Quản lý hoạt động gây nuôi động vật hoang dã

Anh Thùng Văn Viễn chăm sóc dúi tại cơ sở gây nuôi của gia đình.

Tận dụng nguồn lợi sẵn có để phát triển kinh tế, đầu năm 2024 gia đình anh Thùng Văn Viễn, bản Nà ín, xã Mường Chà bắt đầu triển khai nuôi dúi với 10 cặp dúi mốc, 5 cặp dúi má đào.

Theo anh Viễn, dúi là loài gặm nhấm, có đặc tính sống hoang dã, thích nghi tốt với môi trường tự nhiên mát mẻ vùng cao. Thức ăn của dúi là những loại có sẵn, dễ tìm quanh năm như rễ cây, tre, nứa, ngô, sắn….

Nhờ áp dụng khoa học kỹ thuật, học hỏi kinh nghiệm từ các trang trại dúi khác, đến nay đàn dúi nuôi của gia đình anh Viễn đã phát triển gần 400 con. Mỗi cá thể dúi trưởng thành nặng trung bình từ 1,4 - 2,2kg, thương lái đến thu mua tận nơi với giá từ 400.000 - 600.000 đồng/kg. Tuy nhiên, dúi là động vật hoang dã nên hộ chăn nuôi phải thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật.

Thức ăn của dúi là những loại có sẵn, dễ tìm quanh năm như rễ cây, tre, nứa, ngô, sắn….

Anh Viễn cho biết: Trước khi nuôi, gia đình đã báo cáo và được lực lượng kiểm lâm hướng dẫn đầy đủ hồ sơ thủ tục đăng ký để được cấp mã số cơ sở nuôi. Các thời điểm xuất, nhập đàn, gia đình đều thông báo đầy đủ với cán bộ kiểm lâm.

Tương tự, mô hình nuôi cầy của gia đình anh Nguyễn Văn Hùng, thôn Thanh Hòa, xã Thanh Nưa ngay từ khi triển khai đã tuân thủ nghiêm quy định pháp luật để phát triển bền vững. Bởi cầy là động vật hoang dã thuộc nhóm IIB, việc gây nuôi được cơ quan chức năng quản lý chặt chẽ.

Cơ sở gây nuôi cầy của anh Nguyễn Văn Hùng hiện đang nuôi gần 100 con cầy vòi hương.

Được biết, từ năm 2022, anh Hùng đã đầu tư hơn 100 triệu đồng xây dựng chuồng trại tại tổ 9, phường Mường Thanh cũ (nay là phường Điện Biên Phủ) chăn nuôi hơn 20 con cầy vòi mốc và được Chi cục Kiểm lâm cấp mã số cơ sở nuôi từ tháng 10/2022. Trung bình, giá bán một đôi cầy vòi mốc giống trên thị trường dao động từ 13 - 15 triệu, như vậy là đã có lãi.

Để đáp ứng nhu cầu thị trường, tháng 8/2025, anh Hùng chuyển hướng sang nuôi cầy vòi hương. Khu chăn nuôi tại xã Thanh Nưa rộng hơn 200m2 đầy đủ hệ thống xử lý chất thải, đảm bảo vệ sinh môi trường được anh đầu tư gần 1 tỷ đồng hiện đang gây nuôi gần 100 con cầy vòi hương. Theo anh Hùng, cầy vòi hương cho giá trị kinh tế và nhu cầu thị trường cao hơn cầy vòi mốc. Mỗi lứa nuôi khoảng 10 tháng là được xuất bán. Hiện nay đã có nhiều đầu mối đặt mua cầy với giá từ 1,6 - 1,8 triệu đồng/kg.

Cầy vòi mốc là động vật hoang dã thuộc nhóm IIB nên việc gây nuôi được cơ quan chức năng quản lý chặt chẽ.

“Để việc chăn nuôi đảm bảo quy định pháp luật, tôi luôn tuân thủ, thực hiện đầy đủ các quy định về lưu trữ hồ sơ nguồn gốc. Định kỳ, cán bộ kiểm lâm tới hướng dẫn hồ sơ thủ tục liên quan đến việc gây nuôi và buôn bán cầy nên rất thuận lợi” - anh Hùng cho biết thêm.

Gây nuôi thương mại động vật hoang dã là hoạt động được cấp phép tại Việt Nam. Trên địa bàn tỉnh, theo thống kê có 153 cơ sở gây nuôi các loài động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thông thường đang hoạt động. Trong đó có 30 cơ sở gây nuôi các loài động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm (loài nuôi chủ yếu là cầy vòi mốc, cầy vòi hương, rắn hổ mang một mắt kính); 123 cơ sở gây nuôi động vật rừng thông thường (loài nuôi chủ yếu là dúi mốc, dúi má đào, don nhím, lợn rừng...).

Mô hình nuôi hươu sao tại xã Sam Mứn.

Hầu hết động vật hoang dã đang gây nuôi tại các cơ sở là những loài có giá trị kinh tế cao trên thị trường, nhưng số cá thể trong tự nhiên lại đang có xu hướng giảm sút. Nếu không quản lý chặt chẽ, sẽ dễ xảy ra hiện tượng lợi dụng đưa cá thể động vật hoang dã ngoài tự nhiên vào trại nuôi, thu lợi bất chính, tăng nguy cơ săn bắn, bẫy bắt động vật hoang dã trái pháp luật.

Ông Trần Đức Quyền, Trưởng phòng Quản lý và Phát triển rừng, Chi cục Kiểm lâm cho biết: Để kiểm soát tốt hoạt động gây nuôi động vật hoang dã, tất cả các cơ sở gây nuôi đều được cấp sổ theo dõi, quản lý chặt chẽ theo đúng quy định của pháp luật. Đồng thời, được tạo điều kiện thuận lợi như làm các thủ tục cấp mã số cơ sở nuôi (nếu có nguồn gốc vật nuôi hợp pháp, bảo đảm vệ sinh môi trường) và xuất, nhập cho người chăn nuôi. Riêng năm 2025, Chi cục Kiểm lâm đã tổ chức 2 đợt kiểm tra, tiến hành kiểm tra 37 cơ sơ nuôi động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm; động vật thuộc phụ lục Công ước CITES; động vật rừng thông thường. Qua kiểm tra cho thấy các cơ sở đều tuân thủ, thực hiện đầy đủ các quy định về lưu trữ hồ sơ nguồn gốc, ghi chép sổ theo dõi nuôi.

Lãnh đạo xã Chiềng Sinh kiểm tra mô hình nuôi dúi trên địa bàn xã.

Hoạt động gây nuôi động vật hoang dã thương phẩm đang trở thành hướng phát triển kinh tế hiệu quả, tạo việc làm và thu nhập cho nhiều hộ dân. Vì vậy, cùng với việc khuyến khích phát triển kinh tế, các cơ quan chức năng cần tiếp tục tăng cường kiểm tra, hướng dẫn và hoàn thiện khung pháp lý đối với hoạt động gây nuôi động vật hoang dã thương phẩm. Chỉ khi được quản lý minh bạch, đúng quy định, hoạt động này mới phát huy hiệu quả bền vững, hài hòa giữa lợi ích kinh tế và bảo tồn đa dạng sinh học.

Thu Hằng