Rõ tiêu chí đánh giá hiệu quả tiết kiệm, chống lãng phí

Quy định rõ trách nhiệm của người đứng đầu

Thảo luận ở Tổ 4 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh: Khánh Hòa, Lai Châu và Lào Cai) chiều 5/11, các đại biểu cơ bản tán thành với sự cần thiết ban hành Luật Tiết kiệm, chống lãng phí.

Theo ĐBQH Chamaleá Thị Thủy (Khánh Hòa), Luật năm 2013 chưa bao quát toàn diện các lĩnh vực gây lãng phí, thiếu chế tài xử lý mạnh mẽ và chưa đồng bộ với các luật chuyên ngành. Do đó, việc ban hành luật mới, khắc phục các hạn chế trên là cần thiết.

ĐBQH Chamaleá Thị Thủy (Khánh Hòa) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

“Việc ban hành luật mới không chỉ nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về tiết kiệm, chống lãng phí mà còn đáp ứng yêu cầu đổi mới quản trị công, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực quốc gia trong bối cảnh kinh tế - xã hội ngày càng có nhiều thách thức”, đại biểu nhìn nhận.

Đánh giá cao việc mở rộng phạm vi điều chỉnh sang tài chính công, tài sản công, tổ chức bộ máy, năng lượng, và các lĩnh vực khác, song đại biểu đề nghị cần làm rõ hơn quy định về "hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân".

Cũng theo đại biểu, việc áp dụng luật này đối với khu vực tư nhân cần được giới hạn ở những trường hợp liên quan đến sử dụng nguồn lực công hoặc có tác động đến lợi ích công cộng, nhằm tránh xung đột với quyền tự do kinh doanh và quyền sở hữu tài sản được Hiến pháp bảo vệ.

Quang cảnh thảo luận tại Tổ 4. Ảnh: Hồ Long

Bên cạnh đó, dự thảo Luật cần bổ sung quy định rõ ràng hơn về các doanh nghiệp tư nhân tại khoản 7 Điều 2; luật chỉ nên áp dụng bắt buộc đối với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân khi quản lý, sử dụng nguồn lực công hoặc có hành vi gây lãng phí ảnh hưởng đến lợi ích công cộng.

Dự thảo Luật cũng quy định rõ về hành vi gây lãng phí và hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí (Điều 3 và Điều 4).

Theo đại biểu Chamaleá Thị Thủy, việc liệt kê các nhóm hành vi gây lãng phí và vi phạm là cần thiết, nhưng cần cụ thể hóa hơn nữa để dễ nhận diện và áp dụng.

Chẳng hạn, hành vi "gây lãng phí trong quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên, năng lượng" (Điều 3, khoản 1, điểm đ) cần được quy định chi tiết hơn, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển bền vững hiện nay; đồng thời cần bổ sung quy định rõ ràng hơn về trách nhiệm của người đứng đầu trong việc để xảy ra lãng phí, cũng như các biện pháp chế tài cụ thể để xử lý các hành vi vi phạm.

Giao Bộ Tài chính xây dựng bộ chỉ số đánh giá

Điểm đáng chú ý, dự thảo Luật quy định rõ về bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí (Điều 7). Đánh giá cao việc bổ sung các quy định bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí và người thân của họ, như: bồi thường thiệt hại khi cơ quan có thẩm quyền không áp dụng biện pháp bảo vệ kịp thời, đại biểu Chamaleá Thị Thủy đề nghị cần bổ sung thêm các biện pháp cụ thể để bảo vệ danh tính, an toàn cá nhân và quyền lợi của người tố giác, đặc biệt trong trường hợp họ đối mặt với các hành vi trả thù, cô lập.

ĐBQH Khang Thị Mào (Lào Cai) bổ sung, tại khoản 6 Điều 5 dự thảo Luật quy định: “Người thân của người đấu tranh chống lãng phí được bảo vệ gồm vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người đấu tranh chống lãng phí”. Quy định này tạo cơ sở áp dụng cho các biện pháp bảo vệ quy định tại Điều 7.

ĐBQH Khang Thị Mào (Lào Cai) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Tuy nhiên, phạm vi “người thân” như trên còn hẹp, chưa bao quát hết các mối quan hệ gia đình.

Đại biểu đề nghị bổ sung thêm “cha mẹ vợ, cha mẹ chồng, anh, chị, em ruột, người trực tiếp nuôi dưỡng hoặc được người đó nuôi dưỡng”. Việc mở rộng này sẽ bảo đảm phạm vi bảo vệ toàn diện, góp phần khuyến khích, bảo vệ người dân và cán bộ dám đấu tranh với hành vi lãng phí, tiêu cực.

Cũng theo đại biểu Khang Thị Mào, Điều 6 dự thảo Luật về nguyên tắc tiết kiệm, chống lãng phí đã thể hiện được định hướng đổi mới và bao quát hơn so với Luật năm 2013, nhất là việc mở rộng phạm vi thực hành tiết kiệm, chống lãng phí ngay từ khâu hoạch định chính sách, xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật.

Tuy nhiên, để bảo đảm tính khả thi, đại biểu đề nghị cần tiếp tục hoàn thiện nội dung của điều này theo hướng cụ thể hóa cơ chế thực hiện, đặc biệt đối với các nguyên tắc tại khoản 2, khoản 3 và khoản 7.

Cụ thể, đối với khoản 2, quy định “bảo đảm tiết kiệm, chống lãng phí trong toàn bộ quá trình xây dựng chính sách, soạn thảo, theo dõi thi hành pháp luật” là bước tiến đúng đắn về tư duy quản lý, nhằm phòng ngừa lãng phí ngay từ gốc.

Các đại biểu tại Tổ 4. Ảnh: Hồ Long

Tuy nhiên, dự thảo Luật lại chưa quy định việc đánh giá tác động về chi phí – lợi ích, chi phí tuân thủ và nguy cơ lãng phí thể chế; chưa xác định rõ chủ thể chịu trách nhiệm bảo đảm nguyên tắc này.

Từ đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo bổ sung quy định giao Chính phủ hướng dẫn cụ thể nội dung, phương pháp đánh giá tác động về chi phí – hiệu quả, yêu cầu lồng ghép nội dung tiết kiệm, chống lãng phí trong báo cáo đánh giá chính sách, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, đồng thời thiết lập cơ chế rà soát định kỳ say ban hành để điều chỉnh kịp thời các văn bản, quy định gây lãng phí nguồn lực xã hội.

Tại khoản 3, cần cụ thể hóa tiêu chí đánh giá hiệu quả tiết kiệm, chống lãng phí, tránh đánh giá hình thức. “Đề nghị giao Bộ Tài chính chủ trì xây dựng bộ chỉ số đánh giá tiết kiệm, chống lãng phí”, đại biểu nêu.

Để khuyến khích cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung (khoản 7), đại biểu Khang Thị Mào đề nghị dự thảo Luật cần quy định cụ thể về tiêu chí nhận diện rủi ro khách quan, tránh bị lợi dụng để né tránh trách nhiệm khi để xảy ra lãng phí. B

Ban soạn thảo cần nghiên cứu, hướng dẫn rõ phạm vi, điều kiện áp dụng và quy trình xem xét miễn, giảm trách nhiệm trong các trường hợp này.

ĐBQH Nguyễn Hữu Toàn (Lai Châu) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Tại Điều 8, dự thảo Luật quy định ngày 31/5 hằng năm là Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí. ĐBQH Nguyễn Hữu Toàn (Lai Châu) tỏ ý băn khoăn với quy định này.

Theo đại biểu, tiết kiệm, chống lãng phí “phải thấm vào từng ngày, từng giờ trong sản xuất kinh doanh cũng như cuộc sống của mỗi cá nhân”. Do đó, tuyên truyền lối sống tiết kiệm, chống lãng phí là cần thiết và “không nên dồn vào một ngày”.

Đan Thanh