Quản lý phương tiện xuất nhập cảnh: Cần một giải pháp tổng thể

Để quản lý phương tiện vận chuyển hàng hóa qua lại biên giới, nhất là tăng cường quản lý phương tiện chở hàng hóa tạm xuất - tái nhập và tạm nhập - tái xuất, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 167/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết số 08/2015/NĐ-CP ngày 21/5/2015 của Chính phủ quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật Hải quan về thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan. Triển khai quy định mới này, hải quan tại các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn đã chủ động, linh hoạt triển khai các biện phám nhằm đảm bảo không cản trở đến hoạt động thông quan hàng hóa.

Chủ động triển khai quy định mới

Theo những quy định trước đây, chủ phương tiện vận tải chở hàng hóa nhập cảnh, xuất cảnh chỉ phải thực hiện khai báo biển số phương tiện trong tờ khai hải quan nhưng theo quy định mới của Nghị định 167, các chủ phương tiện bắt buộc phải khai báo tờ khai hải quan về phương tiện vận tải (loại phương tiện, biển số, mã số xe, số khung, số máy, chủ sở hữu, màu sơn phương tiện…), cùng đó là phải khai báo bảng kê về hàng hóa xuất, nhập và bắt buộc phải có giấy phép vận tải hàng hóa (hoặc giấy phép liên vận).

Bà Hà Thị Kim Dung, Đội trưởng Đội Hải quan cửa khẩu Quốc tế Hữu Nghị cho biết, để các doanh nghiệp XNK và chủ phương tiện kịp thời nắm bắt các quy định mới theo Nghị định 167/2025/NĐ-CP, từ đầu tháng 8/2025, đơn vị đã thông báo và hướng dẫn các doanh nghiệp có hoạt động XNK qua địa bàn triển khai một số quy định liên quan đến chính sách, quy trình thông quan. Nhờ đó từ 15/8 (từ khi Nghị định 167 có hiệu lực thi hành), các doanh nghiệp XNK và các chủ phương tiện vận tải hàng hóa XNK của Việt Nam và Trung Quốc đã cơ bản nắm chắc quy định nên việc khai báo diễn ra nhanh chóng, hoạt động thông quan, XNK hàng hóa qua cửa khẩu diễn ra thông suốt.

Chủ các phương tiện chở hàng hóa tạm xuất qua cửa khẩu Quốc tế Hữu Nghị thực hiện khai báo thông tin về phương tiện vận tải theo quy định mới của Nghị định 167/2025/NĐ-CP

Hải quan cửa khẩu Chi Ma cũng vậy, từ 15/8 đến nay, đơn vị đã chủ động trong triển khai việc khai báo đối với phương tiện vận tải tạm nhập - tái xuất và tạm xuất - tái nhập qua cửa khẩu Chi Ma.

Ông Triệu Quang Hòa, Phó Đội trưởng Hải quan cửa khẩu Chi Ma cho biết, theo quy định thì các chủ phương tiện vận tải hàng hóa phải thực hiện khai báo trước khi vào bến bãi, nhưng đơn vị nhận thấy, nếu yêu cầu lái xe thực hiện đầy đủ các thủ tục hải quan đối với phương tiện vận tải theo quy định mới ngay tại cổng kiểm soát hải quan thì sẽ gây ùn ứ phương tiện tại cổng kiểm soát. Vì thế đội đã chủ động giải quyết cho phương tiện vận tải, nhất là phương tiện vận tải chở hàng hóa từ phía Trung Quốc sang di chuyển vào địa điểm tập kết, kiểm tra, giám sát, sau đó chủ phương tiện mới thực hiện việc khai báo đối với phương tiện vận tải. Biện pháp linh hoạt này giúp việc khai báo hải quan về phương tiện vận tải nhanh chóng, thuận lợi, không ảnh hưởng đến hoạt động thông quan hàng hóa.

Thực tế, từ 15/8/2025, hải quan tại các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn đã áp dụng linh hoạt các biện pháp trong triển khai quy định mới theo Nghị định 167.

Để làm tốt việc này, hải quan tại các cửa khẩu đã linh hoạt in hướng dẫn thực hiện quy định mới, hướng dẫn các mẫu tờ khai bằng cả tiếng Việt và tiếng Trung, sau đó niêm yết công khai tại những điểm làm thủ tục hải quan từ trước ngày Nghị định 167 có hiệu lực để các doanh nghiệp, chủ phương tiện nắm bắt.

Đặc biệt, các đơn vị hải quan tại cửa khẩu chủ động phối hợp với các doanh nghiệp kinh doanh bến bãi tại các cửa khẩu bố trí khu vực khai báo riêng biệt, đồng thời bố trí cán bộ (của đơn vị hải quan và doanh nghiệp) hỗ trợ chủ phương tiện thực hiện khai báo theo đúng mẫu tờ khai mới. Chính sự linh hoạt này đã giúp không để xảy ra tình tràng ùn ứ phương tiện chở hàng hóa tại khu vực kiểm soát phương tiện chở hàng hóa XNK, từ đó hoạt động XNK hàng hóa luôn được thông suốt.

Với việc chủ động triển khai thực hiện quy định theo Nghị định 167, các doanh nghiệp XNK, chủ các phương tiện vận tải hàng hóa của Việt Nam và Trung Quốc đều nhanh chóng nắm bắt và dễ thực hiện việc khai báo phương tiện chở hàng hóa tạm xuất - tái nhập và tạm nhập - tái xuất qua lại các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn. Qua đó, hoạt động thông quan hàng hóa tại cửa khẩu của tỉnh từ 15/8 đến nay diễn ra thông suốt.

Còn những vướng mắc

Trao đổi với lãnh đạo Phòng Nghiệp vụ hải quan, Chi cục Hải quan khu vực VI, được biết, bên cạnh những kết quả đạt được, việc khai báo, quản lý, giám sát phương tiện vận tải theo Nghị định 167/2025/NĐ-CP cũng phát sinh một số vướng mắc.

Tìm hiểu thực tế tại các cửa khẩu, chúng tôi thấy rằng, hiện nay chưa có phần mềm khai báo, quản lý, theo dõi, và kiểm soát tự động, do vậy, hiện các chủ phương tiện đều phải thực hiện khai báo thủ công trên tờ khai giấy, sau đó nộp cho đơn vị hải quan tại cửa khẩu để nhập vào phần mềm quản lý hải quan, sau đó cơ quan hải quan tại cửa khẩu in ra 2 bản (1 bản lưu, 1 bản chuyển cho chủ phương tiện), các chủ phương tiện tiếp tục cầm bản tờ khai giấy để nộp cho cán bộ thực hiện kiểm tra tại khu vực kiểm soát hải quan. Việc khai báo và tiếp nhận thủ công trên tờ khai giấy khiến các đơn vị hải quan tại cửa khẩu mất nhiều thời gian để xử lý tờ khai.

Cùng đó, do thực hiện khai báo thủ công nên mỗi tờ khai đối với phương tiện vận tải chỉ thực hiện 1 lần. Tức là sau khi tái xuất hoặc tái nhập, chủ phương tiện đều phải nộp lại tờ khai, nếu phương tiện này tiếp tục chở hàng hóa tạm xuất hoặc tạm nhập lần tiếp theo thì tiếp tục phải khai báo phương tiện vận tải lại từ đầu.

Chia sẻ về những vướng mắc trong thực hiện khai báo phương tiện theo quy định mới, chị Nguyễn Thu Hà, đại diện Công ty TNHH Phú Anh (tại xã Đồng Đăng) chuyên thực hiện XNK hàng hóa qua khu vực cửa khẩu Tân Thanh và Cốc Nam chia sẻ, hiện chưa có phần mềm khai báo điện tử đối với việc khai báo phương tiện vận tải hàng hóa tạm nhập - tái xuất và tạm xuất - tái nhập nên khi phải khai báo lại thì các chủ hàng, chủ phương tiện mất khá nhiều thời gian vì các tiêu chí theo tờ khai có khá nhiều thông tin cần khai báo. Ngoài ra, việc thu phí và dán tem trên tờ khai phương tiện vận tải hàng hóa cũng thực hiện thủ công. Trong khi đó, hiện cũng chưa có phần mềm điện tử thực hiện khai báo từ xa cho người khai phương tiện vận tải. Những điều này khiến các chủ hàng hoặc chủ phương tiện phải bố trí thêm người để thực hiện khai báo để giảm thời gian làm thủ tục thông quan hàng.

Cán bộ Hải quan cửa khẩu Chi Ma cập nhật các thông tin khai báo về phương tiện vận tải hàng hóa trên tờ khai giấy vào hệ thống phần mềm của hải quan

Trao đổi về vấn đề này, ông Ngô Văn Dũng, Phó Trưởng Phòng Nghiệp vụ hải quan, Chi cục Hải quan khu vực VI chia sẻ: Quy định mới về quản lý, kiểm tra, giám sát hải quan đối với phương tiện vận tải thường xuyên qua lại biên giới đã giúp cơ quan chức năng tăng cường giám sát, quản lý phương tiện chở hàng hóa. Tuy nhiên thực tế đã phát sinh một số vướng mắc trong quá trình khai báo phương tiện vận tải và việc tiếp nhận tờ khai phương tiện vận tải. Những vướng mắc đó không chỉ khiến chủ phương tiện phải thực hiện khai báo nhiều lần đối với 1 phương tiện chở hàng hóa xuất, nhập cảnh mà còn khiến gia tăng thời gian làm việc của cán bộ hải quan, tăng chi phí văn phòng phẩm (hải quan tại cửa khẩu phải bố trí in tờ khai giấy).

Tìm hiểu được biết, trước những vướng mắc đó, với tinh thần chủ động, lãnh đạo Chi cục Hải quan khu vực VI đã nhanh chóng triển khai giao phòng chuyên môn nghiên cứu, xây dựng phần mềm riêng nhằm hỗ trợ chủ doanh nghiệp, chủ phương tiện vận tải thực hiện khai báo trên hệ thống điện tử, cũng như giúp cơ quan hải quan tích hợp thông tin về phương tiện vận tải trên hệ thống khai báo điện tử. Việc này bước đầu sẽ giúp loại bỏ việc khai báo và tiếp nhận tờ khai phương tiện vận tải thủ công, từ đó tạo tiện lợi cho các doanh nghiệp hoạt động XNK hàng hóa qua địa bàn tỉnh Lạng Sơn.

Tuy vậy, phần mềm riêng của Chi cục Hải quan khu vực VI nếu sớm hoàn thành và đưa vào sử dụng trong thời gian tới cũng chỉ giúp tháo gỡ được một phần những vướng mắc thực tế phát sinh trong quá trình triển khai quy định mới của Nghị định 167.

Theo đề xuất, kiến nghị của Chi cục Hải quan khu vực VI, về lâu dài, Cục Hải quan cần nghiên cứu, xây dựng một phần mềm quản lý hiện đại dùng chung trên hệ thống một cửa quốc gia, tích hợp các tính năng cho phép người khai hải quan vừa thực hiện khai báo về hàng hóa, vừa khai hải quan về phương tiện vận tải hàng hóa xuất nhập cảnh. Đặc biệt, nhanh chóng sửa đổi mẫu tờ khai phương tiện vận tải tạm nhập - tái xuất, tạm xuất - tái nhập theo hướng rút gọn các tiêu chí khai báo.

Có như vậy, mới giải quyết dứt điểm các tồn tại, vướng mắc trong việc quản lý, kiểm tra giám sát hải quan đối với phương tiện vận tải hàng hóa thường xuyên qua biên giới.

Theo báo cáo của hải quan tại các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn, từ 15/8/2025, hải quan tại các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn đã thực hiện quản lý, kiểm tra, giám sát đối với phương tiện vận tải của cá nhân, tổ chức qua lại biên giới để giao nhận hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu theo khoản 48 Điều 1, Nghị định số 167. Qua đó, hải quan các cửa khẩu đã tiếp nhận hơn 15.000 tờ khai đối với phương tiện vận tải.

TRÍ DŨNG