Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng thành phố Hà Nội: Đẩy nhanh chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng

Đây được coi là bước đi quan trọng nhằm tạo cơ chế tài chính bền vững, huy động nguồn lực xã hội hóa cho công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng - lá phổi xanh của Thủ đô.

Cơ chế mới cho quản lý và phát triển rừng

Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng thành phố Hà Nội được thành lập từ năm 2019 và giao cho Quỹ Đầu tư phát triển thành phố quản lý. Tuy nhiên, do hoạt động của quỹ mang tính đặc thù, gắn với nhiệm vụ chuyên ngành lâm nghiệp, đến tháng 3-2024, UBND thành phố Hà Nội ban hành Quyết định số 1607/QĐ-UBND về việc tổ chức lại hoạt động của quỹ, giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) trực tiếp điều hành, quản lý. Đến nay, quỹ đã được kiện toàn tổ chức, hoàn thiện bộ máy gồm ba ban hoạt động theo đúng quy định của Luật Lâm nghiệp 2017, gồm: Hội đồng quản lý quỹ, Ban điều hành quỹ và Ban kiểm soát quỹ.

Lực lượng kiểm lâm Hà Nội kiểm kê, rà soát diện tích rừng trên địa bàn xã Sóc Sơn. Ảnh: Ngọc Ánh

Theo ông Bùi Huy Khôi, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm kiêm Phó Giám đốc quỹ, chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng là công cụ tài chính hữu hiệu, vừa khuyến khích người dân tham gia bảo vệ rừng, vừa tạo nguồn lực hỗ trợ cho công tác lâm nghiệp. Ông Bùi Huy Khôi nhấn mạnh: “Luật Lâm nghiệp và các nghị định hướng dẫn đã quy định rõ: Bên cung ứng dịch vụ môi trường rừng, gồm: Chủ rừng (theo điều 8 Luật Lâm nghiệp), tổ chức, hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư có hợp đồng nhận khoán bảo vệ và phát triển rừng với chủ rừng là tổ chức do Nhà nước thành lập, Ủy ban nhân dân cấp xã và các tổ chức khác được Nhà nước giao trách nhiệm quản lý rừng; còn bên sử dụng rừng là các cơ sở thủy điện, nhà máy nước sạch, doanh nghiệp du lịch sinh thái, cơ sở sản xuất công nghiệp, nuôi trồng thủy sản… Việc chi trả được thực hiện minh bạch, đúng diện tích rừng thực tế”.

Thực hiện nhiệm vụ được giao, trong thời gian qua, thành viên của Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng và Chi cục Kiểm lâm đã phối hợp với chính quyền 25 xã có rừng trên địa bàn thành phố tiến hành rà soát, xác định diện tích rừng đủ điều kiện chi trả dịch vụ môi trường rừng theo quy định. Trọng tâm là nhằm xác định diện tích rừng của bên cung ứng dịch vụ môi trường rừng để chi trả tiền dịch vụ môi trường rừng, tăng thu nhập trực tiếp cho người trồng rừng, giữ rừng, bảo vệ rừng, đồng thời nâng cao tinh thần trách nhiệm trong công tác bảo vệ rừng. Bên cạnh đó, công tác kiểm tra, giám sát việc chi trả cũng được yêu cầu thực hiện nghiêm túc, nhằm bảo đảm tính công khai, minh bạch và sử dụng hiệu quả nguồn kinh phí.

Ông Nguyễn Văn Chuẩn, thành viên Ban điều hành Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng thành phố Hà Nội cho biết, làm việc với UBND các xã có rừng, các chủ rừng đều thống nhất xây dựng phương án sử dụng tiền dịch vụ môi trường rừng, trong đó bao gồm cả số tiền dịch vụ môi trường rừng thu từ các bên sử dụng dịch vụ, nhưng chưa xác định được đối tượng nhận. Các nội dung về đơn giá chi trả cho từng loại rừng (thông qua hệ số K được quy định tại Nghị định số 91/2024/NĐ-CP ngày 18/7/2024 của Chính phủ), chi phí quản lý, quyết toán và rà soát đối tượng sử dụng dịch vụ đều được bàn thảo kỹ lưỡng, bảo đảm tuân thủ quy định của pháp luật.

Ông Nguyễn Thế Trường, Trưởng phòng Kinh tế xã Yên Xuân cho biết, xã đang tập trung hoàn thiện công tác rà soát hiện trạng rừng và đất lâm nghiệp theo Kế hoạch số 57/2022/KH-UND ngày 18/2/2022 của UBND thành phố Hà Nội về chiến lược phát triển lâm nghiệp giai đoạn 2022-2025. “Đây là căn cứ quan trọng để xã quản lý đất lâm nghiệp đúng mục đích, xác định rõ diện tích và ranh giới 3 loại rừng: Rừng phòng hộ, đặc dụng và sản xuất, nhằm cập nhật vào quy hoạch của xã, bảo đảm phù hợp với quy hoạch Thủ đô”, ông Nguyễn Thế Trường nói.

Còn theo Phó Chủ tịch UBND xã Hồng Sơn Trương Anh Tuấn, để chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng nhanh chóng đi vào thực tiễn, rất cần sự hỗ trợ kỹ thuật từ Tổ giúp việc của quỹ, đặc biệt là trong hướng dẫn thống kê, cập nhật dữ liệu rừng và đối tượng sử dụng dịch vụ. “Theo quy hoạch, xã có hơn 866ha rừng và đất lâm nghiệp, nhưng có tới 664ha đất chưa có rừng, còn lại là diện tích rừng tự nhiên và rừng trồng. Nếu không được hướng dẫn cụ thể, rất khó để chi trả cho người dân”, ông Trương Anh Tuấn nhấn mạnh.

Không chỉ Yên Xuân, Hồng Sơn, nhiều xã khác, như: Hương Sơn, Yên Bài, Kim Anh, Xuân Mai, Trung Giã… cũng đã bắt đầu rà soát, thống kê rừng và đối tượng chi trả. Trong giai đoạn đầu thực hiện tuy còn nhiều khó khăn, song đã mở ra kỳ vọng lớn trong việc tạo cơ chế tài chính thuận lợi bổ sung cho công tác quản lý, bảo vệ rừng, thay vì chỉ phụ thuộc vào ngân sách nhà nước như trước đây.

Gắn lợi ích với trách nhiệm bảo vệ rừng

Theo Luật Lâm nghiệp 2017, dịch vụ môi trường rừng bao gồm nhiều giá trị thiết thực: Bảo vệ đất, chống xói mòn, điều tiết nước, giảm lũ, hấp thụ carbon, giảm phát thải khí nhà kính, bảo tồn đa dạng sinh học và cảnh quan phục vụ du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng. Đồng thời nâng cao nhận thức của người dân, hỗ trợ hoạt động quản lý bảo vệ rừng, phòng chống các vi phạm trong lĩnh vực lâm nghiệp. Như vậy, chi trả dịch vụ môi trường rừng không chỉ là hoạt động tài chính, mà còn là cơ chế kinh tế hóa các giá trị môi trường.

Cơ sở kinh doanh du lịch là đối tượng phải đóng Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng. Ảnh: Ngọc Ánh

Ông Bùi Huy Khôi khẳng định: “Khi người dân, cộng đồng và doanh nghiệp cùng nhìn nhận rừng là tài sản có giá trị và gắn liền với lợi ích của họ, thì công tác bảo vệ rừng sẽ trở nên bền vững hơn. Chính sách này không chỉ góp phần tăng thu nhập, mà còn khơi dậy ý thức trách nhiệm của người dân trong gìn giữ tài nguyên rừng”.

Thực tế cho thấy, tại nhiều tỉnh, như: Sơn La, Phú Thọ, Lào Cai…, chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng đã trở thành nguồn thu ổn định cho người dân địa phương, giúp giảm đáng kể tình trạng phá rừng, lấn chiếm đất rừng. Với đặc thù là đô thị lớn, Hà Nội có ít diện tích rừng, nhưng lại có nhiều đơn vị sử dụng dịch vụ - như cơ sở sản xuất nước sạch, cơ sở du lịch sinh thái…, nên tiềm năng huy động nguồn thu cho quỹ là rất lớn.

Về lâu dài, khi hệ thống chi trả dịch vụ môi trường rừng đi vào nền nếp, thành phố Hà Nội sẽ có thêm nguồn lực để bảo vệ “lá phổi xanh” của Thủ đô, đồng thời khuyến khích người dân, doanh nghiệp cùng tham gia bảo vệ và phát triển rừng, gìn giữ giá trị sinh thái và cảnh quan Thủ đô.

Việc triển khai dịch vụ môi trường rừng tại Hà Nội không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà còn thể hiện cam kết của chính quyền thành phố trong quản lý bền vững, hiệu quả tài nguyên thiên nhiên. Khi nguồn lợi từ rừng được chia sẻ công bằng, người dân sẽ chủ động hơn trong việc bảo vệ rừng, phòng cháy, chữa cháy rừng, trồng cây gây rừng và ngăn chặn xâm hại đất rừng.

Từ góc nhìn xã hội, đây cũng là cách để khơi dậy ý thức cộng đồng về vai trò sống còn của rừng đối với đời sống đô thị, điều hòa khí hậu, giữ nước ngầm, giảm ô nhiễm, bảo tồn đa dạng sinh học.

Như lời ông Bùi Huy Khôi chia sẻ: “Dù khởi đầu còn nhiều khó khăn, song chắc chắn nguồn thu từ chi trả dịch vụ môi trường rừng sẽ góp phần tích cực trong công tác quản lý, bảo vệ rừng và cải thiện đời sống người dân làm nghề rừng. Mỗi cánh rừng được bảo vệ tốt hôm nay chính là khoản đầu tư cho tương lai xanh của Thủ đô”.

Hoàng Sơn