Quả bầu hồ lô kỳ diệu của người Tây Nguyên

Bầu hồ lô một loại cây được trồng khá phổ biến trong vườn nhà và trên nương rẫy của người Tây Nguyên. Các sản phẩm từ quả bầu khô không chỉ là vật dụng sinh hoạt thường ngày mà còn gắn liền với đời sống vật chất, tinh thần của các dân tộc nói chung, của đồng bào Êđê nói riêng.

Bà H’Luôn Arul ở Buôn Jung, xã Êa Ktur, tỉnh Đắk Lắk, cho biết, để có một quả bầu khô đẹp và hoàn chỉnh phải mất vài tháng:“Trước đây bầu hồ lô được trồng nhiều ở vườn nhà, trên nương rẫy. Quả non thì dùng để nấu canh, những quả già thì lấy hết hạt ra rồi đem ngâm bùn hoặc gác trên bếp lửa một thời gian để quả bầu thật khô. Làm như vậy quả bầu có màu nâu sẫm hay đen bóng, lớp vỏ cứng bền, chắc, tránh mối mọt, không bị thấm nước”.

Những quả bầu khô trong gian bếp của người Êđê ở Đắk Lắk.

Quả bầu khô có nhiều công dụng trong đời sống hàng ngày của người Êđê. Bầu được sử dụng để đựng nước uống, đựng hạt giống khi lên nương rẫy… Quả bầu khô cũng được dùng để chế tác các nhạc cụ truyền thống như đing năm, đàn goong... Sự kết hợp của quả bầu khô với những vật dụng đơn giản như tre nứa, sáp ong đã tạo nên các loại nhạc cụ có âm thanh rộn ràng, trong trẻo và êm tai.

Giàn bầu hồ lô trồng bên cạnh nhà của người Tây Nguyên.

Bên cạnh những tiện ích hằng ngày, quả bầu còn sử dụng trong các lễ hội dân gian, các nghi lễ quan trọng của đồng bào Êđê như lễ cúng bến nước, lễ cầu mưa, cầu mùa, cúng sức khỏe… Anh Y Tuel Niê (thường gọi Ama Kain), ở Buôn Alê B, phường Êa Kao, tỉnh Đắk Lắk chia sẻ: “Ngày nay tuy cuộc sống đã có nhiều thay đổi, nhưng tôi rất vui vì nhiều buôn làng vẫn còn lưu giữ và thực hiện những nghi lễ truyền thống. Và trong các nghi lễ, tôi thấy quả bầu khô là một phần không thể thiếu bên các lễ vật dâng lên thần”.

Nhạc cụ Đing Năm của người Êđê chế tác từ quản bầu khô.

Mặc dù cuộc sống trong các buôn làng của người Tây Nguyên ngày nay đã có nhiều đổi thay, song những giá trị tinh thần từ quả bầu khô vẫn còn nguyên. Nhiều gia đình người Êđê vẫn gieo trồng, gìn giữ hạt giống bầu hồ lô từ thế hệ này sang thế hệ khác như một hạt giống quý nhằm nhắc nhở và giáo dục con cháu nhớ về nguồn cội của dân tộc mình sống gần gũi với thiên nhiên. Quả bầu khô còn trở thành món quà lưu niệm tặng khách thập phương khi đến với vùng Tây Nguyên đầy nắng gió, để thể hiện sự trân quý của con người nơi đây.

H’Nêč Ênuỗl/VOV-Tây Nguyên