Rõ chức năng, quyền hạn của khoa, đơn vị đào tạo trong CSGDĐH sẽ giúp tự chủ hiệu quả

Tại dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi (bản dự thảo ngày 25/7/2025), Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quy định riêng một điều về trường, khoa và đơn vị đào tạo nhằm làm rõ chức năng, quyền hạn và phạm vi hoạt động của các đơn vị đào tạo trong cơ sở giáo dục đại học.

Đây là một điểm đổi mới phản ánh xu hướng tăng cường phân cấp, phân quyền và làm rõ cấu trúc nội bộ trong cơ sở giáo dục đại học. Nội dung này nhận được sự ủng hộ của nhiều lãnh đạo khoa cũng như các đơn vị trong cơ sở giáo dục đại học.

Bước đi góp phần hoàn thiện cấu trúc tổ chức trong cơ sở giáo dục đại học

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Lê Quang Dũng - Trưởng khoa, Khoa Giáo dục thể chất, Đại học Huế cho hay, hiện, khoa giảng dạy chương trình Giáo dục thể chất bắt buộc cho toàn bộ sinh viên, góp phần rèn luyện sức khỏe, phát triển thể lực và hình thành thói quen luyện tập thể thao cho các em.

Bên cạnh đó, khoa đào tạo ngành Giáo dục thể chất, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực giáo dục và thể thao. Khoa còn tham mưu cho lãnh đạo Đại học Huế trong phát triển phong trào thể dục thể thao, đồng thời tổ chức các hoạt động, giải thi đấu nhằm nâng cao đời sống tinh thần và tăng cường gắn kết giữa cán bộ, viên chức, sinh viên.

Tiến sĩ Lê Quang Dũng - Trưởng khoa, Khoa Giáo dục thể chất, Đại học Huế. Ảnh: NVCC

Theo Tiến sĩ Lê Quang Dũng, đối với quy định cụ thể cho khoa tại Điều 17, dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi lần 3) đã làm rõ vị trí, chức năng và quyền hạn của khoa trong cơ cấu tổ chức của cơ sở giáo dục đại học. Điều này tạo cơ sở pháp lý rõ ràng hơn cho việc phân cấp quản lý, giúp khoa chủ động hơn trong tổ chức đào tạo, nghiên cứu khoa học, hợp tác và phục vụ cộng đồng. Đồng thời, việc có quy định riêng cũng giúp thống nhất cách hiểu, áp dụng luật giữa các đơn vị, hạn chế chồng chéo trong quản lý và tạo điều kiện để khoa hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Khi được phân quyền và tự chủ rõ ràng hơn, khoa sẽ chủ động đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy phù hợp với đặc thù môn học và nhu cầu người học. Cùng với đó, tăng cường hoạt động nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, nhất là ứng dụng công nghệ vào giảng dạy thể chất và thể thao. Khoa cũng sẽ mở rộng hợp tác quốc tế nhanh chóng và linh hoạt hơn, giúp giảng viên, sinh viên tiếp cận các chương trình, dự án và nguồn lực bên ngoài. Đồng thời, đáp ứng kịp thời nhu cầu cộng đồng thông qua các hoạt động rèn luyện thể lực, phong trào thể thao và tư vấn sức khỏe.

Trong bối cảnh Đại học Huế đang thực hiện tự chủ, các đơn vị thành viên và trực thuộc (trong đó có Khoa Giáo dục thể chất) sẽ được giao quyền tự chủ ở mức phù hợp với khả năng tự đảm bảo tài chính và năng lực quản trị.

Cùng bàn về vấn đề này, Tiến sĩ, Bác sĩ Thú y Đinh Xuân Phát - Trưởng khoa, Khoa Khoa học Sinh học, Trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh nhận định: “Khoa là đơn vị chuyên môn cơ bản trong cơ cấu tổ chức của một trường đại học, giữ vai trò trực tiếp trong việc tổ chức và triển khai các chương trình đào tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ và phục vụ cộng đồng.

Đồng thời, khoa còn là cầu nối giữa nhà trường với người học và xã hội trong lĩnh vực chuyên môn, góp phần định hình thương hiệu và thế mạnh học thuật của cơ sở giáo dục. Với đội ngũ giảng viên, nhà khoa học và những chương trình đào tạo chuyên sâu, khoa đảm nhận vai trò bảo đảm chất lượng chuyên môn, đổi mới phương pháp giảng dạy và thúc đẩy hoạt động nghiên cứu gắn với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành và xã hội”.

Tiến sĩ, Bác sĩ thú y Đinh Xuân Phát - Trưởng khoa, Khoa Khoa học Sinh học, Trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: NVCC

Theo Tiến sĩ Đinh Xuân Phát, việc tách quy định về trường thuộc đại học, khoa và đơn vị đào tạo thành một điều riêng trong dự thảo thể hiện sự công nhận rõ ràng hơn về vị trí, vai trò và tính đặc thù của các đơn vị trong cơ sở giáo dục đại học. Đây là một bước tiến tích cực nhằm cụ thể hóa quyền, chức năng và nhiệm vụ của từng cấp đơn vị.

Về mặt tác động, quy định này giúp nâng cao tính minh bạch trong quản lý, phân cấp rõ ràng giữa đại học, trường thuộc đại học, khoa và các đơn vị đào tạo. Từ đó, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để triển khai tự chủ đại học hiệu quả hơn, đặc biệt là trong phân bổ nguồn lực, quản trị nội bộ và phát triển chuyên môn.

Đặc biệt, điều này làm tăng tính chủ động trong xây dựng định hướng nghiên cứu, lựa chọn đề tài và huy động nguồn lực phục vụ nghiên cứu. Cùng với đó, đơn vị có thể đẩy mạnh hợp tác quốc tế thông qua việc chủ động liên hệ, ký kết thỏa thuận học thuật với đối tác nước ngoài, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào cấp trường.

Tiếp đó, được phân quyền và tự chủ một cách rõ ràng còn tạo điều kiện để khoa linh hoạt hơn trong tuyển chọn giảng viên, mời chuyên gia, xây dựng nhóm nghiên cứu mạnh. Đồng thời, thúc đẩy sự đổi mới trong quản lý học thuật, phát triển chương trình đào tạo gắn với nhu cầu thực tiễn, thị trường lao động trong nước và quốc tế.

"Việc tăng cường quyền tự chủ cho khoa không chỉ nâng cao vị thế của đơn vị trong hệ thống, mà còn góp phần khẳng định thương hiệu và chất lượng đào tạo, nghiên cứu của cơ sở giáo dục đại học", thầy Phát nhấn mạnh.

Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phùng Trung Nghĩa - Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Thái Nguyên cho hay, Điều 17 của dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi lần 3) là một bước đi tích cực, góp phần hoàn thiện cấu trúc tổ chức trong cơ sở giáo dục đại học, đặc biệt là mô hình quản trị đại học theo hướng hiện đại.

Việc chưa được phân cấp về nhân sự và tài chính khiến trường thuộc đại học gặp khó khăn trong tuyển dụng, chính sách đãi ngộ, cũng như tái đầu tư cho phát triển đội ngũ và trang thiết bị chuyên sâu. Những rào cản này đang hạn chế tiềm năng phát triển và đổi mới sáng tạo tại cấp đơn vị học thuật, nơi lẽ ra phải là trung tâm phát triển năng lực cốt lõi của toàn đại học.

Khi xác định rõ chức năng tổ chức trực tiếp hoạt động đào tạo, nghiên cứu của trường thuộc đại học, hệ thống tổ chức bên trong đại học sẽ trở rõ ràng hơn, đồng thời loại bỏ tình trạng chồng chéo giữa các cấp quản lý. Nếu được trao quyền tự chủ học thuật, trường thuộc đại học có thể chủ động xây dựng chương trình, mở ngành, phát triển đội ngũ chuyên môn và định hướng nghiên cứu phù hợp với xu thế.

Điều này không chỉ nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn, mà còn thúc đẩy sự phát triển của các mô hình đào tạo liên ngành, mở rộng hợp tác quốc tế theo định hướng riêng. Về lâu dài, những trường mạnh về học thuật sẽ trở thành trung tâm chuyên môn nòng cốt bên trong đại học, góp phần định hình thương hiệu học thuật tổng thể của cơ sở giáo dục.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phùng Trung Nghĩa - Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Thái Nguyên. Ảnh: website nhà trường

Cần thúc đẩy tự chủ chuyên môn - học thuật cho từng đơn vị

Để các khoa thực sự phát huy vai trò và thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới giáo dục đại học, Trưởng khoa, Khoa Khoa học Sinh học, Trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh cho hay cần có những điều chỉnh và hỗ trợ đồng bộ.

Trước tiên, cần có cơ chế tài chính phân quyền rõ ràng, cho phép khoa được chủ động sử dụng và huy động nguồn lực tài chính, bao gồm việc có ngân sách nghiên cứu độc lập hoặc được trích từ học phí, dự án, tài trợ. Đây là điều kiện quan trọng để thúc đẩy nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và phát triển chuyên môn.

Quyền tự chủ về nhân sự và học thuật cũng cần được tăng cường. Khoa nên được trao quyền trong tuyển dụng, đánh giá, phát triển đội ngũ giảng viên; đồng thời chủ động xây dựng, điều chỉnh và triển khai chương trình đào tạo phù hợp với thực tiễn và xu thế hội nhập.

Cùng với đó, cần hoàn thiện các quy chế tổ chức và hoạt động của khoa theo hướng minh bạch, phù hợp với quy định của luật và đáp ứng yêu cầu phát triển học thuật.

Và nhà trường cần tổ chức các chương trình đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, lãnh đạo cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo khoa, giúp họ đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của mô hình quản trị đại học hiện đại.

Sinh viên Trường Đại học Nông lâm Thành phố Hồ Chí Minh thực hành ngành Khoa học môi trường. (Ảnh tư liệu: NTCC)

Còn theo Trưởng khoa, Khoa Giáo dục thể chất, Đại học Huế, để khoa phát huy hiệu quả vai trò và nhiệm vụ, cần phân quyền rõ ràng về tài chính, nhân sự và học thuật, tạo điều kiện để khoa chủ động triển khai kế hoạch. Bên cạnh đó, đại học cần bảo đảm cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ giảng dạy và nghiên cứu, đặc biệt với các môn thể chất đòi hỏi không gian và dụng cụ đặc thù.

Song song với đó, bổ sung chính sách khuyến khích hợp tác quốc tế và đổi mới sáng tạo, tạo điều kiện cho cán bộ, giảng viên tham gia dự án, khóa đào tạo, hội thảo quốc tế; tăng cường nguồn nhân lực thông qua tuyển dụng, đào tạo và bồi dưỡng giảng viên đáp ứng yêu cầu chuyên môn ngày càng cao. Đồng thời, Đại học Huế cần ban hành quy định cụ thể, bảo đảm mức độ tự chủ của khoa gắn với hiệu quả quản trị và năng lực thực hiện nhiệm vụ, qua đó nâng cao chất lượng quản lý, giảng dạy và phục vụ cộng đồng.

Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phùng Trung Nghĩa cho biết: “Việc xác lập vai trò, chức năng rõ ràng của trường thuộc đại học cho thấy định hướng sửa đổi của Luật Giáo dục đại học đang tập trung thúc đẩy tự chủ chuyên môn - học thuật, giúp các đơn vị trở thành hạt nhân tổ chức đào tạo, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, một điểm đáng lưu ý là dù được giao nhiều trách nhiệm chuyên môn, trường thuộc đại học vẫn không có tư cách pháp nhân. Điều này tạo ra giới hạn trong việc phân cấp sâu hơn về nhân sự và tài chính - hai trong những trụ cột quan trọng của quá trình tự chủ đại học. Đây là vấn đề cần tiếp tục được thảo luận và hoàn thiện trong quá trình xây dựng các văn bản quy định dưới luật".

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phùng Trung Nghĩa kiến nghị, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế tự chủ cho trường thuộc đại học theo hướng toàn diện, bao gồm chuyên môn, nhân sự, tài chính.

Thứ nhất, về tự chủ chuyên môn, học thuật, cần được bảo đảm một cách thực chất, cho phép trường thuộc đại học chủ động xây dựng và phê duyệt chương trình đào tạo, mở ngành, tổ chức các hoạt động nghiên cứu độc lập, đồng thời chịu trách nhiệm về chất lượng đầu ra.

Thứ hai, về tự chủ nhân sự, mặc dù các trường không có tư cách pháp nhân, song vẫn cần được phân cấp trong việc tuyển dụng, đánh giá, bổ nhiệm các vị trí chuyên môn nội bộ, có thể dưới sự giám sát hoặc phê duyệt của hội đồng đại học.

Thứ ba, về tự chủ tài chính, cần có quy định rõ ràng về cơ chế phân bổ nguồn thu và chia sẻ tài chính giữa đại học và các trường trực thuộc. Điều này nhằm bảo đảm các đơn vị có đủ nguồn lực đầu tư dài hạn cho chất lượng đào tạo và nghiên cứu.

Hồng Mai