Rà soát kỹ năng lực, kinh nghiệm khi lựa chọn doanh nghiệp Việt tham gia công nghiệp đường sắt

Mục tiêu của Nghị định là cụ thể hóa các giải pháp triển khai chủ trương của Đảng và Nhà nước về phát triển ngành công nghiệp đường sắt theo hướng hiện đại, đồng bộ, bền vững, có trọng tâm, trọng điểm, từng bước tự chủ trong bảo trì, sản xuất phương tiện, vật tư, thiết bị cho hệ thống đường sắt đô thị, đường sắt quốc gia và đường sắt tốc độ cao.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Xây dựng tiếp tục rà soát, hoàn thiện Nghị định để trình Chính phủ ban hành. Đối với các cơ chế, chính sách đặc thù trong đặt hàng, giao nhiệm vụ (áp dụng cho cả doanh nghiệp nhà nước và tư nhân trong nước), Bộ cần báo cáo Đảng ủy Chính phủ để trình Bộ Chính trị cho chủ trương trước khi ban hành.

Hình ảnh đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam do AI tạo.

Về phạm vi điều chỉnh, cần nghiên cứu đưa danh mục dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt được giao nhiệm vụ, đặt hàng vào Nghị định nhằm thuận tiện triển khai. Danh mục phải xác định rõ sản phẩm trọng tâm, tránh dàn trải; ưu tiên đặt hàng các sản phẩm công nghệ cao, kỹ thuật mới, hiện đại, nhất là lĩnh vực đường sắt tốc độ cao mà trong nước chưa tự sản xuất được, nhằm từng bước làm chủ công nghệ.

Về tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp, cần rà soát kỹ các tiêu chí về năng lực, kinh nghiệm, nhân sự, cơ sở vật chất, tài chính, chất lượng và giá thành, bảo đảm khả thi và phù hợp thực tiễn. Đồng thời, bổ sung yêu cầu doanh nghiệp phải có kế hoạch chuyển giao công nghệ, cam kết lộ trình tăng tỷ lệ nội địa hóa, ưu tiên đơn vị có viện nghiên cứu, đội ngũ kỹ sư và năng lực thiết kế – chế tạo.

Về cơ chế, chính sách ưu đãi, ngoài những quy định hiện có trong Luật Đường sắt, cần nghiên cứu thêm các chính sách vượt trội để hỗ trợ doanh nghiệp nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực, xây dựng viện nghiên cứu, phòng thí nghiệm. Nhà nước cần có cơ chế bảo lãnh, bảo đảm tiêu thụ sản phẩm, cam kết thị trường ổn định, đặt hàng dài hạn đối với các doanh nghiệp cung cấp sản phẩm, dịch vụ đạt yêu cầu. Đồng thời, phải công bố công khai danh mục và tiêu chí, thành lập hội đồng thẩm định để bảo đảm tính minh bạch, pháp lý chặt chẽ.

Bộ Xây dựng được giao tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện quy định về chủ thể đặt hàng, giao nhiệm vụ, bảo đảm khả thi, đồng bộ, tránh dàn trải, lãng phí nguồn lực. Cần làm rõ phương thức, tiêu chí, thời gian lựa chọn doanh nghiệp Việt Nam để họ có thể chủ động đầu tư dây chuyền, công nghệ, thiết bị phục vụ sản xuất, đáp ứng tiến độ các dự án đường sắt cũng như công tác bảo trì, sửa chữa, vận hành.

Ngoài ra, Bộ cần căn cứ vào kết quả thống kê, đánh giá năng lực chuyển giao công nghệ, phát triển sản xuất trong nước và nhu cầu, quy mô thị trường đầu ra để đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù cho cả doanh nghiệp nhà nước và tư nhân. Việc đặt hàng, giao nhiệm vụ phải tránh đầu tư dàn trải, sản xuất dư thừa, gây lãng phí nguồn lực xã hội.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Xây dựng hoàn thiện dự thảo Nghị định trình Chính phủ ban hành trước ngày 31/10/2025.

Lê Bảo