Quyền lực - trao đúng chỗ, sử dụng đúng cách

Với chủ đề "Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển", Diễn đàn sẽ tập trung triển khai các định hướng, quan điểm mới theo Nghị quyết của Trung ương về đổi mới hoạt động giám sát của Quốc hội; xác định trọng tâm giám sát của nhiệm kỳ tiếp theo để thực hiện có hiệu quả các chủ trương, nghị quyết của Đảng, đặc biệt là “bộ tứ nghị quyết chiến lược”.

Diễn đàn cũng sẽ đánh giá toàn diện hoạt động giám sát của Quốc hội trong thời gian qua, từ đó đề xuất kiến nghị, giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả giám sát, cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn cho việc sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND.

Giám sát là một trong ba chức năng chủ yếu của Quốc hội. Trong đó, chất vấn và trả lời chất vấn từ lâu đã khẳng định là một phương thức giám sát công khai, minh bạch và hiệu quả, thu hút được sự quan tâm theo dõi của cử tri và Nhân dân. Hoạt động giám sát chuyên đề ngày càng tập trung vào giải pháp, thúc đẩy hoàn thiện chính sách, pháp luật. Nhiều chuyên đề giám sát đã được tiến hành song song với quá trình sửa đổi luật hoặc giám sát khi luật mới được thực thi trong khoảng thời gian ngắn, qua đó đã kịp thời tháo gỡ ngay những vướng mắc, khắc phục ngay những tồn tại, giải quyết ngay những vấn đề bất cập, phát sinh để thể chế thực sự là động lực kiến tạo sự phát triển.

Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương kiểm tra, khảo sát hoạt động tại Trung tâm phục vụ hành chính công Đặc khu Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh. Ảnh: Trung Thành

Dù thế, trong bối cảnh hiện nay, hoạt động giám sát của Quốc hội cần có sự đổi mới toàn diện.

Trong thời gian gần đây, hoạt động lập pháp của Quốc hội đã có sự thay đổi căn bản, với việc Quốc hội chủ yếu ban hành luật khung, quy định các vấn đề mang tính nguyên tắc, định hướng chung, các vấn đề cụ thể, chi tiết được giao cho Chính phủ, các bộ, ngành và chính quyền địa phương quy định. Việc phân quyền, phân cấp mạnh mẽ này là hết sức cần thiết để nâng cao tính linh hoạt và chủ động cho các cơ quan quản lý trực tiếp - điều đặc biệt quan trọng trong bối cảnh vận hành bộ máy hành chính tinh, gọn hiện nay. Những thay đổi này đặt ra thách thức không nhỏ đối với hoạt động giám sát của Quốc hội: làm sao để bảo đảm hệ thống văn bản quy phạm pháp luật dưới luật được ban hành, được thực thi đầy đủ, đúng tinh thần, đúng mục tiêu của luật, không bị lạm dụng hay vận dụng tùy tiện? Việc vận hành chính quyền địa phương 2 cấp với quy mô của mỗi cấp được mở rộng hơn cũng đòi hỏi hoạt động giám sát của Quốc hội phải làm sao vừa không bỏ sót những vấn đề về thể chế vĩ mô, nhưng đồng thời cũng không bỏ lọt những vấn đề cụ thể từ đời sống dân sinh, từ tiếng nói, tâm tư của người dân cả nước.

Như vậy, giám sát của Quốc hội không thể chỉ dừng ở việc xem xét các báo cáo công tác của các cơ quan hay chất vấn định kỳ mà phải đi vào chiều sâu, có trọng tâm, trọng điểm và có tính hệ thống. Đặc biệt, Quốc hội cần phải đặt trọng tâm hoạt động giám sát vào việc ban hành, thực thi các văn bản dưới luật, kịp thời chấn chỉnh, chấm dứt tình trạng chậm, nợ ban hành văn bản quy định chi tiết khiến luật chậm đi vào cuộc sống và đặc biệt là tình trạng nghị định, thông tư trái với quy định, tinh thần của luật.

Trong bối cảnh khối lượng văn bản dưới luật tăng mạnh, cần tăng cường vai trò giám sát thường xuyên của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội để bảo đảm giám sát có tính liên tục, chuyên sâu, theo dõi dài hạn và bám sát thực tiễn. Có thể nói đây chính là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả giám sát của Quốc hội trong thời gian tới, cũng là nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi pháp luật do Quốc hội ban hành.

Cùng với đó, cần tiếp tục đổi mới phương pháp giám sát, kết hợp giữa giám sát chuyên đề, giám sát thực địa và khai thác dữ liệu hành chính, phản ánh của người dân, doanh nghiệp. Nâng cao chất lượng đối thoại giám sát, phát huy cao nhất diễn đàn công khai, minh bạch của hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn - nơi các vấn đề then chốt được phân tích, “mổ xẻ” đến cùng và giải pháp được cam kết đi kèm với trách nhiệm chính trị, trách nhiệm thực thi từ cấp cao nhất là Thủ tướng, các Phó Thủ tướng và các “tư lệnh ngành”.

Giám sát hiệu quả không thể thiếu sự tham gia của xã hội trong việc cung cấp thông tin, phản ánh thực trạng và theo dõi việc thực hiện cam kết của cơ quan công quyền. Do vậy, hoạt động giám sát của Quốc hội cũng phải tăng cường sự kết nối với người dân và báo chí.

Có rất nhiều yếu tố làm nên hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội. Chủ đề của Diễn đàn - “Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển” không chỉ phản ánh tinh thần và thực tiễn sinh động trong hoạt động giám sát của Quốc hội thời gian qua, mà còn cho thấy tinh thần chủ động, quyết liệt đổi mới của Quốc hội cho phù hợp với yêu cầu mới của thực tiễn.

Việc tổ chức Diễn đàn giám sát cho thấy, Quốc hội không đứng ngoài tiến trình đổi mới quản trị quốc gia. Không ai khác, chính Quốc hội, thông qua hoạt động giám sát sẽ bảo đảm quyền lực của Nhà nước, quyền lực của Nhân dân được trao đúng chỗ và được sử dụng đúng cách.

Nguyễn Bình