nợ công từ 44 % lên 48,5% nhưng vẫn nằm trong số có mức nợ thấp nhất trong khối.

Các nhà kinh tế của ngân hàng Goldman Sachs dự báo một sự chuyển dịch nhẹ nhưng rõ nét về tình hình nợ công của eurozone trong năm 2026. "Chúng tôi kỳ vọng chính sách tài khóa sẽ trở thành tâm điểm của triển vọng kinh tế khu vực đồng euro”, một báo cáo gần đây của Goldman Sachs viết, cho rằng sự chuyển dịch này sẽ được thúc đẩy bởi "việc triển khai gói chi tiêu công quy mô lớn của Đức, cũng như việc tăng chi tiêu quốc phòng và căng thẳng ngân sách tiếp tục ở Pháp”.

Đức đang giữ vị trí trung tâm của sự chuyển dịch mở rộng này. Theo Goldman Sachs, thâm hụt ngân sách của Đức sẽ tăng từ 2,9% lên 3,7% GDP, phản ánh việc triển khai một gói chi tiêu tài khóa lớn được phê duyệt vào đầu năm 2025. Tại Pháp, sự phân mảnh chính trị tiếp tục ảnh hưởng đến việc củng cố tài chính công. Goldman Sachs dự báo cán cân tài khóa của Paris sẽ chỉ có được sự cải thiện nhẹ, với thâm hụt ngân sách giảm từ 5,4% xuống 5,3% GDP.

THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU KHÔNG CÒN “DỄ TÍNH”

Mặc dù mức nợ công đang tăng lên trên khắp châu Âu, Cơ quan Xếp hạng Trái phiếu Kroll (KBRA) nhấn mạnh rằng các con đường tài khóa của các quốc gia ở khu vực này đang có sự phân kỳ đáng kể. "Trong số các nền kinh tế lớn nhất châu Âu, Pháp, Anh, Đức, Tây Ban Nha và Italy dường như đang chịu áp lực nợ nần lớn hơn, trong khi Bồ Đào Nha, Ireland và Hy Lạp đang vượt trội tương đối trong việc kiểm soát nợ nần” - ông Ken Egan, một giám đốc cấp cao tại KBRA, viết trong một báo cáo được chia sẻ với Euronews.

Áp lực tài khóa cấu trúc - xuất phát từ các yếu tố từ già hóa dân số đến chi phí chuyển đổi khí hậu và chi tiêu quốc phòng mới - đang gia tăng. Đặc biệt, chi tiêu quốc phòng của khu vực eurozone được dự báo sẽ tăng lên khoảng 3,5% GDP vào năm 2035, và KBRA ước tính rằng đến năm 2030, sự gia tăng chi tiêu quốc phòng như vậy có thể khiến thâm hụt ngân sách của khu vực tăng thêm 0,9 điểm phần trăm, dù đã có sự hỗ trợ từ các cơ chế toàn EU.

Trong khi đó, các quốc gia từng chìm sâu trong khủng hoảng nợ cách đây hơn 1 thập kỷ như Bồ Đào Nha, Ireland và Hy Lạp lại đang đạt được tiến bộ đáng kể về cân đối ngân sách và tính bền vững của nợ.

Giới chuyên gia cho rằng các chính phủ châu Âu đang một lần nữa chi tiêu nhiều hơn một lần nữa, nhưng thị trường trái phiếu có thể sẽ không còn “dễ tính” như trước đây. "Các thị trường trái phiếu hiện nay chịu sự chi phối nhiều hơn bởi các nhà đầu tư có độ cảnh giác cao. Họ rất nhanh nhạy trong việc định giá lại mức độ căng thẳng tài khóa và kiểm tra độ tin cậy tài khóa của quốc gia bán trái phiếu”, KBRA nhận xét.

Với khoảng 40-45% dư nợ trái phiếu chính phủ trên khắp khu vực đồng euro sẽ cần được đảo nợ trong vòng 3 năm tới, chi phí đi vay cao hơn có thể nhanh chóng dẫn tới số tiền trả lãi lớn hơn. Lợi suất trái phiếu tăng trên khắp khu vực đồng euro có thể làm căng thẳng ngân sách quốc gia hơn nữa.

Đối với một chính phủ trung bình của khu vực đồng euro với mức nợ gần 90% GDP, KBRA ước tính rằng một sự gia tăng 100 điểm cơ bản trong lợi suất trái phiếu sẽ nâng tiền lãi nợ công phải trả hàng năm thêm 0,46% GDP chỉ trong vòng ba năm - tương đương tăng thêm khoảng 20 tỷ euro trong kế hoạch ngân sách hàng năm của Đức hoặc 10 tỷ euro trong ngân sách của Italy.

"Trọng tâm nên chuyển từ đầu tư nhiều hơn sang đầu tư tốt hơn, với các đánh giá chi tiêu nghiêm ngặt hơn, kỷ luật thắt chặt hơn và đầu tư cơ bản phải mang lại giá trị ròng”, ông Ken Egan khuyến nghị.

An Huy