Quảng Trị triệt để ngăn chặn các vi phạm IUU - Bài cuối: Hướng tới nghề cá bền vững

Bảng theo dõi hoạt động của các tàu cá trên biển luôn hoạt động tại Văn phòng kiểm soát IUU (cảng cá Cửa Việt, Quảng Trị).

Giám sát chặt tàu không đủ điều kiện

Đến thời điểm hiện nay, toàn tỉnh còn 134 tàu cá không đủ điều kiện hoạt động, trong đó 32 tàu đã không còn phương tiện và đang hoàn tất thủ tục xóa đăng ký; 102 tàu vẫn còn nhưng không đủ điều kiện ra khơi. Các địa phương có số lượng tàu nhiều nhất gồm: Đông Trạch 20 tàu, Nam Gianh 18 tàu, Hòa Trạch 17 tàu, Đồng Hới 12 tàu, Cửa Việt 5 tàu.

Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư Quảng Trị đã yêu cầu UBND cấp xã đóng biển nhận diện, niêm phong và cử cán bộ giám sát, tuyệt đối không để tham gia hoạt động khai thác thủy sản với các tàu cá không đủ điều kiện hoạt động. Đồng thời, yêu cầu các Đồn Biên phòng tăng cường kiểm tra, kiên quyết không cho nhóm tàu vi phạm xuất bến.

Anh Hoàng Trung Thông, chuyên viên Phòng Kinh tế xã Cửa Việt cho biết, địa phương hiện có 5 tàu không đủ điều kiện hoạt động; trong đó, có 2 tàu mới mua đang chờ làm thủ tục, 1 tàu ngư dân xin xóa đăng ký vì quá cũ, 2 tàu còn lại đang cải hoán để đủ điều kiện cấp phép. Tất cả đều neo đậu tại bến và được giám sát nghiêm ngặt, cán bộ xã mỗi tuần phải chụp ảnh xác nhận gửi về Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư.

Các lực lượng chức năng luôn túc trực tại Văn phòng kiểm soát IUU (cảng cá Cửa Việt, Quảng Trị) để kiểm tra các thủ tục và nhắc nhở các ngư dân chấp hành nghiêm quy định về chống khai thác IUU trước khi xuất bến.

Ông Trần Xuân Tiến, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư Quảng Trị khẳng định, tỉnh sẽ kiên quyết không cho bất kỳ tàu cá không đủ điều kiện nào ra khơi, nhằm đảm bảo tuân thủ quy định và giữ vững kết quả chống khai thác IUU. Các địa phương tiếp tục giám sát chặt chẽ, khóa và niêm phong những tàu không đủ điều kiện hoạt động theo đúng quy định; cử cán bộ theo dõi, quản lý thường xuyên, tuyệt đối không để tàu lén lút ra biển hay mang theo ngư lưới cụ. Danh sách và tình trạng của các tàu này cũng được công khai trên hệ thống thông tin của địa phương để ngư dân biết và tham gia giám sát cộng đồng.

Song song đó, Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư Quảng Trị cũng yêu cầu các cơ quan chức năng đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn chủ tàu chủ động theo dõi hạn giấy phép, đăng kiểm, chứng nhận an toàn thực phẩm, kịp thời gia hạn hoặc làm thủ tục cấp mới, tránh để rơi vào tình trạng không đủ điều kiện hoạt động. Đồng thời, đề xuất Sở Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương, kịp thời thực hiện cấp giấy tờ tàu cá theo thẩm quyền để đảm bảo cho chủ tàu đủ điều kiện hoạt động theo quy định.

Chuyển đổi nghề theo hướng bền vững

Nhiều ngư dân đánh bắt vùng gần bờ không hiệu quả tại xã Phú Trạch (Quảng Trị) đã chuyển đổi sang nghề nuôi biển hiệu quả từ năm 2022.

Để sớm gỡ thẻ vàng IUU, phát triển ngành khai thác thủy sản bền vững, tỉnh Quảng Trị cũng thúc đẩy chuyển đổi nghề cho các tàu không còn đủ điều kiện hoạt động. Đây đang là hướng đi phù hợp với ngư dân nhiều địa phương, qua đó giảm áp lực khai thác trên biển.

Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư Quảng Trị Lê Ngọc Linh cho biết, chúng tôi đang xây dựng kế hoạch, định hướng những tàu cá đã xuống cấp, không thể đáp ứng yêu cầu về an toàn, kỹ thuật hoặc không còn nhu cầu khai thác sẽ được hỗ trợ thực hiện thủ tục giải bản, bán tàu, hoặc chuyển sang các mô hình sinh kế thay thế như: nuôi trồng thủy sản, dịch vụ hậu cần nghề cá, du lịch cộng đồng, hay xuất khẩu lao động.

Theo ông Lê Ngọc Linh, việc chuyển đổi này không chỉ giúp giảm áp lực lên nguồn lợi hải sản, hạn chế tình trạng tàu vi phạm quy định, mà còn tạo điều kiện để người dân ổn định thu nhập, đóng góp vào mục tiêu xây dựng nghề cá có trách nhiệm, bền vững theo các yêu cầu của EU và thực tiễn địa phương. Thực tế tại Quảng Trị, nhiều ngư dân cũng đã chuyển đổi nghề sang nuôi trồng thủy sản và có hiệu quả kinh tế rất cao.

Tại xã Nam Cửa Việt (Quảng Trị), chính quyền địa phương đã đẩy mạnh nuôi biển với diện tích nuôi trồng thủy sản trên 812 ha. Đa số người dân đều được định hướng phát triển nuôi trồng theo hướng bền vững đem lại giá trị kinh tế, nhiều hộ có thu nhập cao, qua đó khẳng định hiệu quả rõ nét của quá trình chuyển đổi sinh kế gắn với phát triển kinh tế biển xanh.

Ông Lê Xuân Vưỡng (thôn 8, xã Nam Cửa Việt, Quảng Trị) chia sẻ, trước đây gia đình ông gặp nhiều khó khăn do nghề đi biển bấp bênh, chi phí cao trong khi sản lượng khai thác ngày càng giảm. Nhận thấy chủ trương của tỉnh về chuyển đổi sinh kế bền vững, tôi đã mạnh dạn chuyển từ khai thác sang chăn nuôi thủy sản.

Từ đánh bắt không hiệu quả trên biển, ông Lê Xuân Vưỡng (giữa), trú tại xã Nam Cửa Việt, Quảng Trị) đã chuyển đổi sang nghề nuôi tôm và đạt hiệu quả kinh tế cao.

Theo ông Lê Xuân Vưỡng, những ngày đầu cũng nhiều lo lắng, nhưng được địa phương hỗ trợ kỹ thuật và tạo điều kiện về hạ tầng, tôi bắt đầu xây dựng các hồ nuôi tôm. Đến nay, mô hình nuôi tôm của gia đình đã cho thu nhập ổn định, sản lượng đảm bảo chất lượng, đầu ra thuận lợi, góp phần cải thiện đáng kể kinh tế gia đình và trở thành hướng đi phù hợp trong bối cảnh địa phương đẩy mạnh phát triển nghề cá bền vững.

Ông Đặng Huy Bằng, Trưởng phòng Kinh tế xã Nam Cửa Việt (Quảng Trị) cho biết, để chống khai thác thủy sản trái phép, địa phương tích cực tuyên truyền ngư dân có tàu cá không đủ điều kiện hoạt động chuyển đổi nghề để nâng cao đời sống kinh tế. Hiện xã đang rà soát quy hoạch vùng nuôi. Trước mắt, chú trọng ổn định diện tích nuôi trồng thủy sản đã có; tiếp tục phát triển mô hình nuôi tôm 2 - 3 giai đoạn theo hướng bền vững; khuyến khích xây dựng ao lắng đối với các hồ nuôi cao triều, đảm bảo đủ điều kiện nuôi thâm canh.

Còn tại xã Phú Trạch (xã Quảng Đông cũ), từ năm 2022, Chi cục Thủy sản và Kiểm Ngư tỉnh Quảng Trị cũng đã triển khai hỗ trợ kỹ thuật cho mô hình nuôi cá biển bằng lồng nhựa HDPE nhằm tạo hướng đi bền vững cho ngư dân địa phương. Đây là mô hình nuôi cá bớp trên biển đầu tiên của tỉnh Quảng Bình (cũ) và đã cho hiệu quả kinh tế cao. Ban đầu, chỉ với 6 hộ nuôi, chủ yếu là các ngư dân đánh bắt, khai thác thủy sản gần bờ nhưng không hiệu quả. Đến nay, mô hình đã có 12 hộ nuôi trên diện tích 5 ha mặt nước biển gần bờ.

Anh Cao Minh Thái, một trong những hộ chuyển đổi nghề đầu tiên từ khai thác sang nuôi cá bớp, cá mú trên biển tại xã Phú Trạch (Quảng Trị) chia sẻ, chuyển sang nuôi trồng ngư dân thấy đỡ vất vả và có thu nhập ổn định hơn. Mỗi năm, các hộ đều nuôi 3 vụ, mỗi vụ từ 1.000 – 2.000 con cá bớp, cá mú; hộ nuôi nhiều thì 5.000 con, thu nhập đều từ 100 – 200 triệu đồng/năm.

“Từ năm 2024, các hộ nuôi trồng tại xã Phú Trạch đã liên kết và thành lập Hợp tác xã Sản xuất, Thương mà và Dịch vụ Đảo Yến Vũng Chùa. Qua đó, đã tạo liên kết đầu ra cho sản phẩm và thúc đẩy việc nuôi trồng của các hộ gia đình ngày càng bền vững và hiệu quả hơn. Với các ngư dân khai thác, đánh bắt gần bờ không hiệu quả, cảm thấy nghề biển bấp bênh thì đây là hướng phát triển kinh tế phù hợp”, anh Cao Minh Thái cho biết thêm.

Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị Hoàng Nam đề nghị, các lực lượng chức năng và địa phương tăng cường rà soát hoạt động tại các cảng cá, xây dựng phương án đầu tư, nâng cấp hạ tầng đáp ứng tiêu chuẩn; ngành nông nghiệp cần có kế hoạch chuyển đổi sinh kế cho ngư dân phù hợp với từng vùng, từng nhóm đối tượng.

Bên cạnh đó, đối với những tàu cá đã có hồ sơ nhưng còn vướng thủ tục, các đơn vị liên quan cần đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện hồ sơ, tạo điều kiện cho ngư dân vươn khơi bám biển, phát triển kinh tế gắn với bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc.

Bài và ảnh: Tá Chuyên (TTXVN)