Quyết liệt chặn hàng giả, hàng nhái trên thị trường số

Từ ngày 1/1/2026, hệ thống quy định về quản lý chất lượng hàng hóa sẽ được triển khai đồng bộ theo hướng văn minh, minh bạch và hiện đại hơn. Đây được xem là bước chuyển quan trọng, vừa giúp doanh nghiệp bảo vệ sản phẩm chính hãng, ngăn chặn gian lận chất lượng, vừa tạo điều kiện để cơ quan quản lý đơn giản hóa công tác giám sát, kiểm tra.

Siết chặt quản lý hàng hóa theo hướng văn minh, minh bạch và hiện đại.

Theo ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), trong thương mại truyền thống, các yếu tố nhận diện tương đối rõ ràng: người bán có địa chỉ cụ thể, người mua trực tiếp tiếp xúc, hàng hóa dễ kiểm chứng và giao dịch, thanh toán minh bạch.

Ngược lại, trên môi trường mua sắm trực tuyến, đặc biệt là mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử, hầu hết những yếu tố này đều trở nên mờ nhạt. Việc xác định danh tính người bán, nguồn gốc hàng hóa hay kiểm soát chất lượng sản phẩm gặp nhiều khó khăn, tạo ra “khoảng trống” cho hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng và hàng lậu len lỏi vào thị trường, đẩy rủi ro về phía người tiêu dùng.

Thách thức càng lớn hơn khi hoạt động mua bán vượt ra ngoài biên giới, diễn ra trên các nền tảng nước ngoài, vận hành theo hệ thống và quy định của doanh nghiệp quốc tế. Trong nhiều trường hợp, ngay cả khi đã phát hiện dấu hiệu vi phạm, việc xác minh và xử lý vẫn gặp trở ngại do thiếu hợp tác từ các đối tượng liên quan. Đây chính là bài toán nan giải của quản lý thương mại điện tử hiện nay.

Đại diện Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cho rằng, bên cạnh những lợi ích rõ rệt, thương mại điện tử cũng bộc lộ không ít mặt trái, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện khung pháp lý. Thời gian qua, Nhà nước đã từng bước ban hành các quy định mới, có lộ trình thực hiện rõ ràng, nhằm xác định và ràng buộc trách nhiệm của từng chủ thể tham gia, từ người bán, nền tảng trung gian đến các sàn thương mại điện tử.

Trước đây, dù đã có quy định điều chỉnh hoạt động của các sàn và nền tảng số, song còn thiếu và chưa đủ chi tiết, khiến công tác quản lý, xử lý vi phạm gặp nhiều vướng mắc. Trong thời gian tới, các quy định sẽ tiếp tục được bổ sung, làm rõ trách nhiệm, đặc biệt là trách nhiệm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong môi trường số.

Theo ông Trần Hữu Linh, để ngăn chặn hiệu quả hàng giả trên môi trường thương mại điện tử, việc hoàn thiện pháp luật là điều kiện cần, nhưng chưa đủ. Khó khăn lớn nhất hiện nay nằm ở khâu thực thi, đòi hỏi cơ quan quản lý phải có những công cụ hiện đại, phù hợp với đặc thù của không gian số.

Ngăn chặn, đẩy lùi buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả. (Ảnh minh họa)

Bộ Công Thương đang triển khai xây dựng các công cụ quản lý mới, trong đó quy định một số nhóm hàng hóa có rủi ro cao bắt buộc phải khai báo và truy xuất nguồn gốc; các nhóm hàng khác được khuyến khích thực hiện. Cùng với đó là việc xây dựng hệ thống cảnh báo sớm đối với hành vi gian lận, vi phạm trên thương mại điện tử, đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra.

Việc Chính phủ ban hành Nghị quyết 397/NQ-CP về Kế hoạch hành động quốc gia đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đến năm 2030 được đánh giá là dấu mốc quan trọng. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có một kế hoạch hành động tổng thể, dài hạn, thể hiện cam kết mạnh mẽ của Chính phủ trong cuộc chiến chống hàng giả và gian lận thương mại, đặc biệt trên môi trường thương mại điện tử.

Hiện nay, các bộ, ngành và địa phương đang khẩn trương xây dựng kế hoạch triển khai Nghị quyết vào thực tiễn, với nhiều giải pháp quyết liệt như: hướng tới xóa bỏ hàng giả, hàng nhái; yêu cầu 100% sàn thương mại điện tử ký cam kết phòng ngừa và chủ động chống hàng giả; tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Nghị quyết cũng nhấn mạnh yêu cầu xử lý nghiêm các trường hợp cán bộ, công chức tiếp tay, bao che cho buôn lậu, gian lận thương mại, đặc biệt là gian lận trên môi trường số. Đây sẽ là trọng tâm chấn chỉnh trong thời gian tới, nhằm lập lại kỷ cương thị trường và củng cố niềm tin của người tiêu dùng trong kỷ nguyên thương mại điện tử.

Trong năm 2025, lực lượng Quản lý thị trường đã kiểm tra hơn 27.500 vụ, xử lý trên 23.400 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách gần 372 tỷ đồng; vi phạm chủ yếu là hàng giả, hàng xâm phạm sở hữu trí tuệ, hàng không rõ nguồn gốc, vi phạm về giá và an toàn thực phẩm.

Lực lượng chức năng xử lý vi phạm hàng giả, hàng nhái không rõ nguồn gốc. (Ảnh minh họa)

Đáng chú ý, vi phạm trên các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội tiếp tục gia tăng, đặc biệt qua hình thức livestream bán hàng. Nhiều vụ việc trong 11 tháng qua cho thấy thủ đoạn ngày càng phức tạp: lợi dụng Facebook, TikTok để tiêu thụ hàng giả, hàng không hóa đơn; kho hàng phân tán, thường xuyên thay đổi địa điểm; sử dụng KOL, KOC quảng cáo, gắn mác “hàng xách tay”, “nhà làm”, “sạch 100%” nhằm đánh vào tâm lý người tiêu dùng.

Trước thực trạng này, yêu cầu đặt ra là phải siết chặt quản lý thương mại điện tử theo hướng đồng bộ, quyết liệt hơn. Các lực lượng chức năng, với nòng cốt là Quản lý thị trường, cần tăng cường phối hợp liên ngành, đẩy mạnh giám sát trên không gian mạng. Đồng thời, trách nhiệm của các sàn thương mại điện tử và nền tảng mạng xã hội phải được quy định rõ ràng, buộc kiểm soát nguồn gốc hàng hóa, hóa đơn chứng từ và xử lý kịp thời các gian hàng vi phạm.

Bên cạnh xử lý vi phạm, việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người tiêu dùng và doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng. Về lâu dài, phát triển thương mại điện tử bền vững cần song hành giữa “siết” quản lý và khuyến khích kinh doanh chân chính, góp phần xây dựng thị trường số minh bạch, lành mạnh.

Hà Chi