Quảng Ninh trước mục tiêu thành phố trực thuộc Trung ương

Quảng Ninh trong thời điểm bản lề của chu kỳ mới

Năm 2025 đánh dấu giai đoạn đặc biệt quan trọng của tỉnh Quảng Ninh. Đây là thời điểm tỉnh bước vào tổng kết chặng đường năm năm thực hiện Nghị quyết 12 và đồng thời chuẩn bị cho quy hoạch phát triển giai đoạn 2026 đến 2030.

Quảng Ninh đang hướng đến mục tiêu thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2030. Ảnh: Hoàng Anh

Ở thời điểm này, câu chuyện không còn dừng ở những thành tích tăng trưởng ấn tượng vốn đã trở thành đặc trưng của Quảng Ninh mà hướng trọng tâm vào bài toán tầm nhìn dài hạn. Mục tiêu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030, trên cơ sở hình thành khu vực nội thành bao gồm 7 thành phố, đặt ra yêu cầu tái định vị toàn bộ mô hình phát triển, từ cấu trúc kinh tế đến chất lượng đô thị và quy chuẩn quản trị.

Theo nhóm tiêu chí về đơn vị hành chính cấp thành phố trực thuộc Trung ương, Quảng Ninh phải chứng minh một năng lực vượt trội. Tỉnh không chỉ cần duy trì vị thế trong nhóm dẫn đầu cả nước về quy mô GRDP, chất lượng tăng trưởng và GRDP bình quân đầu người mà còn phải đạt mức độ đô thị hóa tương thích với vai trò một trung tâm vùng.

Mạng lưới đô thị phải được xác lập theo chuẩn vùng duyên hải Bắc Bộ, trong đó Hạ Long, Cẩm Phả, Uông Bí, Quảng Yên và Móng Cái phải tạo thành một cấu trúc liên kết đô thị đủ năng lực dẫn dắt vùng kinh tế phía Đông của miền Bắc.

Tính chất của một trung tâm vùng cũng đòi hỏi sự áp đảo của khu vực công nghiệp và dịch vụ trong cơ cấu kinh tế. Điều này không chỉ là tỷ trọng mà còn là chất lượng và mức độ hiện đại.

Những năm gần đây, Quảng Ninh đã dịch chuyển mạnh sang mô hình công nghiệp sạch, kinh tế xanh và dịch vụ chất lượng cao. Tuy vậy, để đạt chuẩn của một thành phố trực thuộc Trung ương, tỉnh cần đạt đến trình độ đa trung tâm kinh tế với những cực tăng trưởng độc lập.

Hạ Long với du lịch và dịch vụ cao cấp. Quảng Yên với các khu công nghiệp chuyên sâu và logistics. Móng Cái với thương mại biên mậu và kinh tế cửa khẩu hiện đại. Cẩm Phả và Uông Bí với chuyển đổi mô hình hậu than sang công nghiệp xanh và đô thị dịch vụ. Những cực tăng trưởng này cần đủ sức tạo nên một hệ sinh thái kinh tế tự chủ và bền vững.

Hệ thống hạ tầng cũng đóng vai trò then chốt. Quảng Ninh đã tạo dấu ấn đặc biệt với triết lý lấy hạ tầng đi trước một bước. Cao tốc, sân bay, cảng biển, đường ven biển và các hành lang kết nối nội vùng liên tục được mở mới.

Tuy nhiên, để đi đến mục tiêu năm 2030, yêu cầu đặt ra không chỉ là tiếp tục đầu tư hạ tầng mà còn là nâng cấp lên chuẩn quản trị đô thị hiện đại với tiêu chí thông minh, xanh và liên thông. Việc liên kết các không gian kinh tế qua hạ tầng số và hạ tầng logistic thế hệ mới sẽ là một thước đo năng lực cạnh tranh của Quảng Ninh trong giai đoạn tiếp theo.

Ông Nguyễn Văn Khoa, Tổng giám đốc FPT cho rằng, sau cải cách địa giới hành chính, Quảng Ninh đang đứng trước thách thức nhưng cũng là vận hội đặc biệt để bứt phá dựa vào công nghệ, dữ liệu số và đổi mới sáng tạo.

Trong bối cảnh kinh tế quốc tế biến động nhanh, một tỉnh muốn trở thành Thành phố trực thuộc Trung ương phải thể hiện được khả năng điều hành ổn định, chính sách linh hoạt và hệ thống thể chế đủ mạnh để thúc đẩy mọi nguồn lực phát triển.

Đây chính là điểm khác biệt làm nên bản sắc quản trị của Quảng Ninh. Tỉnh liên tục đứng đầu cả nước về chỉ số cạnh tranh cấp tỉnh, chỉ số hài lòng của người dân và doanh nghiệp, cũng như hiệu quả giải ngân đầu tư công. Mô hình chính quyền điều hành hai cấp, tinh gọn nhưng hiệu quả, đã tạo ra một cấu trúc vận hành linh hoạt hơn nhiều địa phương khác.

Tuy nhiên, quá trình chuyển lên thành phố trực thuộc Trung ương sẽ yêu cầu mô hình này bước vào giai đoạn hoàn thiện tiếp theo, với chuẩn quản trị đô thị quy mô lớn, chuyên nghiệp và gắn với tiêu chuẩn quốc tế.

Góc nhìn về một mô hình quản trị khác biệt

Dù có xuất phát điểm tốt và nhiều thành tựu mang tính đột phá, quá trình trở thành thành phố trực thuộc Trung ương đặt ra cho Quảng Ninh những thách thức không nhỏ.

Trước hết là bài toán chất lượng đô thị. Một thành phố trực thuộc Trung ương phải có hệ thống đô thị đồng bộ, không chỉ ở hạ tầng cứng mà cả chất lượng dịch vụ công, quản lý xây dựng, không gian sống và năng lực kiểm soát rủi ro môi trường.

Quảng Ninh sở hữu lợi thế tự nhiên vượt trội và mạng lưới đô thị rộng, nhưng sự chênh lệch giữa các khu vực vẫn hiện hữu, đặc biệt trong chuyển đổi mô hình kinh tế hậu than ở phía Tây và phát triển đô thị dịch vụ ở phía Đông. Việc thu hẹp khoảng cách này không thể chỉ dựa vào đầu tư mà đòi hỏi tầm nhìn quy hoạch dài hạn, tổ chức không gian kinh tế theo hướng đa cực và quản trị thống nhất trên toàn tỉnh.

Khoảng cách thứ hai nằm ở yêu cầu tạo lập mô hình kinh tế dịch vụ – công nghiệp có giá trị gia tăng cao. Quảng Ninh đã làm tốt việc giảm dần phụ thuộc vào khai thác than, nhưng mức độ hiện đại hóa công nghiệp và độ sâu của dịch vụ vẫn còn dư địa lớn.

Để đạt chuẩn của một đô thị trung ương, tỉnh phải nâng tỷ trọng công nghiệp công nghệ cao và dịch vụ chất lượng cao lên mức trụ cột, trong khi tối ưu hóa vai trò hạt nhân của các khu công nghiệp chiến lược như Quảng Yên và Móng Cái. Các khu vực này không chỉ thu hút sản xuất mà cần phát triển sinh thái công nghiệp, logistics tích hợp, trung tâm dịch vụ kỹ thuật và công nghệ số.

Chất lượng nguồn nhân lực, môi trường đổi mới sáng tạo và vai trò của khu vực tư nhân trong chuỗi giá trị mới sẽ là yếu tố quyết định.

Quảng Ninh lấy lấy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyến đổi xanh là động lực chính cho phát triển. Ảnh: Hoàng Anh

Một thách thức khác là chuẩn hóa hạ tầng đô thị theo tiêu chí thông minh và bền vững. Trong nhiều năm, Quảng Ninh được nhắc đến như một tỉnh có tư duy hạ tầng dẫn dắt, nhưng giai đoạn tới đòi hỏi bước nhảy tiếp theo.

Hệ thống quản trị số, dữ liệu dùng chung, dịch vụ công trực tuyến mức cao, điều phối giao thông thông minh và năng lực quản trị môi trường đô thị cần được triển khai với tốc độ phù hợp.

Nếu xác định trở thành một đầu mối kết nối giao thương của vùng kinh tế miền Bắc, Quảng Ninh buộc phải xây dựng mô hình hạ tầng tích hợp giữa đường bộ, đường biển, đường hàng không, logistics số và không gian kinh tế xuyên biên giới.

Trong khi nhiều địa phương gặp khó vì cơ chế phân cấp và bộ máy cồng kềnh, Quảng Ninh lại hình thành được một hệ thống quản trị có cấu trúc khác biệt. Đây có lẽ là lợi thế lớn nhất trong hành trình đi đến mục tiêu trước năm 2030.

Mô hình hai cấp linh hoạt, cơ chế cam kết trách nhiệm theo vị trí việc làm, sự nhất quán giữa các cấp chính quyền và khả năng ra quyết định nhanh đã tạo ra những điều kiện mà rất ít tỉnh có được.

Nhưng một thành phố trực thuộc Trung ương đòi hỏi mức độ chuyên nghiệp cao hơn nữa. Bộ máy phải được chuẩn hóa theo thông lệ quốc tế về quản trị đô thị, hành chính số và quản lý tài khóa. Vai trò của các cơ quan chuyên môn, chính sách phối hợp liên ngành và năng lực điều phối vùng sẽ là những điểm cần được nâng cấp.

Sự khác biệt lớn của Quảng Ninh nằm ở năng lực duy trì kỷ cương hành chính. Từ kiểm soát chất lượng đầu tư công đến cải thiện môi trường kinh doanh, tỉnh đã tạo được văn hóa điều hành dựa trên tiêu chuẩn rõ ràng và cam kết thực thi mạnh mẽ. Điều này giúp Quảng Ninh trở thành nơi doanh nghiệp cảm nhận rõ rệt độ tin cậy của môi trường chính sách. Khi mục tiêu trở thành Thành phố trực thuộc Trung ương được đặt ra, văn hóa quản trị này sẽ tiếp tục là tài sản quan trọng nhất của tỉnh.

Tuy nhiên, yêu cầu đặt ra là phải nâng nó lên quy mô đô thị lớn, nơi tốc độ đô thị hóa, áp lực dân số, rủi ro môi trường và nhu cầu dịch vụ công cao hơn nhiều lần so với một tỉnh truyền thống.

Hành trình này không đơn giản và không chỉ dựa trên nguồn lực đầu tư. Điều kiện tiên quyết là khả năng duy trì mô hình quản trị khác biệt đã làm nên thương hiệu Quảng Ninh trong suốt hơn một thập kỷ. Tỉnh cần chứng minh rằng mô hình đó đủ sức vận hành ở tầm đô thị trung ương. Đây là thách thức lớn, nhưng cũng là cơ hội để Quảng Ninh thể hiện một con đường phát triển mới cho các địa phương.

Lam Anh