Quốc gia 'vua dầu mỏ' đang chuyển đổi sang EV như thế nào?

Một người đàn ông đang kiểm tra một chiếc ô tô điện tại một phòng trưng bày ở Riyadh. Ảnh: Getty Images.

Công ty Cơ sở hạ tầng Xe điện (EVIQ) đang đi đầu trong quá trình chuyển đổi đó tại Ả Rập Xê Út. EVIQ được thành lập vào cuối năm 2023 dưới hình thức liên doanh giữa quỹ đầu tư quốc gia của quốc gia này — Quỹ Đầu tư công (PIF) — và Công ty Điện lực Ả Rập Xê Út.

Theo báo cáo của PwC, tính đến cuối năm 2023, Ả Rập Xê Út có khoảng 285 điểm sạc công cộng trong nước, chủ yếu là các trạm sạc chậm. Tháng 1 năm 2024, EVIQ đã khai trương trạm sạc nhanh đầu tiên tại thủ đô Riyadh. Đến năm 2030, công ty dự kiến sẽ lắp đặt 5.000 trạm sạc nhanh tại 1.000 địa điểm.

“Rất ít người sẵn sàng mua xe điện nếu không có cơ sở hạ tầng sẵn có”, Giám đốc điều hành EVIQ, Mohammad Gazzaz, chia sẻ với CNN. “Chúng tôi đang mở đường cho điều này”.

Hiện nay, xe điện chủ yếu được mua bởi những người “có thể sạc tại nhà bằng hộp sạc gắn tường riêng”, Heiko Seitz, Trưởng nhóm Di động điện tử toàn cầu, PwC Trung Đông, cho biết.

Việc thiếu trạm sạc không phải là lý do duy nhất khiến tốc độ tiếp nhận xe điện chậm chạp ở Ả Rập Xê Út. Theo báo cáo của PwC, vào năm 2024, hơn 60% các mẫu xe có sẵn có giá trên 65.000 USD, trong khi gần 73% các mẫu xe chạy bằng xăng có giá thấp hơn. Các khoản trợ cấp nhiên liệu hào phóng đồng nghĩa với việc một lít xăng, khoảng một phần tư gallon, hiện có giá khoảng 60 xu cho người lái xe Saudi.

Pin xe điện có thể gặp khó khăn với nhiệt độ điển hình của mùa hè Ả Rập Xê Út và năng lượng bổ sung cần thiết để làm mát chúng có thể ảnh hưởng đáng kể đến tốc độ sạc và phạm vi hoạt động. Hơn nữa, đất nước này rất rộng lớn, với khoảng cách giữa hai thành phố lớn nhất là hơn 950 km (gần 600 dặm), dài hơn phạm vi hoạt động trung bình của hầu hết các loại xe điện.

Một showroom của nhà sản xuất xe điện Lucid tại Riyadh, Ả Rập Xê Út. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, quốc gia này có những kế hoạch đầy tham vọng nhằm giảm sự phụ thuộc vào nguồn thu từ dầu mỏ và lượng khí thải carbon. Dầu mỏ chiếm 60% doanh thu của chính phủ vào năm 2024, trong khi dầu thô và khí đốt tự nhiên chiếm hơn 20% GDP của đất nước trong cùng kỳ.

Họ muốn 30% số xe hơi tại thủ đô Riyadh là xe điện vào năm 2030. Nhưng Seitz nói Ả Rập Xê Út không chỉ áp dụng xe điện mà còn "xây dựng toàn bộ hệ sinh thái công nghiệp" xung quanh chúng. Quốc gia này đang coi "di động điện tử như một đòn bẩy chiến lược để giảm thiểu carbon, đa dạng hóa nền kinh tế và nội địa hóa sản xuất ở quy mô lớn".

Điều này bao gồm kế hoạch trở thành một trung tâm sản xuất xe điện. PIF là cổ đông lớn nhất của nhà sản xuất ô tô Mỹ Lucid, công ty đã khai trương cơ sở sản xuất ô tô đầu tiên tại quốc gia này vào năm 2023.

CEER, một liên doanh giữa PIF và công ty Đài Loan Foxconn, có kế hoạch ra mắt chiếc xe điện đầu tiên do Ả Rập Xê Út sản xuất vào năm 2026. Và một liên doanh giữa PIF và Hyundai đã khởi công xây dựng một nhà máy sản xuất tại quốc gia này.

Các nhà sản xuất xe điện lớn hiện đang bán xe tại quốc gia này. BYD của Trung Quốc đã khai trương phòng trưng bày đầu tiên tại đây vào tháng 5 năm 2024, và vào tháng 4, Tesla đã ra mắt tại Ả Rập Xê Út.

Seitz nói việc giới thiệu các mẫu xe Trung Quốc có thể sẽ giúp giảm giá. Trang web của BYD tại Ả Rập Xê Út niêm yết mẫu Atto 3 với giá khởi điểm khoảng 27.000 USD.

Theo PwC, hơn 40% người tiêu dùng Ả Rập Xê Út đang cân nhắc mua xe điện trong ba năm tới.

Hiện nay, đã có các trạm sạc EVIQ tại Riyadh và Jeddah. Vào tháng 4, công ty đã triển khai trạm sạc EV trên đường cao tốc đầu tiên. "Đây vẫn chỉ là công việc nền tảng", Gazzaz nói.

Ông cho biết EVIQ đang nhắm mục tiêu xây dựng 50 đến 60 trạm sạc mới trong năm nay, bao gồm cả ở các thành phố nhỏ hơn như Mecca và Medina. Gazzaz dự đoán đến cuối năm 2026, quốc gia này sẽ có một "mạng lưới sạc tối thiểu khả thi".

“Chúng tôi không chỉ nói đến các thành phố loại một, mà còn cả các thành phố loại hai, và bao phủ một số tuyến đường cao tốc chính đó”, ông nói. “Cuối cùng, chúng tôi đang cố gắng đáp ứng khoảng 70 đến 80% nhu cầu đi lại trên toàn Vương quốc vào năm 2026”.

Gazzaz từ chối chia sẻ số tiền cần đầu tư để đạt được mục tiêu.

Thủ đô Riyadh. Ảnh: Getty Images.

Seitz cho hay mục tiêu chính thức của đất nước là 30% xe điện ở Riyadh có thể sẽ không đạt được. có thể được đáp ứng, nhưng "một cú hích bổ sung" có thể cần thiết để biến xe điện thành sản phẩm đại trà cho toàn quốc.

Một cuộc khảo sát do Trung tâm Nghiên cứu và Nghiên cứu Dầu khí Quốc vương Abdullah của Ả Rập Xê Út và Đại học College London công bố vào tháng 5 năm 2024 đã kết luận rằng việc sử dụng xe điện trên diện rộng ở Riyadh có thể sẽ đòi hỏi chính phủ phải đưa ra các ưu đãi tài chính như miễn thuế VAT cho xe mới, trợ cấp sạc và lắp đặt miễn phí bộ sạc tại nhà, "ít nhất là trong giai đoạn đầu triển khai".

Chính phủ Ả Rập Xê Út nói rằng họ đã đưa ra một số ưu đãi tài chính và trợ cấp cho người mua xe điện.

Các chuyên gia cho biết cơ sở hạ tầng tốt hơn sẽ giúp thúc đẩy cuộc cách mạng xe điện của đất nước.

"Giá xe điện đang giảm, các lựa chọn mẫu xe đang tăng lên và các tín hiệu của chính phủ đã rõ ràng nhưng vẫn còn lo ngại về phạm vi hoạt động", Seitz nói. "Sạc công cộng là lỗ hổng chính và hiện là ưu tiên hàng đầu cần khắc phục”.

Nam Nguyễn