Quả gấc, hạt cà phê và hành trình xây dựng nông thôn mới ở Lâm Đồng

Năm 2004, cựu chiến binh Trần Văn Định vận động nông dân thành lập HTX Nông - Lâm nghiệp Nam Hà với khởi điểm đầy khó khăn. Sáu năm sau, trong một lần tìm hiểu về cây gấc, ông Định nhận thấy tiềm năng lớn và quyết định đưa giống gấc từ Hưng Yên về trồng thử trên đất Tây Nguyên.

Bước chuyển mình từ quả gấc

Cây gấc dễ trồng, vốn đầu tư thấp, thích nghi tốt với cả đất bazan màu mỡ lẫn vùng khô cằn sỏi đá. Khi mô hình thành công bước đầu, ông Định thuyết phục thành viên HTX và nông dân địa phương tham gia, cam kết bao tiêu sản phẩm.

Bước ngoặt lớn đến vào tháng 5/2023 khi cơ quan chức năng địa phương phối hợp với doanh nghiệp và HTX Nam Hà triển khai dự án Gấc sinh kế giai đoạn 2023–2025. 30 hộ dân với 9 ha trồng gấc được hỗ trợ vốn vay không lãi, giống cây, kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm.

Nhiều loại cây trồng mới đang thúc đẩy kinh tế nông thôn tỉnh Lâm Đồng (Ảnh: BLĐ).

Với năng suất trung bình 20 tấn/ha, có nơi đạt 40 tấn/ha, người trồng gấc có thể thu lãi 120–180 triệu đồng/ha/năm. Đến nay, HTX Nam Hà đã xây dựng vùng nguyên liệu hơn 100 ha, tạo việc làm ổn định cho 30 lao động thường xuyên và 150 lao động thời vụ.

Không chỉ trồng, HTX Nam Hà còn đầu tư vào chế biến sâu. Giai đoạn 2018–2024, HTX xuất khẩu khoảng 120 tấn màng gấc sang Đài Loan, Hàn Quốc và giới thiệu tinh dầu gấc ra thị trường quốc tế.

Đặc biệt, khi dịch Covid-19 khiến xuất khẩu bị gián đoạn, HTX đã chuyển hướng sang sản xuất bún gấc thiên nhiên từ gạo đặc sản ST24, ST25 và gấc tươi. Tháng 7/2021, bún gấc đạt chuẩn OCOP 3 sao, mở ra kênh tiêu thụ tại TP.HCM và các tỉnh phía Nam. Hiện mỗi tháng, HTX sản xuất tới 12 tấn bún khô, giá bán lẻ hơn 100.000 đồng/kg.

Nhờ ứng dụng thương mại điện tử, mạng xã hội, website, sản phẩm gấc của HTX Nam Hà đã tiếp cận nhiều đối tác quốc tế. HTX đang mở rộng diện tích trồng sang Đắk Lắk, Gia Lai, hướng tới xuất khẩu bún gấc.

Thúc đẩy kinh tế nông thôn

Ở một hướng khác của Lâm Đồng, HTX Công Bằng Thuận An, xã Thuận An lại khẳng định vị thế bằng cây cà phê chất lượng cao. Từ số vốn điều lệ vỏn vẹn 49 triệu đồng năm 2012, HTX đã kiên trì xây dựng vùng cà phê hữu cơ đạt chuẩn quốc tế Fairtrade và Rainforest Alliance.

Hiện HTX có 114 thành viên, canh tác gần 300 ha cà phê, trong đó 125 ha đạt tiêu chuẩn Fairtrade và 172 ha đạt chuẩn RA. Sản phẩm cà phê bột Đắk Đam đạt OCOP 4 sao, vùng trồng được công nhận là vùng sản xuất ứng dụng công nghệ cao.

Để nâng cao hiệu quả sản xuất, HTX Công Bằng Thuận An thu mua cà phê của thành viên cao hơn giá thị trường 1.200 đồng/kg, hỗ trợ phân bón vi sinh miễn phí, tập huấn kỹ thuật, thu hoạch quả chín để đảm bảo chất lượng. Trong 3 năm qua, HTX chi khoảng 1 tỷ đồng hỗ trợ vật tư cho thành viên.

Đáng chú ý, HTX đã đầu tư 7 tỷ đồng xây dựng 3 nhà máy chế biến cà phê, chủ động từ khâu nguyên liệu đến sản phẩm cuối, giúp nâng cao giá trị chuỗi. Doanh thu trung bình 33 tỷ đồng/năm là minh chứng cho hiệu quả sản xuất – kinh doanh.

Những mô hình như HTX Nam Hà hay HTX Công Bằng Thuận An không chỉ đem lại thu nhập cho thành viên mà còn góp phần quan trọng vào quá trình phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt là chương trình xây dựng nông thôn mới tại các địa phương tỉnh Lâm Đồng.

Thực tế cho thấy các HTX là cầu nối giữa nông dân và doanh nghiệp, giúp hình thành chuỗi giá trị nông sản, từ sản xuất – chế biến – tiêu thụ.

Đồng thời, HTX cũng là nơi lan tỏa tiến bộ kỹ thuật, nâng cao ý thức sản xuất sạch, bảo vệ môi trường, phù hợp với tiêu chí nông thôn mới về thu nhập, tổ chức sản xuất, môi trường và đời sống văn hóa.

Nhiều HTX còn chủ động đóng góp vào hạ tầng nông thôn, như làm đường, xây trường, hỗ trợ điện, nước sinh hoạt, và các hoạt động an sinh. Riêng HTX Công Bằng Thuận An đã đầu tư hàng tỷ đồng vào điện 3 pha, trường học, trạm y tế, nhà tình thương.

Hiệu quả nông nghiệp góp phần thúc đẩy nông thôn mới ở Lâm Đồng (Ảnh: BLĐ).

Để các HTX đạt được thành quả như hiện nay, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Lâm Đồng đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ như đào tạo, tập huấn, với hàng trăm lượt thành viên HTX được đào tạo về quản trị, marketing, ứng dụng công nghệ, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số trong nông nghiệp.

Các chương trình của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Lâm Đồng cũng hướng mạnh đến hỗ trợ vốn vay ưu đãi, khi nhiều HTX tiếp cận được vốn tín dụng ưu đãi, giúp đầu tư nhà xưởng, máy móc, giống cây trồng, vật nuôi.

Cùng với đó, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Lâm Đồng cũng đẩy mạnh các chương trình xúc tiến thương mại, tổ chức hội chợ, kết nối cung cầu, đưa sản phẩm OCOP, sản phẩm chủ lực của HTX vào hệ thống siêu thị, sàn thương mại điện tử. Hỗ trợ xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu: Giúp HTX đăng ký nhãn hiệu tập thể, truy xuất nguồn gốc, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.

Thúc đẩy nông thôn mới theo chiều sâu

Với các chính sách hỗ trợ của địa phương, cùng sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Lâm Đồng, các HTX ở Lâm Đồng không chỉ trụ vững mà còn mở rộng quy mô, nâng cao giá trị nông sản, góp phần vào mục tiêu đến năm 2025, toàn tỉnh có 100% xã đạt chuẩn nông thôn mới, nhiều xã đạt chuẩn nâng cao, kiểu mẫu.

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, thách thức với nông nghiệp Lâm Đồng không nhỏ, như biến đổi khí hậu, yêu cầu cao về chất lượng và truy xuất nguồn gốc, cạnh tranh gay gắt trên thị trường.

Tuy nhiên, với những “đầu tàu” như HTX Nam Hà, HTX Công Bằng Thuận An, cùng sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam, Lâm Đồng đang từng bước xây dựng nền nông nghiệp xanh, bền vững.

Ông Nguyễn Hữu Hạ – Giám đốc HTX Công Bằng Thuận An – chia sẻ: “Xây dựng nông thôn mới không chỉ là chuyện hạ tầng mà còn là nâng tầm đời sống người dân. HTX chính là hạt nhân, là nơi để người nông dân tin tưởng gắn bó, cùng nhau làm giàu”.

Có thể nói, những quả gấc đỏ của Nam Hà, những hạt cà phê xanh của Thuận An… đã và đang góp phần tô đậm bức tranh nông thôn mới của Lâm Đồng – nơi nông sản không chỉ là sản phẩm, mà còn là niềm tự hào, là sinh kế bền vững, và là minh chứng cho sức sống của kinh tế tập thể trong thời kỳ mới.

Nam Phong