Quốc hội thông qua Luật Xây dựng (sửa đổi), 8 nhóm công trình được miễn giấy phép

Mở rộng công trình miễn giấy phép xây dựng đi kèm kiểm soát chặt chẽ

Chiều 10/12, với 437/439 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội thông qua Luật Xây dựng (sửa đổi), có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026.

Quốc hội thông qua Luật Xây dựng (sửa đổi), có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026. Ảnh: Media Quốc hội.

Theo đó, mở rộng đối tượng công trình được miễn giấy phép xây dựng, gồm 8 trường hợp:

Công trình bí mật Nhà nước; công trình xây dựng khẩn cấp, cấp bách; công trình thuộc dự án đầu tư công đặc biệt; công trình thuộc dự án đầu tư theo thủ tục đầu tư đặc biệt; công trình xây dựng tạm theo quy định tại Luật này; công trình xây dựng tại khu vực đất sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh theo quy định của pháp luật về đất đai.

Công trình thuộc dự án đầu tư công được Thủ tướng Chính phủ, người đứng đầu cơ quan trung ương của tổ chức chính trị, VKSND tối cao, TAND tối cao, Kiểm toán Nhà nước, Văn phòng Chủ tịch nước, Văn phòng Quốc hội, bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan trung ương của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và của tổ chức chính trị - xã hội, Chủ tịch UBND các cấp quyết định đầu tư xây dựng.

Công trình xây dựng theo tuyến trên địa bàn từ hai đơn vị hành chính cấp tỉnh trở lên; công trình xây dựng theo tuyến ngoài khu vực được định hướng phát triển đô thị, được xác định theo quy hoạch đô thị và nông thôn hoặc quy hoạch chi tiết ngành đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt hoặc được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận phương án tuyến.

Công trình trên biển thuộc dự án đầu tư xây dựng ngoài khơi đã được cấp có thẩm quyền giao khu vực biển để thực hiện dự án; cảng hàng không, công trình tại cảng hàng không, công trình bảo đảm hoạt động bay ngoài cảng hàng không.

Công trình quảng cáo không thuộc đối tượng phải cấp giấy phép xây dựng theo quy định của pháp luật về quảng cáo; công trình hạ tầng kỹ thuật viễn thông thụ động.

Công trình xây dựng thuộc dự án đầu tư xây dựng đã được cơ quan chuyên môn về xây dựng thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi, Báo cáo nghiên cứu khả thi điều chỉnh và đã được phê duyệt theo quy định.

Công trình xây dựng cấp IV, nhà ở riêng lẻ có quy mô dưới 7 tầng có tổng diện tích sàn xây dựng dưới 500m² và không thuộc một trong các khu vực: Khu chức năng, khu vực phát triển đô thị được xác định trong quy hoạch chung thành phố; khu chức năng, khu dân cư nông thôn, khu vực phát triển đô thị được xác định trong quy hoạch chung đô thị thuộc tỉnh, thuộc thành phố, quy hoạch chung khu kinh tế, khu du lịch quốc gia; khu vực xây dựng được xác định trong quy hoạch chung xã; khu vực đã có quy chế quản lý kiến trúc.

Công trình sửa chữa, cải tạo bên trong công trình hoặc công trình sửa chữa, cải tạo mặt ngoài không tiếp giáp với đường trong đô thị có yêu cầu về quản lý kiến trúc theo quy định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền; nội dung sửa chữa, cải tạo không làm thay đổi mục đích và công năng sử dụng, không làm ảnh hưởng đến an toàn kết cấu chịu lực của công trình, bảo đảm yêu cầu về phòng cháy và chữa cháy, bảo vệ môi trường, khả năng kết nối hạ tầng kỹ thuật.

Trước khi Quốc hội bấm nút biểu quyết, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh báo cáo tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật cho biết, một số ý kiến đại biểu Quốc hội cho rằng quy định mở rộng đối tượng miễn giấy phép xây dựng tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ đầu tư nhưng cần tăng cường trong công tác hậu kiểm, chú ý đến công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm.

Về nội dung này, Chính phủ tiếp thu và cho biết, với việc thực hiện nguyên tắc "từ khi chuẩn bị đến khi khởi công xây dụng, mỗi công trình, dự án chỉ phải thực hiện một thủ tục hành chính", quy định về miễn giấy phép đã bao gồm cả dự án có quy hoạch chi tiết 1/500 sau khi đã được cơ quan có thẩm quyền kiểm soát các nội dung cơ bản về phù hợp quy hoạch và an toàn; chỉ các công trình quy mô nhỏ (không phải thẩm định) mới phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép xây dựng.

Cơ quan soạn thảo đã rà soát, bảo đảm việc miễn giấy phép xây dựng được đi kèm các biện pháp kiểm soát chặt chẽ, cụ thể quy định về thông báo khởi công đối với các công trình xây dựng để có thông tin, cơ sở cho cơ quan quản lý trật tự xây dựng; bổ sung nội dung quản lý trật tự xây dựng nhằm bảo đảm yêu cầu quản lý khi chuyển một phần từ tiền kiểm sang hậu kiểm.

"Việc quản lý trật tự xây dựng được thực hiện từ khi khởi công đến nghiệm thu, bàn giao, nhằm phát hiện, ngăn chặn, xử lý vi phạm", Bộ trưởng Trần Hồng Minh nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng, việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất cho loại công trình được miễn giấy phép xây dựng sẽ được quy định đơn giản hóa tối đa tại Nghị định. Cụ thể theo hướng: Thực hiện thủ tục trực tuyến toàn trình; đơn giản hóa về hồ sơ và điều kiện; nâng cao trách nhiệm của tư vấn thiết kế về đảm bảo an toàn công trình; giảm tối đa thời gian thực hiện cấp giấy phép (dự kiến tối đa 7-10 ngày).

"Các quy định này sẽ giảm tối thiểu 30% thời gian/chi phí theo theo yêu cầu của Chính phủ", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh. Ảnh: Phạm Thắng.

Chú trọng hậu kiểm ngay từ bước khởi công đến khi hoàn thành công trình

Luật Xây dựng (sửa đổi) cũng bãi bỏ thủ tục thẩm định thiết kế triển khai sau thiết kế cơ sở, giao trách nhiệm kiểm soát thiết kế xây dựng sau khi dự án được phê duyệt cho chủ đầu tư.

Một số ý kiến đề nghị quy định rõ phương thức hậu kiểm (kiểm tra xác suất hay toàn bộ) để bảo đảm an toàn công trình, tránh rủi ro khi công trình đã hoàn thành mới phát hiện sai phạm.

Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết, theo quy định của pháp luật về xây dựng hiện nay, việc tổ chức thực hiện kiểm tra công tác nghiệm thu của cơ quan chuyên môn về xây dựng mới chỉ dừng lại việc kiểm tra xác suất (tối đa không quá bốn lần đối với mỗi công trình cấp I, cấp đặc biệt và không quá ba lần đối với mỗi công trình từ cấp II trở xuống) để đảm bảo không cản trở việc xây dựng công trình.

Tiếp thu ý kiến của Ủy ban thường vụ Quốc hội, cơ quan chủ trì soạn thảo đã rà soát, nghiên cứu điều chỉnh số lần kiểm tra, nội dung và phạm vi kiểm tra của cơ quan chuyên môn về xây dựng để đảm bảo việc quản lý chất lượng, quản lý an toàn trong thi công xây dựng được quan tâm, chú trọng ngay từ bước khởi công công trình cho đến khi hoàn thành công trình đưa vào sử dụng trong các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn Luật.

Đối với công trình xây dựng thuộc dự án đã thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi được miễn giấy phép xây dựng, các thủ tục hành chính được Luật giao quy định chi tiết tại Nghị định theo định hướng: Đơn giản hóa hồ sơ thông qua sử dụng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng, đất đai, dân cư; đơn giản các nội dung thẩm định/cấp phép xây dựng song vẫn đảm bảo mục tiêu quản lý Nhà nước; rút ngắn thời gian, chi phí thực hiện thông qua thực hiện dịch vụ công trực tuyến, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số.

Đồng thời, Luật quy định việc kiểm tra công tác nghiệm thu của cơ quan chuyên môn về xây dựng, Hội đồng kiểm tra Nhà nước về công tác nghiệm thu công trình xây dựng (Hội đồng) được thực hiện ngay trong quá trình thi công xây dựng và khi hoàn thành thi công xây dựng.

Như vậy, công tác kiểm tra, công tác nghiệm thu của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền (hoạt động hậu kiểm) bảo đảm quản lý chặt chẽ chất lượng công trình xây dựng ngay trong quá trình thi công xây dựng (theo từng giai đoạn, từng phần công trình) và khi hoàn thành thi công xây dựng công trình phải đáp ứng các điều kiện theo quy định mới được đưa vào khai thác, sử dụng.

Yến Chi