Quản lý giao thông thông minh - hệ tư tưởng quản trị ngành đường bộ trong kỷ nguyên mới

Đề xuất xây dựng Trung tâm quản lý hệ thống giao thông thông minh quốc gia

Theo Cục Đường bộ Việt Nam, mục tiêu hoàn thành 3.000km đường cao tốc vào cuối năm 2025, hoàn thành 5.000km đường cao tốc vào năm 2030 là bước tiến mang tính chiến lược, góp phần hình thành khung "xương sống" của hệ thống vận tải quốc gia, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường kết nối vùng và giảm tải cho mạng lưới quốc lộ.

Cục Đường bộ Việt Nam đề xuất chủ trương đầu tư Dự án xây dựng Trung tâm quản lý hệ thống giao thông thông minh quốc gia. Ảnh: Tạ Hải.

Song hành với tốc độ phát triển ấy là thách thức lớn trong công tác quản lý, vận hành, khai thác và bảo trì. Các tuyến cao tốc Việt Nam được đầu tư trong nhiều giai đoạn khác nhau, dẫn đến sự đa dạng về quy mô, công nghệ và mô hình quản lý. Để bảo đảm vận hành an toàn, hiệu quả, Cục Đường bộ Việt Nam xác định cần một trung tâm điều hành thống nhất, sử dụng công nghệ hiện đại theo thông lệ quốc tế.

Trung tâm ITS được xây dựng với mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát tổng thể toàn bộ hệ thống đường cao tốc trên cả nước. Từ nền tảng dữ liệu tập trung, trung tâm có thể hoạch định, đưa ra các chỉ đạo mang tính vĩ mô như xây dựng phương án phòng, chống thiên tai - lũ lụt, hay điều tiết giao thông từ xa, hạn chế nguy cơ ùn tắc cục bộ...

Chia sẻ tại Hội thảo kinh nghiệm quốc tế trong quản lý, vận hành khai thác đường cao tốc do Cục Đường bộ Việt Nam phối hợp Trường Đại học Xây dựng Hà Nội tổ chức mới đây, ông Nguyễn Thanh Hoài, Phó Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam cho biết: "Hệ thống ITS sẽ là nền tảng quan trọng để điều hành, khai thác mạng lưới đường cao tốc thông minh hơn, an toàn hơn và bền vững hơn. Việc xây dựng Trung tâm ITS quốc gia là yêu cầu tất yếu khi quy mô hạ tầng giao thông phát triển mạnh mẽ".

Theo ông Hoài, "chuẩn hóa an toàn - điều hành thông minh - kiến tạo giao thông - phát triển bền vững không chỉ là một câu khẩu hiệu, đó là một hệ tư tưởng quản trị ngành Đường bộ Việt Nam trong kỷ nguyên mới".

Hướng tới mục tiêu "Zero Fatalities"

Cũng tại Hội thảo nói trên, Ths Nguyễn Tiến Hồng, Phó Trưởng phòng Quản lý, Tổ chức giao thông (Cục Đường bộ Việt Nam) đã đánh giá thực trạng tổ chức giao thông và an toàn vận hành cao tốc, dựa trên dữ liệu thực tế và so sánh với chuẩn mực quốc tế; nhận diện điểm nghẽn về năng lực thông hành, giám sát an toàn và ứng cứu khẩn cấp, qua đó xác định các yếu tố hạn chế hiệu quả vận hành.

Trung tâm điều hành giao thông cao tốc Hà Nội-Hải Phòng. Ảnh: Minh họa.

Trên cơ sở đó, ông Hồng đã đề xuất một số giải pháp chiến lược như hoàn thiện thể chế; ứng dụng công nghệ số; xây dựng hệ thống chỉ số hiệu suất vận hành - an toàn (KPI/CPI) làm cơ sở quản trị thông minh và minh bạch.

Với quan điểm việc xây dựng hệ thống điều hành giao thông thông minh và nền tảng dữ liệu lớn là rất cần thiết, ông Hồng đề xuất: Sớm đầu tư và hoàn thiện Trung tâm ITS, tích hợp dữ liệu vận hành, giám sát an toàn, ứng cứu khẩn cấp và kiểm toán hiệu suất trên nền tảng thời gian thực.

Trung tâm này cần kết nối liên thông với hệ thống ATMS (Advanced Traffic Management System) của các tuyến cao tốc, hệ thống chỉ huy của Bộ Công an và Ủy ban ATGT Quốc gia, hình thành mạng lưới giám sát an toàn liên vùng. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phát hiện, dự báo và cảnh báo sớm rủi ro giao thông, hướng tới mục tiêu "Zero Fatalities" (loại bỏ tử vong do tai nạn giao thông nghiêm trọng).

Theo ông Hồng, hướng tới hình thành mô hình quản trị giao thông cao tốc thông minh, an toàn và bền vững, gắn kết giữa khoa học - quản lý - chính sách là bước khởi đầu cho quá trình chuẩn hóa tiêu chuẩn kỹ thuật và chuyển đổi số ngành đường bộ, phù hợp với Luật Đường bộ 2024, Nghị định 165/2024/NĐ-CP và Thông tư 41/2024/TT-BGTVT.

Mục tiêu là nâng cao năng lực vận hành, bảo đảm an toàn ở mức cao nhất, hướng tới "Zero Fatalities", phù hợp với thông lệ quốc tế và tầm nhìn phát triển bền vững đến năm 2050. Đồng thời khẳng định quyết tâm xây dựng hệ thống giao thông an toàn - thông minh - bền vững, chuyển từ quản lý thủ công sang quản trị dữ liệu, từ bảo đảm an toàn bị động sang phòng ngừa chủ động, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và chất lượng sống của người dân.

Tâm Vũ